پارچه قلمکار درست کنیم

سرویس اجتماعی به دخت/

مراحل شیوه  چاپ قلمکار به این ترتیب است:

1-    چاپ نقش اندازی با قالب های چوبی ، بیشتر روی پارچه های پنبه ای یا کتانی نظیر چلوار ، متقال و … یا پارچه های کدری ساده استفاده می شود .

2-   طراحی و ساخت قالب های چوبی اولین و شاید مهم ترین مرحله ی چاپ قلمکار است . در این مرحله ابتدا نقش مورد نظر با مداد بر روی کاغذ پوستی یا روغنی رسم می شود.

3-    سپس کار تفکیک رنگ انجام می شود، به این ترتیب که هر یک از قسمت های طرح به نسبت رنگی که باید داشته باشد ، به طور جداگانه رسم می شود .

4-    آنگاه نقش مربوط به هر رنگ را بر روی چوب گلابی یا زالزالک منتقل نموده ، اطراف آن را به کمک ابزار مخصوصی مانند چاقو یا مغار می تراشند تا نقوش حالتی برجسته به خود گیرد . معمولا برای هر طرح چهار قالب می سازند که هر قالب یک رنگ را بر روی پارچه منتقل می کند و در مجموع نقش و رنگ آمیزی آن کامل می شود .

5-   رنگ ها و ترتیب استفاده از آن ها به این صورت است که معمولا در قالب اول رنگ سیاه ، پس از آن قالب های دیگر با رنگ های قرمز ، آبی و زرد مورد استفاده قرار می گیرد . گاهی نیز از رنگ های فرعی استفاده می شود . در تهیه هر یک از رنگ ها علاوه بر مواد رنگرزی طبیعی از مواد دیگری نظیر روغن کرچک و کتیرا برای ایجاد غلظت مناسب و جذب بهتر رنگ به پارچه استفاده می شود تا نقش ها ضمن خشک شدن پخش نشود .

6-   پس از انتخاب و آماده کردن پارچه مورد نظر در اندازه  مناسب ، حاشیه دوزی و ریشه تابی ، آن را برای چاپ آماده می کنند .

در این مرحله اگر بخواهند پارچه را سفید و آماده  رنگ پذیری کنند ، آن را به مدت چند روز در آب روان قرار می دهند تا آهار آن از بین رفته ، قدرت جذب رنگ آن بیشتر شود. برای سفید کردن ، پارچه را در معرض نور شدید آفتاب قرار می دهند و با پاشیدن آب به صورت مکرر و خشک شدن پارچه ، آن را سفید می کنند . چنانچه بخواهند پارچه دارای زمینه ی زرد باشد ، مقداری گرد پوست انار و هلیله را در آب ریخته ، پارچه را در آن فرو می برند تا اینکه تمام سطح پارچه رنگ کرم مایل به نخودی پیدا کند و در اصطلاح (شکری) شود .

7-   پس از این مراحل ، هنرمند با کمک قالب چوبی به چاپ نقش بر روی پارچه می پردازد .

8-   در پایان پارچه ی نقش زده را می شویند تا رنگ های اضافی از بین برود .

9-   برای ثبات رنگ پارچه نیز ، پوست انار ساییده شده را در آب جوش ریخته، مقداری مغز روناس ( آل زارین ) به آن می افزایند و حرارت می دهند.

10-  سپس پارچه را در داخل پاتیل می جوشانند . با بیرون آوردن و شستن مجدد آن رنگ های بکار رفته ثابت می ماند . به این مرحله، “گازری کردن ” پارچه می گویند .

منیژه کاظمی/انتهای متن/