خودارضایی در کودک، عادتی که می تواند اختلال شود

فریبا علیزاده/

خودارضایی یا استمنا یکی از مشکلاتی است که مادران در مورد آن نگرانی زیادی برای کودکان شان دارند و از آنجا که در مورد این موضوع با دیگران نیز صحبت نمی کنند، بنابراین  فشارهای روانی حاصل از آن برای والدین و بویژه مادر خیلی زیاد است .

شروع کنجکاوی های جنسی

در بین سنین سه تا شش سالگی اولین احساسات جنسی در کودک شروع می شود و این کیفیتی است که در تمامی کودکان وجود دارد به طوری که مایلند اعضای تناسلی خود را ببینند و آن را لمس کنند.

در سال های اول زندگی به علت درک رشد اعضای تناسلی ، کودک به طور طبیعی با دست به جستجو و یافتن دستگاه تناسلی خارجی خود می پردازد .  به علاوه در این سن کودکان در زمینه ی مسائل جنسی کنجکاوی نشان می دهند . تعارض مرحله ی آلتی، آخرین و اساسی ترین تعارضی است که کودک باید با آن مواجه شود و با موفقیت آن را حل کند .

مرحله ی آلتی مرحله ایست که کودکان به کاوش  و دستکاری اندام های تناسلی خودشان و دیگران علاقه زیادی نشان می دهند . در این مرحله ، لذت از ناحیه تناسلی از طریق رفتارهایی چون استمنا و خیال پردازی ها حاصل می شود .کودک درباره تولد و اینکه چرا پسرها آلت مردی دارند و دخترها ندارند کنجکاو می شود.

تفاوت کودکان و بزرگسالان

استمنا در واقع تظاهری از اضطراب ، کشمکش روانی و احساس ناامنی کودک است . تمایل به استمنا در بزرگسالان با تمایل به استمنا در کودکان متفاوت است . استمنا در کودکان غیر ارادی و ناخودآگاهانه است اما در بزرگسالان کاملا ارادی است. یک نوجوان یا جوان با توجه به ضررهای احتمالی جسمانی و روانی این عمل را  انجام می دهد . در واقع آن چه در مورد استمنا مهم است مخصوصا جنبه روانی آن است .

هم عامل اختلال است و هم اختلال

از زمان طفولیت مسائل جنسی و استمنا توسط والدین مکروه و زشت قلمداد شده و هر فردی پس از اقدام به آن در خود احساس شرمندگی و گناه عجیبی کرده و شخصیت خود را در هم کوفته و بی ارزش احساس می کند. مسلما این افکار منجر به از هم پاشیدگی و تزلزل شخصیت شده و بیماری های روانی بر اثر اضطراب و نگرانی که خود باعث تکرار استمنا می شود، به وجود می آید .

از دیدگاه آسیب شناسی روانی استمنا زمانی به عنوان اختلال محسوب می شود که فرد به جای روابط جنسی طبیعی به استمنا اقدام نماید که این امر باعث  می شود که فرد به آن معتاد شده و آن را انجام دهد. یعنی اینکه یک کشش ناخودآگاه و نامرئی فرد را به این عمل وادار می کند به طوری که نمی تواند در مقابل آن مقاومت کند .

توجه کودک به اعضای تناسلی

توجه کودک به اعضای تناسلی خود ، ناشی از دو عامل می باشد :

• خارش و تحریک موضعی در اعضای تناسلی و مقعد به علت ورم ، کرمک ، تنگی شلوار و نامنظمی محل ختنه و بیماری های پوست در نواحی مذکور که باعث توجه بیشتر کودک به این نواحی می شود .
• گول خوردن و فریفته شدن یا یاد گرفتن استمنا از دیگران به این طریق که اکثر مادران، دایه یا پرستار برای ابراز محبت یا حتی برای ارضای احساسات شهوانی خود با اعضای تناسلی کودک پسر یا دختر بازی می کنند .

راهکارهای پیشنهادی

برای  از بین بردن عادت به استمنا در کودکان این راهکارها مفید است:

• باید وسایلی فراهم شود که کودک بتواند تمام اوقات خود را به بازی و فعالیت های مورد علاقه اش اختصاص دهد و فرصتی برای بازی با اعضای تناسلی ، که تقریبا یک امر شرطی شده است، باقی نماند .

• باید از افزودن احساس گناه و تقصیر در کودک خودداری شود . همچنین بهتر است اطلاعاتی به والدین در مورد استمنا و عوارض واقعی آن و تأکید بر اینکه اسمتنا باعث اموری چون جنون، کوری و کری و بیماری جسمی کودک نمی شود، نیز ارائه گردد.
• بهتر است به کودک یادآور شد که این عمل از نظر اجتماعی ، رفتار ناپسندی است، همان طور که انگشت کردن در بینی در انظار عمل پسندیده ای به شمار نمی رود .
• دلواپسی بیش از حد و غیرمنطقی والدین ، ایجاد احساس گناه و تقصیر در کودک، باعث بر هم خوردن تعادل روانی کودک شده و بر تعداد دفعات استمنا می افزاید .
• بدین منظور می توان وسایلی فراهم کرد که کودک بتواند تمام اوقات خود را به بازی و فعالیت های مورد علاقه اش اختصاص دهد تا فرصتی برای بازی با اعضای تناسلی خود، که تقریبا یک امر شرطی شده است، باقی نماند .
• کمبود محبت در خانواده، ناکامی و محرومیت در مدرسه، سرخوردگی و احساس حقارت در اجتماع از علل مهم استمنا هستند .
• برای جلوگیری از ابتلا به این اختلال، باید از طریق روش های روان درمانی سعی شود میزان اضطراب نوجوان را کاهش داده و همچنین میزان توانایی او را برای مقابله با مشکلات زندگی افزایش داد. همچنین مطالعه و جلوگیری از خواندن مجلات و دیدن عکس های تحریک آمیز، از روش های جلوگیری از ابتلا به این اختلال می باشد .
• ورزش کردن هم باعث صرف انرژی روانی و جنسی کودک  می شود ،

توصیه های عملی در تربیت جنسی

1. هنگام ورود به اتاق کودک، در بزنید و او را از حضور خود آگاه کنید .
2. از کنترل شدید و ایجاد ترس در او نسبت به احساس جنسی بپرهیزید .
3. محل خواب فرزندان تان را جدا نمایید .
4. در مواقعی که بچه ها در اتاق با یکدیگر هستند، به بهانه های مختلف به اتاق آنها رفت و آمد کنید تا بدانند هیچ کجا کاملا امن و خالی از مراقب نیست .
5. از بدو تولد نوزاد، دختران را به شیوه ی دخترانه و پسران را به شیوه ی پسرانه بزرگ کنید. برای مثال: نوع لباس، اسباب بازی و … با توجه به جنسیت آنان انتخاب شود .
6. والدین باید سعی کنند در حضور فرزندان ، از ابراز احساسات جنسی شدید نسبت به یکدیگر پرهیز کنند .
7. در این سنین کودکان به مقایسه اندام خود با والدین می پردازند ، بنابراین با اندام پوشیده آنها را به حمام ببرید و مسائل بهداشتی مخصوص به هر جنس را به آنان یاد دهید .

/انتهای متن/