چمران به روایت دختر نازپروده جبل عاملی

اینها تکه روایت هایی است اکثرا از قول غاده چمران در مورد خودش، مصطفی چمران، ازدواج، ا جنگ رفتن چمران و … شهادتش با دست خالی در این دنیا و با دلی بزرگ …

 

پاریس و لندن را خوب می ‌شناختم

پدرم بین آفریقا و چین تجارت می‌ کرد و من فقط خرج می ‌کردم، هر طوری که می‌خواستم. پاریس و لندن را خوب می ‌شناختم، چون همه لباس‌ هایم را از آنجا می‌خرید.

در دیداری که به اصرار امام موسی صدر برگزار شد، ایشان به من گفت: ما مؤسّسه ‌ای داریم برای نگهداری بچّه‌ های یتیم. فکر می ‌کنم کار در آنجا با روحیه شما سازگار باشد. من می‌ خواهم شما بیایی آنجا با چمران آشنا شوی و تا قول رفتن به مؤسّسه را از من نگرفت، نگذاشت برگردم.

 

یک شعر و یک نقاشی

یک شب در تنهایی همانطور که داشتم می‌نوشتم، چشمم به یک نقّاشی که در تقویمی ‌چاپ شده بود، افتاد. یکشعر یکی از نقّاشی‌ها زمینه‌ای کاملا سیاه داشت و وسط این سیاهی، شمع کوچکی می‌سوخت که نورش در مقابل این ظلمت، خیلی کوچک بود. زیر نقّاشی به عربی کلمات شاعرانه‌ ای نوشته شده بود:

من ممکن است نتوانم این تاریکی را از بین ببرم، ولی با همین روشنایی کوچک، فرق ظلمت و نور و حق و باطل را نشان می‌دهم و کسی که دنبال نور است، این نور هر چقدر کوچک باشد، در قلب او بزرگ خواهد بود.

آن شب، تحت تاثیر این شعر و نقّاشی خیلی گریه کردم.       

هنوز پس از گذشت این مدّت، نمی‌توانم نهایت حیرتم را در اوّلین برخورد با شاعر آن شعر و نقّاش آن تصویر درک کنم. او کسی نبود جز مصطفی چمران.

اولین هدیه ای که  به من داد

من با فرهنگ اروپایی بزرگ شده بودم. حجاب درستی نداشتم و…

یادم هست در یکی از سفرهایی که به روستاها می‌رفتیم، مصطفی در داخل ماشین هدیه‌ ای به من داد. اوّلین هدیه‌ اش به من بود و هنوز ازدواج نکرده بودیم، خیلی خوشحال شدم و همانجا باز کردم دیدم روسری است. یک روسری قرمز با گل‌های درشت. من جا خوردم امّا او لبخند زد و به شیرینی گفت: بچه‌ها دوست دارند شما را با روسری ببینند.

من می‌دانستم بقیه افراد به مصطفی حمله می‌کنند که شما چرا خانمی ‌را که حجاب ندارد می‌آوری مؤسّسه، ولی مصطفی خیلی سعی می‌کرد ـ خودم متوجّه می‌شدم ـ مرا به بچه‌ها نزدیک کند. نگفت این حجابش درست نیست، مثل ما نیست، فامیل و اقوام آنچنانی دارد، اینها روی من تاثیر گذاشت. او مرا مثل یک بچه کوچک قدم به قدم جلو برد، به اسلام آورد.

 

قول می ‌دهم تختش را مرتب کنم

روزی که مصطفی به خواستگاری‌اش آمد، مامان به او گفت: شما می‌دانید این دختر که می‌خواهید با او ازدواج کنید چطور دختری است؟ این صبح‌ها که از خواب بلند می‌شود هنوز رفته که صورتش را بشوید و مسواک بزند کسی تختش را مرتب کرده لیوان شیرش را جلو در اتاقش آورده و قهوه آماده کرده ‌اند. شما نمی ‌توانید با مثل این دختر زندگی کنید، نمی‌ توانید برایش مستخدم بیاورید اینطور که در خانه ‌اش هست. مصطفی خیلی آرام اینها را گوش داد و گفت: من نمی‌ توانم برایش مستخدم بیاورم، اما قول می ‌دهم تا زنده ‌ام، وقتی بیدار شد، تختش را مرتب کنم و لیوان شیر و قهوه را روی سینی بیاورم دم تخت و تا شهید شد، اینطور بود. حتی وقت‌ هایی که در خانه نبودیم در اهواز در جبهه اصرار می‌ کرد خودش تخت را مرتب کند. می‌رفت شیر می‌آورد خودش قهوه نمی‌خورد ولی می‌دانست ما لبنانی‌ ها عادت داریم، درست می‌ک رد.

