ساماندهی معتادان متجاهر سراسری می‌شود
به گفته افشار از ۲۰ اسفند ۹۵ تا اوایل اردیبهشت امسال مجموعا حدود ۱۹ هزار و ۸۸۴ معتاد متجاهر جمع‌آوری و ساماندهی شدند. از مجموع معتادان جمع‌آوری شده تعداد ۳ هزار و۶۰ نفر در مراکز ترک اعتیاد ماده ۱۶ و مابقی در مراکز تبصره ۲ ماده ۱۶ پذیرش شده و تحت درمان قرار گرفته‌اند. آمار معتادان زن اندک است و مجموعاً ۱۵۰ نفر معتاد متجاهر زن، تحت پوشش قرار گرفته است. در مجموع حدود یک میلیون و ۳۲۵ هزار نفر معتاد در کشور وجود دارد.
معتادان ۴۰ درصد جرایم خرد را به خود اختصاص می‌دهند
فروردین‌ماه سال ۹۴ علیرضا جزینی، قائم مقام وقت دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر خبر داد که قرار شده است شهرداری در تهران ۶ هزار و ۸۰۰ فضا برای معتادان متجاهر فراهم کند که تاکنون ۲ هزار فضا فراهم شده است. به گفته او بسیاری از این افراد بی‌خانمان هستند و ما تلاش داریم فضایی فراهم کنیم تا به‌وسیله آن، زمینه درمان و حرفه‌آموزی این افراد فراهم شود. جمع‌آوری این معتادان ضرورت دارد زیرا آنها ۴۰ درصد جرایم خرد را به خود اختصاص می‌دهند. مردم در این خصوص ناراضی هستند و ما باید سریع‌تر این افراد را ساماندهی کنیم. شب عید ۱۱ هزار و ۵۰۰ معتاد متجاهر را ساماندهی کردیم. قرار شده است شهرداری مکانی برای این منظور اختصاص دهد. سازمان زندان‌ها نیز مکانی در فشافویه دارد که ۲۵۰۰ نفر گنجایش دارد و برای این منظور در نظر گرفته شده است.
شفق و حواشی زنانه آن
سال ۹۴ حاشیه‌های زیادی برای طرح ساماندهی معتادان متجاهر ایجاد شد که از مهم‌ترین آنها ساماندهی زنان در کمپ شفق بود. این حواشی تا جایی پیش رفت که در فروردین ۹۵ پرویز افشار، معاون کاهش تقاضا و توسعه مشارکت‌های مردمی و سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر را مجبور به پاسخگویی به این مشکلات کرد. او این‌گونه توضیح داد که کمپ شفق اشکالات زیرساختی داشت و حدود چهار میلیارد تومان صرف بازسازی این مرکز شد. فضای بسیار زیبایی ایجاد شد و با توجه به نیازهای جدی تهران، این فضا تبدیل به مرکزی برای نگهداری زنان شد. ظرفیت شفق ۸۰۰ نفر بود که دانشگاه علوم پزشکی با ۴۰۰ نفر موافقت کرد. گمانه‌زنی‌هایی در مورد تعداد زنان معتاد متجاهر در تهران وجود داشت که با همکاری دستگاه‌های دخیل از جمله بهزیستی، ناجا، شهرداری و دانشگاه‌های علوم پزشکی ۵۰۰ زن جمع‌آوری، ساماندهی و غربالگری شدند. ۱۰۰ نفر از این زنان، معتاد متجاهر نبودند، بلکه مشکلاتی از جمله نابه‌سامانی روانی، خانوادگی و تکدی‌گری داشتند که به بهزیستی منتقل شدند. برای ۴۰۰ نفر از این زنان که باقی ماندند، با استانداردهای بهداشتی و درمان اعتیاد توسط متادون و دسترسی به دارو، روند درمان‌شان انجام شد. از این تعداد ۲۶ زن به مرکز بهاران منتقل شدند و برخلاف شایعات، هیچ زن بارداری در شفق حضور نداشت.
