مری شلی ، در جوانی فرانکشتاین را آفرید

فاطمه قاسم آبادی/

” مری وول اِستوِنکِرافت گادوین شِلی ” که دنیا نام او را با اسم خلاصه ی مری شلی می شناسد زاده ی 30 اوت 1797 در سامرس تاون در لندن است.

پدر او ویلیام گادوین ( فیلسوف سیاسی و روزنامه نگار) و مادرش مری ولستون کرافت (فیلسوف فمینیست و نویسنده) بود. او در خانواده ای روشنفکر پرورش یافت و انگیزه های نویسندگی را از مادر و پدرش به ارث برد.

 

محفل روشنفکران زمان

خانه پدر و مادر این نویسنده ی جوان همواره محفل شاعران و نویسندگان و هنرمندان بود. هنگامی که مری 15 سال داشت ، پای شاعر مشهور و رمانتیک انگلیسی پرسی شلی (که شیفته ی آثار فلسفی گادوین بود) به خانه ی آقای گادوین باز شد.

 

عشق و ازدواج

پرسی شلی در این رفت و آمد ها ، کم کم با مری آشنا شد ؛ اما کار آشنایی آنها به روابط عاطفی انجامید و هنگامی که مری 16 ساله شد، به دلیل مخالفت خانواده با شلی به کشورهای دیگر اروپا گریخت و در آنجا با او ازدواج کرد.(چون مری با پرسی شلی ازدواج کرد، فامیلی خودش هم شلی شد.)

این ازدواج از جهاتی در بروز استعداد ادبی مری بسیار موثر بود؛ چرا که وی از طریق شوهرش با بسیاری از شاعران رمانتیک مشهور انگلیسی آشنا شد و حتی اثر مشهورش فرانکنشتاین را نیز با تشویق و راهنمایی آنها نگاشت.

 

منبع الهام فرانکشتاین

در تابستان سال 1816 مری به همراه شوهرش در ژنو در همسایگی شاعر مشهور انگلیسی لرد بایرون زندگی می کرد. از قضا تابستان آن سال فصلی پر باران بود و آنها بیشتر وقت ها ناچار بودند در خانه بمانند.

شب ها نیز در محفل ادبی خود که شاعر مشهور لرد بایرون و چند تن دیگر نیز در آن حضور داشتند ، داستان های دلهره آور اشباح مربوط به اواخر قرن هجدهم و اوایل قرن نوزدهم را – که به خصوص در آلمان رواج زیادی داشت – برای هم می خواندند و درباره ی آن بحث و گفت و گو می کردند ؛ اما در یکی از شب ها بحث بالا گفت و قرار شد لرد بایرون و مری شلی و پرسی شلی هر یک طبع خود را در زمینه ی داستان های اشباح بیازمایند و سر انجام تنها مری شلی توانست اثری کامل به نام فرانکنشتاین بیافریند.

 

ادعای نویسنده

مری شلی بعد ها درمقدمه ای که برای رمان فرانکنشتاین نوشت، مدعی شد که فکر اصلی کتاب را از یکی از کابوس های شبانه اش الهام گرفته است ولی بی شک تاثیر داستان های دلهره آور (گوتیک) و نیز عواملی مثل برق درمانی که شیوه معمول درمانی برای بماری های روانی که از نظر مردم شیوه های ناشناخته و وحشت ناک در آن زمان ، نظریه های آن دوره درباره ی پیدایش حیات و نیز اسطوره ی مشهور یونانی پرومته را نمی توان در خلق این اثر نادیده گرفت.

 

بهترین اثر در سنی پایین

مری شلی شاهکار ماندگارش را در سال ۱۸۱۸ و در حالی که تنها ۲۱ سال سن داشت به چاپ رساند. اما زندگی این دو نویسنده چندان با اتفاقات خوش گره نخورده بود، چرا که از سه فرزند مشترک شان، تنها یکی موفق به گذران دوران کودکی شد. مرگ فرزندان نوزاد فشار بزرگی از لحاظ عصبی بر مری شلی وارد کرد. ضربه ی آخر، یعنی مرگ « پرسی شلی» طی یک حادثه ی قایقرانی در سال ۱۸۲۲ اتفاق افتاد.

پس از نآتآنآن این زن نویسنده به انگلیس بازگشت و تصمیم گرفت هیچگاه ازدواج نکند. مری شلی باقی عمرش را در تلاش برای رفاه پسرش صرف کرد و با جدی دنبال کردن نویسندگی و خلق داستان های کوتاه و رمان های بسیار به شهرت فراوانی رسید.