دست مادرم را می‌بوسید

مادرم گفت: حال شما را کجا می‌خواهد ببرد؟ کجا خانه گرفته؟

 گفتم: می‌خواهم بروم مؤسسه با بچه‌ها.  مادرم رفت آنجا را دید، فقط یک اتاق بود با چند صندوق میوه به جای تخت !

مادرم یک هفته بیمارستان بستری بود.

 مصطفی دست مادرم را می‌بوسید و اشک می‌ریخت. مصطفی خیلی اشک می‌ریخت. مادرم تعجب کرد.

شرمنده شده بود از این همه محبت.

من گاهی به نظرم می ‌آمد مصطفی سعه‌ ای دارد که می‌تواند همه عالم را در وجودش جا بدهد و همه سختی‌ های زندگی مشترکمان در مدرسه جبل عامل را

 

برای عروس کادو شمع آورده!

گفتند داماد باید بیاید کادو بدهد به عروس این رسم ماست. داماد باید انگشتر بدهد.

 من اصلا فکر اینجا را نکرده بودم. مصطفی وارد شد و یک کادو آورد، رفتم باز کردم دیدم شمع است. کادوی عقد، شمع آورده بود. متن زیبایی هم کنارش بود. سریع کادو را بردم قایم کردم. همه گفتند چی هست، گفتم نمی‌توانم نشان بدهم. اگر می‌فهمیدند می‌گفتند داماد دیوانه است. برای عروس کادو شمع آورده!

 

تو کچلی … من نمی‌دانستم!

آن روز همین که رسید خانه (دو ماه از ازدواجشان گذشته بود) در را باز کرد و چشمش افتاد به مصطفی شروع کرد به خندیدن. مصطفی پرسید «چرا می‌خندی؟» و غاده که چشم‌هایش از خنده به اشک نشسته بود گفت مصطفی تو کچلی … من نمی‌دانستم! مصطفی هم شروع کرد به خندیدن.

 

خدا که می‌بیند

خانه ما دو اتاق بود در خود مدرسه همراه چهارصد یتیم.

 یادم هست اولین عید بعد از ازدواجمان ( که لبنانی‌ها رسم دارند و دور هم جمع می‌شوند ) مصطفی مؤسسه ماند، نیامد خانه پدرم. آن شب از او پرسیدم؛ دوست دارم بدانم چرا نیامدید خانه پدرم .مصطفی گفت: الان عید است خیلی از بچه‌ها رفته‌ اند پیش خانواده‌ هایشان اینها که رفته‌ اند وقتی برگردند برای این دویست، سیصد نفری که در مدرسه مانده‌ اند تعریف می ‌کنند که چنین و چنان. من باید بمانم با این بچه ‌ها ناهار بخورم سرگرمشان کنم که اینها هم چیزی برای تعریف کردن داشته باشند. گفتم: خوب چرا مامان برایمان غذا فرستاد نخوردید؟ و نان و پنیر و چای خوردید گفت: این غذای مدرسه نیست.

گفتم: شما دیر آمدید بچه‌ها نمی‌دیدند شما چی خورده‌اید.

 اشکش جاری شد گفت: خدا که می‌بیند.

 

هر لحظه با تو هستم حتی هنگام شهادت

آخرین نامه مصطفی را باز کرد و شروع به خواندن کرد: «من در ایران هستم ولی قلبم با تو در جنوب است، در مؤسسه،  در صور. من با تو احساس می‌کنم، فریاد می‌زنم،  می‌سوزم و با تو می‌دوم زیر بمباران و آتش. من احساس می‌کنم با تو به سوی مرگ می روم، به سوی شهادت؛ به سوی لقای خدا با کرامت. من احساس می‌کنم هر لحظه با تو هستم حتی هنگام شهادت، حتی روز آخر در مقابل خدا. وقتی مصیبت روی وجود شما سیطره می‌کند، دستتان را روی دستم بگیرید و احساس کنید که وجودتان در وجودم ذوب می‌شود. عشق را در وجودتان بپذیرید. دست عشق را بگیرید؛ عشق که مصیبت را به لذت تبدیل می‌کند مرگ را به بقا و ترس را به شجاعت.