همچنین افشار از همکاری با شهرداری برای راه‌اندازی ۴۴ مرکز بهاران با ظرفیت ۱۵۰ نفری هرکدام خبر داد که تا آن زمان هفت مرکز عملیاتی شده بود.
با گذشت حدود یک ماه صحبت‌هایی حاکی از تعطیلی مرکز شفق شنیده می‌شد که سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر آن را رد کرد و افزود: قرار شد کسانی که پس از این به‌عنوان معتادان متجاهر زن شناسایی می‌شوند به مراکز ماده ۱۵ زنانه معرفی و مرکز شفق دوباره به مرکز اقامتی مردانه تبدیل شود.
انتقادهایی به نحوه اجرای طرح ساماندهی معتادان متجاهر
در همان زمان عبدالرضا رحمانی‌فضلی، وزیر کشور با گله‌مندی از شهرداری بیان کرد که طرح ساماندهی معتادان متجاهر در کلان‌شهر تهران به ظرفیت حدود ۴۰۰۰ نفر اجرا شد اما متاسفانه با وجود قول مساعد شهرداری تهران مبنی بر راه‌اندازی به موقع مراکز بهاران، تمامی این مراکز در موعد مقرر راه‌اندازی نشد و شاخص‌های پذیرش در این مراکز نیز غیرشفاف و سختگیرانه است.
انتقادها به نحوه اجرای طرح ساماندهی معتادان متجاهر ادامه داشت. یکی از این انتقادها بازگشت معتادان به چرخه اعتیاد و کارتن‌خوابی بود. سردار محمد مسعود زاهديان، رییس پليس مبارزه با مواد مخدر ناجا تیرماه سال گذشته توضیحاتی در این زمینه به‌ویژه در مورد بازگشت به محله هرندی ارائه داد. به گفته او پاکسازي محله‌اي چون هرندي از وجود معتادان متجاهر، اقدام اوليه بوده و بايستي با مداخله مؤثر متوليان حوزه درمان و بازتواني اثربخشي آن را تضمين کرد که متأسفانه عدم امکانات لازم و بستر مساعد در اين خصوص يکي از مشکلات جدي ساماندهي مؤثر پيرامون معضل معتادين متجاهر است.
جمع‌آوری روزانه ۵۰۰ معتاد متجاهر
شهریورماه سال ۹۵ وزیر کشور از ظرفیت ۶۵۰۰ نفری برای نگهداری معتادان متجاهر در تهران خبر داد. براساس گفته‌های او در راستای طرح ساماندهی معتادان متجاهر در ابتدای طرح، روزانه ۵۰۰ معتاد متجاهر جمع‌آوری شدند. در حال حاضر ۶۵۰۰ ظرفیت برای نگهداری معتادان متجاهر در تهران وجود دارد و تا ۷۰۰۰ نفر را جمع‌آوری کرده و درمان می‌شوند. هماهنگی‌هایی با دادستانی انجام شده تا بتوانیم این افراد را دو برابر زمان تعیین شده نگهداری کنیم تا کاملا بهبود یابند. اگر ۷۰۰۰ معتاد متجاهر را جمع‌آوری شود، ۳۵ درصد کاهش در سرقت‌ها خواهیم داشت و خرده‌فروشی مواد نیز ۴۰ تا ۴۵ درصد کاهش می‌یابد.
پیچیدگی ساماندهی زنان، آنها را در اولویت دوم قرار داد
سال ۹۵ با چالش‌های دیگری نیز همراه بود. توجه بیشتر به مردان معتاد متجاهر یکی از موضوعاتی بود که چالش‌برانگیز شد. مسؤولان تصمیم گرفته بودند تا این بار ابتدا مردان را ساماندهی کنند اما فعالان اجتماعی معتقد بودند که زنان آسیب‌پذیرتر هستند و سریع‌تر باید به آنها رسیدگی شود.
