آیا تحرک و بی قراری در کودکان یک بیماریست؟

تاکنون نام های زیادی برای بی قراری به کار رفته که از آن جمله می توان به بیش فعالی ، بی ثباتی ، ناآرامی زودرس ، پرتحرکی ، اختلال مغزی خفیف و اختلال مربوط به کمبود توجه اشاره کرد . عده ای از متخصصان بی قراری کودکان را در زمره اختلالات رفتاری یا ناسازگاری قرار داده اند و برخی نیز آن را جز اختلالات نوروتیک به شمار می آورند . این مشکل یکی از علل اصلی شکایت والدین از رفتار فرزندانشان است . تقریبا 20 درصد کودکان 6 – 12 سال به این اختلال دچارند و نسبت به شیوع آن در بین پسرها 3 -10 برابر بیشتر از دخترهاست .

علائم و نشانه ها :

کودکان بی قرار معمولا از ماههای اول تولد به طور پی در پی میل شدید به مکیدن شیر را از خود نشان      می دهند و به دنبال آن بی میلی و انزجار شدید ابراز می دارند . در مدتی کوتاه بارها می خندند و بلافاصله پس از آن بی علت گریه می کنند . لباس هایشان رو پشت و رو می پوشند . همیشه مشکل بستن بند         کفش هایشان را دارند . در مدرسه حواس پرت و شلوغ کننده اند . معمولا در درس خاصی مثل املا یا ریاضی اشکال یادگیری دارند . آنان می خواهند که محبوب باشند ، اما چون نمی دانند چگونه به این محبوبیت دست یابند در جمع مردم رفتار ناپسندی از خود بروز می دهند و اغلب اعصاب دیگران را خرد می کنند . ولی در روابط دونفره با اینکه کمی برتر طلب اند ، در عین حال بهترین عملکرد را دارند .

انواع تحرک و بی قراری

تحرک و بی قراری به سه دسته تقسیم می شوند :

این کودکان را با سه ویژگی کلی که هریک زیرمجموعه های خاص خود را دارند می شناسند . این سه ویژگی عبارتند از : بیش فعالی ، بی توجهی ، برانگیخته شدن ناگهانی .

• بیش فعالی ؛ یعنی اینکه کودکان بی قرار لحظه ای از حرکت باز نمی ایستند ، از این سو به آن سو می دوند ، از هر چیزی بالا می روند ، تحمل نشستن به مدت طولانی را ندارند ، دائم دست و پاهایشان را تکان می دهند ، فضای باز را به محیط بسته ترجیح می دهند و حتی در خواب نیز به طور افراطی در حرکت اند .
• بی توجهی ؛ این کودکان با گوش ندادن به سخنان دیگران ، انجام ندادن تکالیف مدرسه ، به اتمام نرساندن کارهایی که شروع می کنند ، از یک شاخه به شاخه دیگر پریدن و فراموش کردن دستورهای داده شده مشخص می شود .
• برانگیخته شدن ناگهانی یا تکانش گری ؛ به این معناست که این کودکان در تکلم و رفتارشان بدون تفکر قبلی عمل می کنند .

شایان ذکر است که صفات مطرح شده باید قبل از 7 سالگی در کودکان پدیدار شود و حداقل شش ماه دوام داشته باشد تا بتوان کودک را در زمره افراد دچار اختلال بی قراری قرار داد . تحقیقات نشان می دهد که در بین سه ویژگی کلی یاد شده ، بی توجهی از بقیه صفات حائز اهمیت تر است .

علت بی قراری در کودکان چیست ؟

بی قراری معمولا به دو علت جسمی و روانی نسبت داده می شود . محرومیت های شدید عاطفی در دوران کودکی از مهم ترین عوامل روانی و وراثت ، اختلالات دستگاه عصبی ، رژیم غذایی نامناسب و تماس با مواد آلوده کننده از مهم ترین عوامل جسمانی بروز این مشکل به شمار می روند . بررسی خواهر و برادرهای کودکان بی قرار و همچنین دوقلوها نشان می دهد که وراثت یکی از عواملی است که در ایجاد بی قراری نقش تعیین کننده دارد . به علاوه تحقیقات نشان می دهد که نوار مغزی 30- 50 درصد کودکان بی قرار غیرطبیعی است و بی قراری ممکن است ارتباط زیادی با صرع داشته باشد . به طوری که تمام انواع صرع به استثنای صرع کوچک ممکن است باعث بروز این حالت شوند . مصرف مواد غذایی حاوی رنگ ها و طمع های مصنوعی یا مواد نگهدارنده و همچنین زندگی در محیط آلوده به سرب یا تماس طولانی با لامپ های مهتابی که مقداری اشعه ایکس در خود دارند از دیگر علل جسمی ابتلا به بی قراری است .