 

غاده دعا کرده من تیر بخورم!

حتی حاضر نبود کولر روشن کند. اهواز خیلی گرم بود و پای مصطفی توی گچ. پوستش به خاطر گرما خورده شده بود و خون می‌آمد اما می‌گفت: چطور کولر روشن کنم وقتی بچه‌ها در جبهه زیر گرما می‌جنگند!

غاده اگر می‌دانست مصطفی این کارها را می‌کند، عقب نمی‌آید، اهواز می‌ماند و اینقدر به خودش سخت می‌گیرد هیچ وقت دعا نمی‌کرد زخمی‌ بشود و تیر به پایش بخورد. هر کس می‌آمد مصطفی می‌خندید و می‌گفت: غاده دعا کرده من تیر بخورم و دیگر بنشینم سر جایم!

 

اگر رضایت ندهید شهید نمی‌شوم

• قرار نبود برگردم من امشب برای شما برگشته‌ام
• نه مصطفی تو هیچ وقت به خاطر من برنگشته‌ای برای کارت آمدی
• امشب برگشتم به خاطر شما، از احمد سعیدی بپرس من امشب اصرار داشتم به اهواز برگردم هواپیما نبود. تو می‌دانی من در همه عمرم از هواپیمای خصوصی استفاده نکرده‌ام ولی امشب اصرار داشتم برگردم، با هواپیمای خصوصی آمدم که اینجا باشم.

وارد اتاق شدم دیدم مصطفی روی تخت دراز کشیده، فکر کردم خواب است او را بوسیدم. مصطفی روی بعضی چیزها حساسیت داشت. یک روز که آمدم دمپایی‌هایش را بگذارم جلوی پایش خیلی ناراحت شد. دوید دو زانو شد و دست‌هایم را بوسید… آن شب خیلی تعجب کردم که وقتی حتی پایش را بوسیدم تکان نخورد. احساس کردم بیدار است اما چیزی نمی‌گوید. چشم‌هایش را بسته بود… و گفت: «من فردا شهید می‌شوم.»ولی من می‌خواهم شما رضایت بدهید، اگر رضایت ندهید شهید نمی‌شوم … من فردا از اینجا می‌روم و می‌خواهم با رضایت کامل شما باشد… آخر رضایتم را گرفت … نامه‌ای داد که وصیتش بود گفت تا فردا باز نکنید.

چرا داشت با فعل گذشته به مصطفی فکر می‌کرد؟ مصطفی که کنار اوست. نگاهش کرد. گفت: یعنی فردا که بروی دیگر تو را نمی‌بینم؟

مصطفی گفت: نه، غاده در صورتش دقیق شد و بعد چشمهایش را بست و گفت: باید یاد بگیرم، تمرین کنم چطور صورتت را با چشم بسته ببینم .

یقین پیدا کردم که مصطفی امروز اگر برود دیگر بر نمی‌گردد. دویدم و کلت کوچکم را بر داشتم آمدم پایین. نیتم این بود مصطفی را بزنم، بزنم به پایش تا نرود. مصطفی در اتاق نبود.

مصطفی دیگر تمام شد

بعد بچه‌ها آمدند که ما را ببرند بیمارستان، گفتند دکتر زخمی‌ شده، من بیمارستان را می‌شناختم وارد حیاط که شدیم من دور زدم رفتم طرف سردخانه.

می‌دانستم که مصطفی شهید شده و در سردخانه است زخمی ‌نیست.

من آگاه بودم که مصطفی دیگر تمام شد.

احساس می‌کردم خدا خطرات زیادی رفع کرد به خاطر مرد صالحی که یک روز قدم زد در این سرزمین به خلوص … مصطفی ظاهر زندگیش همه سختی بود. واقعا توی درد بود مصطفی. خیلی اذیت شد. شب‌ها گریه می‌کرد، راه می‌رفت … بیدار می‌ماند …آن لحظه در سردخانه وقتی دیدم مصطفی با آن سکینه خوابیده، آرامش گرفتم.