محمدرضا آذرنیا، دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان تهران در این رابطه اظهار کرد که شیوه جمع‌آوری زنان با مردان بسیار متفاوت است. جمع‌آوری زنان پیچیدگی خودش را دارد و به راحتی معتادان مرد متجاهر نیست. به‌عنوان مثال مردها تنها سه آزمایش لازم دارند اما زنان آزمایش‌های مختلفی مانند تست بارداری و… باید برایشان انجام شود. زنان معتاد متجاهر دقت بیشتری نیاز دارند. نمی‌خواهیم با زنان رفتاری شود که در درمان‌شان اختلال ایجاد شود. قطعاً زنان این‌بار به شفق فرستاده نمی‌شوند. پنج مرکز برای زنان اجاره شده و قرار است بعد از جمع‌آوری به این مراکز فرستاده شوند.
۱۶ هزار معتاد متجاهر در تهران وجود دارد
آذرماه سال گذشته دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان تهران از فاز جدید ساماندهی معتادان متجاهر در پایتخت خبر داد. به گفته او ۱۶ هزار معتاد متجاهر در تهران وجود دارد که از ابتدای سال ۹۵ موفق به جمع‌آوری ۱۰ هزار و ۵۰۰ نفر شده‌ایم. کلیات فاز جدید ساماندهی به تصویب رسید، اما زمان دقیق شروع طرح جمع آوری هنوز مشخص نیست. البته طرح در آذرماه اجرایی خواهد شد.
اجرای ۵۲ مرحله جمع‌آوری در سال ۹۵
اسفند ۹۵ رییس پلیس مبارزه با مواد مخدر ناجا گزارش عملکرد ناجا را ارائه داد. بر اساس گفته‌های او از ابتدای سال ۹۵ تا اسفندماه طی ۵۲ مرحله، ۱۳ هزار و ۴۲۱ نفر معتاد متجاهر مرد از مناطق آلوده شهر تهران، جمع‌آوری و به مراکز ترک اعتیاد مجاز تحویل داده شدند. از میان این تعداد معتاد، ۸۴۳۹ نفر در مراکز ترک اعتیاد پذیرش و ۴۲۴۹ نفر از این افراد به علت داشتن بیماری‌های مختلف پالایش شدند. از مجموع معتادان جمع‌آوری شده بیش از ۴ هزار نفر با اولویت قرار دادن میدان شوش، محله هرندی و خیابان‌های اطراف، جمع‌آوری شدند.
اجرای برنامه طرح تحول مدیریت و ساماندهی معتادان متجاهر
اسفندماه سال گذشته نهایتاً مسؤولیت جمع‌آوری معتادان متجاهر کاملاً به بهزیستی واگذار شد. بر این اساس جمع‌آوری مانند همیشه برعهده نیروی انتظامی قرار دارد و غربالگری‌ها نیز برعهده NGOهای همکار بهزیستی بوده و مراکز ماده ۱۵ نیز در این ساماندهی حضور دارند و بهزیستی تنها مدیریت این کار را برعهده دارد و متولی مراکز ماده ۱۶ است. به دنبال این موضوع، مسؤولان سازمان بهزیستی از شروع به کار برنامه طرح تحول مدیریت و ساماندهی معتادان متجاهر خبر دادند که برای آن یک سند ملی تنظیم شده و به این ترتیب الگوی درمان «دادگاه‌مدار» نیز تنظیم شده بود.
محسن روشن‌پژوه، معاون پیشگیری و اعتیاد سازمان بهزیستی کشور در مورد جزییات طرح تحول نظام مدیریت و ساماندهی معتادان متجاهر تصریح کرد که این طرح برای کل کشور است و در ابتدا به‌صورت آزمایشی در استان‌های تهران، البرز، سیستان و بلوچستان، گیلان، یزد و قزوین اجرا می‌شود و به‌تدریج در کل کشور گسترش خواهد یافت. قرار شد که این طرح فعلاً در بخش‌هایی از تهران اجرا شود که از ۱۷ اسفندماه طی چهار روز در این طرح حدود ۱۴۰۰ معتاد شناسایی و هدایت شدند. براین اساس روزانه هر تیم متشکل از پزشک، مددکار و روانشناس ۵۰ معتاد را غربالگری می‌کنند.