تحرک بیش از حد و آسیب آن در مطالعه :

یکی از اختلالاتی که باعث آسیب رساندن به امر مطالعه برخی از کودکان و نوجوانان می شود ، ابتلا به اختلال بی قراری یا بیش فعالی است . به طور معمول در مبتلایان به بیش فعالی « اختلال توجه » دیده می شود . وجود اختلال توجه در این گونه کودکان و نوجوانان باعث می شود که آنها نتوانند روی مطالب مورد مطالعه متمرکز بشوند و زمان توجه آنان کوتاه است . آنها معمولا گوش های بسیار تیزی دارند و در اثر شنیدن   کم ترین صدایی حواس شان پرت می شود . این مسئله در هنگام حضور آنها در کلاس نیز مشهود است ،به طوری که مدام حواس آنها در سر کلاس پرت می شود . این قبیل کودکان و نوجوانان در هنگام مطالعه با مشکل حواس پرتی مواجه می شوند و تمرکز آنان از دست می رود ، به همین جهت مدام مورد اعتراض والدین و معلم خود قرار می گیرند . گاه همین سرزنش های مکرر و تنبیه هایی که در مورد این قبیل کودکان اعمال می شود ، آنها را در آینده دچار اختلال سلوک و اختلال رفتار می کند و گاه باعث ترک تحصیل و رها کردن مطالعه توسط آنان می گردد . آنها همچنان که در کلاس آرام و بی حرکت نیستند و برخی از آنان در یک جا نمی نشینند و به راه می افتند ، در هنگام مطالعه در خانه نیز نمی نشینند و مدام از کنار کتاب و دفتر خود برمی خیزند و به علت همین نشست و برخاست ها ی متوالی مورد اعتراض والدین و معلمان خود قرار می گیرند و مدام توسط آنها سرزنش می شوند که این امر نیز می تواند زمینه ابتلا آنان را به اختلال رفتار فراهم کند . ویژگی دیگر کودکان و نوجوانان بیش فعال این است که کاری را نیمه تمام رها کرده ، به سراغ کاری دیگر می روند . این امر می تواند در مطالعه آنها نیز مصداق داشته باشد . یعنی مطالعه کتابی را به پایان نرسانده خسته می شوند و نمی توانند به طور مداوم مطالعه نمایند . اگر بیماری آنان کنترل گردد ، آنها قادر می شوند که در جایی بنشینند و با دست یافتن به تمرکز بیشتر ، بهتر مطالب را یاد بگیرند و آنها را به صورت پایدارتری در خاطر خود نگه دارند .

راهکارهایی برای درمان :

• دارو درمانی و اصلاح رفتار از مهم ترین اقدامات درمانی است که برای مشکل بی قراری کودکان به کار می رود . آمفتامین در مورد کودکان بی قرار به کار رفته و ثابت شده است که اگر به درستی بهره برداری شوند تأثیر خوبی در تقویت تمرکز دارند که به نوبه خود کارکرد این کودکان را در مدرسه و رفتار عمومی شان بهبود می بخشند . چنانچه کودکان بیش از پنج سال سن داشته باشند با نظر پزشک می توان از دارو درمانی برای رفع مشکل آنان استفاده کرد .
• دومین شیوه در درمان این کودکان اصلاح رفتار است که فرآیند آن عبارت است از : مشخص کردن رفتارهای نابهنجار ، تعیین عواملی که موجب تقویت آنان می شود و سپس فراهم کردن محیط مناسب جهت ارتقای رفتارهای اجتماعی قابل قبول و تقویت رفتارهای مناسب .
• علاوه بر این موارد ، با توجه به رژیم غذایی کودکان بی قرار و جلوگیری از تشدید تجارب شکست کودک در محیط خانه می توان گام های مؤثری برای رفع این اختلال برداشت . زیرا بسیاری از مواد غذایی مناسب برای بدن ما ممکن است مشکلات کودکان بی قرار را تشدید کند . از طرفی کودکان بی قرار دائما در زندگی شکست می خورند ، به دردسر می افتند و به ندرت طعم موفقیت را می چشند . لذا با شناخت رغبت ها و استعدادهای این کودکان و بهره گیری از موارد مذکور برای کاهش تجارب شکست یا افزایش تجارب موفقیت آمیز در زندگی روزمره می توان به رفع مشکل شان کمک کرد .

/انتهای متن/