چون ما در تهران خانه نداشتیم، در مسجد محل، محله بچگی‌اش غسلش داده بودند و او با آرامش خوابیده بود. من سرم را روی سینه‌اش گذاشتم و تا صبح در مسجد با او حرف زدم.

تا ظهر مراسم تمام شد و مصطفی را خاک کردند. آن شب باید تنها برمی‌گشتم. آن لحظه احساس کردم که مصطفی واقعا تمام شد.

 

دوست دارم از دنیا بروم و هیچ نداشته باشم

بعد از شهادت مصطفی از خانه بیرون آمدم، چون مال دولت بود .هیچ چیز جز لباس تنم نداشتم ،حتی پول نداشتم خرج کنم.

هر شب را یک جا می‌خوابیدم و بیشتر در بهشت زهرا کنار قبر مصطفی!

از لبنان که آمدیم هرچه داشتیم گذاشتیم برای مدرسه و در ایران هم که هیچ !

می‌گفت دوست دارم از دنیا بروم و هیچ نداشته باشم جز چند متر قبر و اگر این را هم یکجور نداشته باشم بهتر است.

 

می‌خواهم غاده بعد از من متوقف نشود

خدایا! من از تو یک چیز می‌خواهم با همه اخلاصم که محافظ غاده باش و در خلا تنهایش نگذار! من می‌خواهم که بعد از مرگ او را ببینم در پرواز.

خدایا! می‌خواهم غاده بعد از من متوقف نشود و می‌خواهم به من فکر کند مثل گلی زیبا که در راه زندگی و کمال پیدا کرد و او باید در این راه بالا و بالاتر برود. می‌خواهم غاده به من فکر کند، مثل یک شمع مسکین و کوچک که سوخت در تاریکی تا مرد و او از نورش بهره برد برای مدتی بس کوتاه.

می‌خواهم او به من فکر کند، مثل یک نسیم که از آسمان روح آمد و در گوشش کلمه عشق گفت و رفت به سوی کلمه بی‌نهایت!

 

چرا ازمن مجسمه ساخته اند؟

خانم غاده چمران بعد از شهادت ایشان خواب او را می بینند و این گونه تعریف می کنند:

 مصطفی در صندلی چرخداری نشسته بود و نمی توانست راه برود. دویدم و پرسیدم :مصطفی چرا این طور شدی؟

گفت: شما چرا گذاشتید من به این روز برسم، چرا سکوت کردید؟

پرسیدم : مگر چه شده؟

گفت:برای من مجسمه ساخته اند، نگذار این کار را بکنند، برو آن را بشکن.

بعد از اینکه این خواب را دیدم پرس و جو کردم و شنیدم که در دانشگاه شهید چمران اهواز از مصطفی مجسمه ساخته اند.

گاهی فکر می کنم اگر همه ی ایران را به نام چمران می کردند این، دلم را خوش می کند؟ آیا این یک لحظه از لبخند مصطفی، از دست محبت مصطفی را جبران می کند، هرگز! اما وقتی دانشگاه شهید چمران مثل چمران را بپروراند، چرا!

مصطفی کسی نیست که مجسمه اش را بسازند و بگذارند. این یک چیز مرده است و مصطفی زنده است. در فطرت آدم ها، در قلب آن ها است. آدم ها بین خیر و شر درگیرند و باید کسی دستشان را بگیرد، همانطور که خدا این مرد را فرستاد تا مرا دستگیری کند.

 

من کجا، ایران کجا؟

در تهران که تنها بودم نگاه می کردم به زندگی که گذشت و عبور کرد.

 من کجا، ایران کجا؟ من دختر جبل عامل و جنوب لبنان! من همیشه می گفتم اگر مرا از جبل عامل بیرون ببرند می میرم، مثل ماهی که بیفتد بیرون آب. زندگی خارج از لبنان و شهر صور در تصور من نمی آمد.

اما آمدم و مصطفی حتی شناسنامه ام را به نام «غاده چمران» گرفت که در دار اسلام بمانم و برنگردم و من، مخصوصا وقتی در مشهد هستم احساس می کنم خدا به واسطه این مرد دست مرا گرفت، حجت را بر من تمام کرد و از میان آتشی که داشتم می سوختم بیرون کشید.

 

منبع:

 کتاب “نیمه پنهان ماه” ، حبیبه جعفریان، انتشارات روایت فتح

 

/انتهای متن/