امنیت زنان در حمل و نقل عمومی چقدر است؟

سمیه سمیعی/

 به طور حتم همه ما انسان ها با توجه پیشرفت جوامع و توسعه یافتگی شهرها تجربه استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی را داریم و این امر با افزایش جمعیت و در نتیجه کاهش شرایط استفاده از امکانات شخصی، مثل اتومبیل در فضاهای شهری تبدیل به یک نیاز اجتناب ناپذیر شده است، اما شواهد نشان می دهد که این تجربه برای زنان و مردان متفاوت است به ویژه زمانی که صحبت از امنیت فیزیکی، حفظ شأن و کرامت افراد به میان می آید.

بنابراین نخستین نکته ای که با توجه به ضرورت استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی باید مورد توجه قرار گیرد مطمئنا ایمنی حمل ونقل است، که ابعاد مختلفی را شامل می شود و برای زنان و مردان معنای متفاوتی دارد.

ترجیح می دهم تاکسی سوار نشوم

خانم اکرمی با اینکه میان سال هستند و به قول خودشان عروس و داماد دارند، در مورد ایمنی حمل و نقل عمومی می گویند:

” گاهی از سوارشدن در تاکسی صرف نظر می کنم به خصوص زمانی که می بینیم هوا تاریک شده است و راننده یک مرد است و تنها در ماشین حضور دارد. ترجیح می دهم منتظر بمانم تا یک تاکسی دیگر از راه برسد که یا یک مسافر زن در آن باشد و یا حداقل طوری باشد که به غیر از راننده یک مسافر هم در آن حضور داشته باشد.”

نیاز به افزایش رانندگان زن در حمل و نقل عمومی

مهسا زن شاغلی است که هر روز نیازمند استفاده از وسیله نقلیه عمومی است. او می گوید:

” در جامعه ایران طی سال های گذشته حمل و نقل روزمره در سطح شهرها و به طور دقیق تر رانندگی وسایل نقلیه عمومی را مردان بر عهده داشتند، اما ورود هر چه بیشتر زنان به جامعه باعث می شود تا نیاز به وجود رانندگان خانم برای وسایل نقلیه عمومی احساس شود.

من به شخصه با توجه به اینکه در روز باید از چندین وسیله نقلیه استفاده کنم و ترجیح می دهم از وسایل نقلیه عمومی استفاده کنم، اگر راننده این وسایل یک خانم باشد خب رضایتمندی من بیشتر است، اما بعضی اوقات به خاطر شرایط حمل و نقل عمومی کلافه و عصبی به منزل برمی گردم و این سختی کار بیرون از منزل را برای من دوچندان کرده است. امنیت و آسایش نسبی که باید این وسایل داشته باشند متأسفانه ندارند.”

ترجیح می دهم پیاده بروم

حنا دانشجوی ترم آخر معماری است او که به گفته ی خودش پیاده روی را به سوار شدن در تاکسی و اتوبوس ترجیح می دهد بیان می کند:

” با اینکه مسیری طولانی از منزل تا دانشگاه به اصطلاح اتوبوس خور نیست و باید تاکسی سوار شوم اما ترجیحم این است که پیاده مسیر را طی کنم. البته دل خوشی هم از سوارشدن در اتوبوس ندارم.

متأسفانه در شهرهای بزرگی مثل تهران حمل و نقل عمومی برای خانم ها به جز واگن های انتهایی مترو که ویژه بانوان است ایمن نیست. ایمنی نه به این معنا که امکان بروز تصادف و حادثه هست که این مسئله هم جای بحث دارد، بلکه از جهت سلامت اخلاقی و رفتاری می گویم.

بارها پیش آمده که سوارشدن در تاکسی آن هم صندلی عقب نشتن در کنار دو مرد دیگر برای من خیلی حس ناگواری داشته با اینکه شاید به ظاهر فرد معتقدی به نظر نرسم والبته به نظرم این موضوع اصلا ارتباطی به اعتقادات هم ندارد و به کرامت و شأن یک زن برمی گردد، اما به هر حال برای افرادی مثل من که اینطور مسائل اهمیت دارد. به نظر من حمل و نقل عمومی حالا حالاها جای کار دارد”.

ترس از دزیده شدن و آزار و اذیت

فاطمه دختر نوجوانی است که برای رفتن به کلاس زبان باید از تاکسی استفاده کند البته به همراه مادرش. او که چندان هم از این موضوع راضی نیست می گوید:

“ترس از دزیده شدن، تصادف، آزار و اذیت آنقدر در مادر من با توجه به شنیدن حوادث ناگواری که برای خانم ها در استفاده از این وسایل نقلیه پیش آمده، نهادینه شده که حتی رفتن به کلاس زبان هم با حضور مادرم انجام می شود.

اگر جایی خارج از منزل بخواهم بروم یا باید فردی همراهم باشد و یا تنها از اتوبوس و مترو استفاده کنم و از آنجا که مسیر کلاس زبانم فقط تاکسی رو است، در نتیجه به خاطر نگرانی که وجود دارد مادرم باید از کار و زندگی خود بزند و مدت زمانی از وقت خود را هم در بیرون کلاس هدر دهد تا با هم به منزل برگردیم.”