 

داستان فرانکشتاین

فرانکنشتاین دانشمند جوان و جاه طلبی است که با استفاده از کنار هم قرار دادن تکه‌های بدن مردگان و اعمال نیروی الکتریکی جانوری زنده به شکل یک انسان و با ابعادی اندکی بزرگ ‌تر از یک انسان معمولی می‌سازد؛ موجودی با صورتی مخوف و ترسناک که بر همه جای بدنش رد بخیه‌های ناشی از دوختن به چشم می‌خورد.

این موجود تا بدان حد وحشتناک است که همگان، حتی خالقش از دست شرارت‌های او فرار می‌کند؛ هیولایی که خالقش نیز نمی‌تواند آن را کنترل کند و خود مقهور آن می‌شود.

 

دید علمی تخیلی و فراتر از آن

در «فرانکشتاین»،نویسنده از بسیاری عناصر و فضا‌های ترسناک آن روزگار به‌خوبی استفاده کرده ‌است. با این‌همه «فرانکشتاین» یک رمان دلهره‌آور معمولی نیست و شاید راز ماندگاری آن نیز در همین نکته باشد.

شاهکار مری شلی درواقع این بود که برای نخستین‌بار علم را با داستان‌های ترسناک آشتی داد. به زبان دیگر، برای اولین‌بار با خلق هیولایی که محصول علم بود و نیز با استفاده از مجهولات علمی، نوع ادبی جدید «رومانتیک ترسناک علمی» را به‌وجود آورد؛ کاری که تا آن زمان سابقه نداشت. از سوی دیگر «فرانکشتاین» زمانی منتشر شد که بشر در راه پیشرفت‌های علمی و سرمست از باده ی علم بود.

اما شلی از نخستین کسانی بود که بوی خطر را حس کرد و با انتشار «فرانکشتاین» هشدار داد که علم تجربی گاهی نه ‌تنها میوه‌ای شیرین به بار نمی‌آورد بلکه چه‌ بسا خود مایه عذاب دائمی بشر می‌شود.

البته هضم این سخن در آن زمان واقعاً دشوار بود؛ اما امروزه این نکته تا حدودی بدیهی می‌نماید؛ زیرا اینک، کم‌تر کسی می‌تواند فجایعی را که زندگی ماشینی و به‌خصوص انبوهی از سلاح‌های ویرانگر به بار آورده، انکار کند.

صرف‌نظر از این‌ها، شاید کتاب به‌گونه‌ای غیرمستقیم به نکته‌ای دیگر اشاره دارد: دست بردن در سیر عادی و طبیعی جهان و آفرینش خدا، گاهی ممکن است به فاجعه بیانجامد. بنابراین چه‌بسا لازم است بشر در پژوهش‌ها، به‌خصوص پژوهش‌هایی که با حیات و خلقت آدمی سروکار دارد، بیش‌تر احتیاط کند. «فرانکشتاین» نخستین‌بار در سال ۱۸۱۸ منتشر شد. مری شلی پس از بازگشت به انگلستان چندین داستان دیگر نوشت.

 

شایعات پیرامون زندگی نویسنده

در مورد زندگی مری شلی شایعات زیادی وجود دارد. مخصوصا شیوه ی عجیب نگارش او که همیشه حول داستان های ترسناک و وهم آلود می چرخد به همراه زندگی سخت و اندوهناک نویسنده باعث شد که به این شایعات دامن زده شود. عده ای در آن زمان معتقد بودند که مری شلی با ارواح خبیث در ارتباط است و از آنها ایده ی داستان هایش را می گیرد! عده ای هم شایع کرده بودند که او قلب شوهر ناکامش را در پارچه ای پیچیده و در کمدش از آن نگه داری می کند!

این شایعات هرگز ثابت نشد ولی آنچه که مسلم است لحن متفاوت و ژانر خاص این نویسنده ی زن برای خیلی از هم نسلانش به عنوان آثار یک زن قابل پذیرش نبود به خاطر همین هم مرتب به این شایعات دامن می زدند.

سرانجام مری شلی با وجود زندگی پر فراز و نشیب و عجیب خود در سال 1851 در سن 53 سالگی با مرگ طبیعی از دنیا رفت.

/انتهای متن/