ساماندهی بیش از ۷۰ درصد از معتادان متجاهر
معمولاً هر سال در اسفندماه طرحی برای ساماندهی معتادان متجاهر اجرا و فروردین سال بعد گزارشی از اقدامات ارائه می‌شود. فروردین‌ماه سال جاری نیز علی مؤیدی، قائم مقام دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر گزارشی را ارائه داد. براساس گفته‌های او در حال حاضر بیش از ۷۰ درصد از معتادان متجاهر را ساماندهی کرده‌ایم و شاید تعداد کم و ناچیز معتادان متجاهری همچنان در سطح شهر حضور داشته باشند. به شهروندان اعلام کرده‌ایم که در صورت مشاهده معتادان متجاهر در سطح شهر موارد را به پلیس گزارش دهند تا در جهت ساماندهی و پاکسازی آن منطقه اقدام شود. در سال ۹۵ نزدیک به ۴۰ هزار نفر معتاد متجاهر ساماندهی شده‌اند که رکوردی در این حوزه بود.
شروع به کار دومین مرکز بهاران زنانه
اوایل امسال خبر دیگری که در حوزه ساماندهی معتادان متجاهر شنیده شد، شروع به کار دومین مرکز بهاران زنانه در منطقه ۲ تهران از فروردین ماه بود. روند کار نیز به این صورت بود که مددجوهایی که دوران سم‌زدایی‌شان تمام شده، از مراکز بهبود به بهاران معرفی می‌شوند و به‌صورت داوطلبانه می‌توانند بین ۶ تا ۹ ماه از خدمات این مرکز به‌صورت رایگان استفاده کنند. البته مسؤولان معتقدند آمار دقیقی از میزان جمعیت زنان معتاد در کشور وجود ندارد، اما بر اساس برخی پژوهش‌ها ۹.۶ درصد از معتادان کشور را زنان تشکیل می‌دهند.
اجرای سراسری و پایان زمان آزمون و خطا
سرانجام پس از اقدامات ستاد مبارزه با مواد مخدر و انتقادهایی که بر نحوه اجرای طرح ساماندهی معتادان متجاهر به‌ویژه در حوزه زنان معتاد وجود داشت، روز گذشته پرویز افشار، معاون کاهش تقاضا و توسعه مشارکت‌های مردمی ستاد مبارزه با مواد مخدر از ساماندهی معتادان متجاهر در سراسر کشور خبرداد. براین اساس از این پس، طرح ساماندهی معتادان و خرده فروشان که در ایام نوروز در ۱۲ استانی که معتادان بیشتری داشتند، از این پس در کل کشور به اجرا گذاشته می‌شود.
۱۵۰ معتاد متجاهر زن تحت پوشش قرار گرفتند
به گفته افشار از ۲۰ اسفند ۹۵ تا اوایل اردیبهشت امسال مجموعا حدود ۱۹ هزار و ۸۸۴ معتاد متجاهر جمع‌آوری و ساماندهی شدند. از مجموع معتادان جمع‌آوری شده تعداد ۳ هزار و۶۰ نفر در مراکز ترک اعتیاد ماده ۱۶ و مابقی در مراکز تبصره ۲ ماده ۱۶ پذیرش شده و تحت درمان قرار گرفته‌اند. آمار معتادان زن اندک است و مجموعاً ۱۵۰ نفر معتاد متجاهر زن، تحت پوشش قرار گرفته است. در مجموع حدود یک میلیون و ۳۲۵ هزار نفر معتاد در کشور وجود دارد.
انتظار می‌رود با توجه به سابقه چند ساله ساماندهی معتادان متجاهر در تهران، اجرای سراسری این طرح با تأکید بر اینکه به دنبال طرح تحول نظام مدیریت و ساماندهی معتادان متجاهر انجام می‌شود، با مشکلاتی همانند کمپ شفق و عدم تأمین مراکزی برای بازتوانی پس از ترک روبره‌و نشود؛ چراکه فرصتی چندساله برای آزمون و خطا در تهران فراهم بود.