حمل و نقل عمومی متعلق به تمام قشر هاست

فرزندش را در آغوش گرفته و وارد مترو می شود با اینکه به نظر، از سطح مالی خوبی برخوردار است اما ترجیح می دهد از حمل ونقل عمومی استفاده کند. خانم رسولی می گوید:

“حتی در کشورهای توسعه یافته هم استفاده از وسایل نقلیه عمومی خیلی مورد تأکید و تأیید است. بسیاری از افراد حتی شخصیت های شناخته شده و مرفه این جوامع از حمل و نقل عمومی استفاده می کنند واین ارتباطی به سطح درآمد افراد و جایگاه اجتماعی آن ها ندارد.

متأسفانه درکشور ما اینطور نیست. در حالی که اگر بیشتر افراد جامعه از وسایل نقلیه عمومی استفاده کنند به نظرم سطح فرهنگ استفاده از این وسایل هم گسترش می یابد. البته ایمنی این وسایل برای زنان خیلی مهم است (اینکه بدون دغدغه آزار و اذیت و ناهنجاری های اخلاقی بتوان از این وسائل استفاده کنند) به نظر من این برمی گردد به همان فرهنگی که اشاره کردم، در حال حاضر من از واگن های زنانه مترو، اتوبوس های «بی آرتی» بدون مشکل استفاده می کنم و راضی هستم.”

حمل و نقل ایمن مساوی با اجتماع ایمن

مرضیه حمیدی جامعه شناس در خصوص ضرورت توجه به ایمنی حمل و نقل به ویژه برای بانوان می گوید:

“در نخستین برنامه ریزی های شهری، شهرها بر اساس تفکیک کارکردها، به شیوه سنتی مورد توجه قرار گرفتند. یعنی زنان به حوزه خصوصی و مردان به حوزه عمومی تعلق داشتند.

این تفکیک به مرور و با افزایش جمعیت و توسعه شهرها باعث ایجاد تناقضی شد که نتیجه آن ناامنی زنان در فضای شهری بود  و از طرف دیگر هنوز جامعه ما این پذیرش را ندارد که زنان شغل رانندگی را به عنوان شغل دائم خود بدانند و رانندگان زن هر روز این برخورد را از سوی رانندگان مرد، مسافران و حتی افراد خانواده خود شاهد هستند.”

وی در ادامه صحبت های خود اینطور می گوید:

” حمل و نقل ایمن، یکی از مصداق های اجتماع ایمن است. وقتی زنان با احساس ارامش و حفظ شأن و کرامت از این وسایل استفاده می کنند نتیجه مثبت آن در خانواده و در نتیجه اجتماع به خوبی دیده می شود و آن هم گسترش فرهنگ ترافیک و حمل و نقل است اما اگر این رضایتمندی و ایمنی فیزیکی و اخلاقی وجود نداشته باشد ترجیح آن ها عدم استفاده از وسایل نقلیه عمومی است و این باعث بروز مشکلات عدیده ای خواهد شد.”

زنان 26 درصد مسافران حمل و نقل شهری

حمیدی با اشاره به اینکه زنان 26 درصد مسافران حمل و نقل شهری( در تهران) را تشکیل می دهند در ادامه صحبت های خود ادامه می دهد:

” این آمار و ارقام نشان می دهد که توجه به مسئله ایمنی حمل و نقل برای زنان حائز اهمیت است و البته ناگفته نماند از طرفی هم این آمار اعتماد و اطمینان روزافزون خانواده ها به وسایل نقلیه عمومی را هم نشان می دهد که حمل و نقل عمومی به انتخاب اول بانوان تهرانی برای انجام سفرهای شهری تبدیل شده است.”

وی تصریح کرد: ” به هر صورت زنان باید نسبت به مردان بیشتر مراقب رفتارشان باشند تا از خطر دور باشند و این واکنش استفاده آنها از حوزه عمومی مثل کمتراز خانه بیرون رفتن، زودتر به خانه برگشتن، سوارنشدن در تاکسی که سرنشینانش مرد هستند نشان دهنده همین امر است.

زنها نسبت به برخی جرم ها بیشتر احساس ترس می کنند به همین خاطر نسبت به حمل و نقل عمومی احساس امنیت کمتری نسبت به مردان دارند، به این خاطر وجود رانندگان زن، مشخص کردن بخشهای بیشتری از اتوبوس ها و مترو، ویژه زنان، می تواند در ایجاد حس امنیت در زنان کمک شایانی کند.”

این جامعه شناس خاطرنشان کرد:

“بنابراین با اینکه حمل و نقل ایمن تنها عامل تأثیرگذار بر روی احساس امنیت، کرامت و ارزشمندی زنان نیست اما باید به عنوان بخش مهم و اساسی از یک رویکرد چند سطحی توسعه امنیت اجتماعی به شمار آید.”

/انتهای متن/