نوروز خجسته، از دیروز تا امروز
نوروز تنها جشن ایرانی است كه همراه با آيين هایی خاص از دوران باستان باقی مانده و تا به امروز ادامه يافته است. تاریخچه نوروز را می توان در منابع مختلف تاریخ ایران سراغ گرفت.
سرویس فرهنگی به دخت/
نوروز واژه‌اي است مركب از دو جزء كه روي هم به معناي روز نوين است و به نخستين روز از نخستين ماه سال خورشيدي، آن گاه كه آفتاب به برج حمل انتقال مي‌‌‌يابد، گفته مي‌شود. اصل پهلوي اين واژه “نوك روچ” يا “نوك روز” بوده است.
در اعتقادات كهن ايراني، نوروز روزي است كه آفريدگار از خلقت جهان فارغ مي‌شود و روز آفرينش انسان است.
ابوریحان بيروني در مورد نوروز گفته است: “نخستين روز است از فروردين ماه و از اين جهت روز نو نام كردند، زيرا كه پيشاني سال نو است و آنچه از پس اوست از اين پنج روز همه جشن‌هاست.”
اسلام با بسیاری از آئین های ملی اقوام از جمله ايرانيان برخوردی تأیید آمیز داشته است و همین موجب شده كه مراسم و آداب نوروز در میان ایرانیان تا حد زیادی حفظ شود.
بيروني در کتاب «آثار الباقيه» در مورد جشن نوروز و افسانه‌ها و آيين‌هاي مربوط به آن مي‌نويسد:
“سال نزد فارسيان چهار فصل بود … بر حسب اين فصول عيدهايي داشتند كه به اهمال در كبيسه روز اين عيدها جابه‌جا مي‌شد. از جمله اين اعياد يكي روز اول فروردين ماه يعني نوروز بود. كه روز بس بزرگ است كه به علت زنده شدن طبيعت گويند. آغاز خلقت جهان در آن روز بوده است. چنين به نظر مي‌رسد كه پنج روز نخستين سال « نوروز عامه» يعني جشن همگاني بود. حال آنكه روز ششم كه «خرداد روز» نام داشت، « نوروز خاصه» يعني جشن پادشاهان و بزرگان بوده است.”
رنگ وبوی دینی نوروز
نوروز مخصوصا نزد شیعیان مورد توجه بسیار بوده است. از امام صادق عليه‌السلام نقل شده است:
“در آغاز فروردين، آدم آفريده شد و آن روز فرخنده‌اي است براي طلب حاجت‌ها و برآورده شدن آرزوها و ديدار پادشاهان و كسب دانش و زناشويي و مسافرت و داد و ستد. در آن روز خجسته بيماران بهبودي مي‌يابند و نوزادان به آساني زاده مي‌شوند و روزي‌ها فراوان مي‌گردد.”
به علاوه در روايات اسلامی نوروز روزي است كه حضرت سليمان عليه‌السلام انگشتري خويش را پس از مدتي پيدا كرده است. در این روز جبرئيل بر حضرت محمد (ص) نازل شد، روز غدير خم مقارن نوروز است و روز ظهور حضرت صاحب‌الزمان (عج) هم همین روز خواهد بود.
دعای مشهوری که در هنگام تحویل سال نقل شده، نشان دهنده این است که نوروز در فرهنگ ایرانی کاملا رنگ و بوی دینی و معنوی یافته است:
يا مقلب‌القلوب والابصار يا مدبر الليل والنهار يا محول الحول و الاحوال حول حالنا الي احسن الحال
همین تقدس ديني نوروز مخصوصا لحظه تحويل سال است که باعث می شود بسیاری ایرانیان اصرار داشته باشند که این لحظه را در مکان های مذهبی مثل حرم امامان و امامزاده‌ها بگذرانند.
درحال حاضر نوروز در میان اقوام مختلف مسلمان غیر ایرانی هم گرامی داشته می شود. مخصوصا نوروزدر میان اقوامی که فرهنگ ايراني در میان آنها نفوذ دارد چون افغانستان، پاكستان، هندوستان، كشورهاي آسياي ميانه و قفقاز و مناطق كردنشين تركيه، عراق و سوريه مورد توجه است.
فلسفه هفت سین
ایرانیان مثل بسیاری از اقوام دیگر عدد “هفت” را مقدس می شمردند. به نظر آنها عدد طبقات آسمان و زمین و سیارات (زهره، مشتری، عطارد، زحل، مریخ، زمین و خورشید) و ایام هفته هفت بوده است .
بنابراین معتقد بودند که در هنگام نوروز باید خوانچه (سفره)ای پهن کنند و بر آن هفت چیز که نام شان با حرف ِسین شروع می شود،بگذارند. به همین دلیل هم این سفره به سفره”هفت سین” معروف شده است. اما هر یک از اجزای این سفره هم معنایی دارد.
سبزه: نشانه سرسبزی و خرمی
سرکه: نشانه شادی (میوه درخت تاک در ایران میوه شادی خوانده می شد)
سمنو: نماد رویش و برکت
سیب: میوه ای بهشتی که نماد زایش است
سیر : نگهبان سفره (در اکثر فرهنگ های آریایی برای سیر نقش محافظت کننده از شر را داشته است)
سماق: نشانه مزه زندگی
سنجد: نشانه عشق و دلباختگی
سکه: نماد برکت و سرشاری روزی
به جز این هفت سین چند چیز دیگر هم بر این سفره هست:
کتاب مقدس (قرآن): نشانه معنویت و برکت
آینه و شمع: نماد ِنور و روشنایی و شفافیت
تخم مرغ رنگ شده: نشانه باروری و زایش/انتهای متن/
