اعتکاف پرورش جسم و جان است در خانه دوست

عطیه سادات یاسینی/

واژه اعتکاف از کلمه عکف به معنای رویکرد با توجه به چیزی و مواظبت از آن بی آنکه حتی لحظه ای روی برگردانده شود، می باشد.

اعتکاف در لغت به معنی پیوستگی به چیزی داشتن، حبس کردن، درنگ طولانی و همراه دائمی چیزی بودن است که شاید آن چیز خوب یا بد باشد. در معنای لغوی می توان گفت اعتکاف یعنی مقیم شدن در یک محل معین .

در اصطلاح فقهی اعتکاف نوعی عبادت است که انسان سه روز یا بیشتر در مسجد مقیم باشد و شرط واجب آن روزه دار بودن معتکف است.

در کل اعتکاف پرورش جسم و جان در خانه دوست است.

 

تاریخچه اعتکاف

 قبل از اسلام و ادیان دیگر کناره گیری و عبادت مرسوم بوده است و درواقع اسلام حکم آن را تنفیذ کرده است.در آیات قران و سور مختلف به اعتکاف پیامبران اشاره شده. (مثلا در سوره طه آیه 91 و 92 و سوره انبیا آیه 52 و سوره شعرا آیه 71 و سوره حج آیه 25 و سوره بقره آیه 125 و 187).

از تعالیم حضرت مسیح در قرآن به عنوان رهبانیت یاد شده است. رهبانیت به معنی خلوت نشینی، گوشه گیری و پرهیز از دنیا و خدمت به خلق و مریضان صعب العلاج می باشد.

رهبانیت در مسیحیت، در دیر و مکان های مقدس صورت می گرفته و معمولا این افراد کاملا خود را از دنیای بیرون جدا می کردند و فقط  به کارهای عبادی مشغول می شدند.

مادر حضرت مریم او را نذر معبد مقدس کرده بود. پس حضرت مریم در معبد پرورش پیدا کرده و طبق آیات قران حضرت زکریا هر زمان او را در محراب ملاقات می کرده برای مریم سبدی از میوه های بهشتی حاضر می دیده است.

روزها و شب ها مریم تا زمان تولد حضرت عیسی در اعتکاف بوده و در آنجا خدا بشارت حضرت مسیح را به ایشان می دهد.

سلیمان نبی به گفته علامه مجلسی در مسجد اعتکاف می کرد.غذا و آب خود را به مسجد برده و مدت زمان اعتکاف ایشان را یک ماه، دوماه، یک سال و حتی تا دو سال هم گفته اند.

علامه طباطبایی هدف مریم را از اعتکاف دوری نمودن از تعلقات دنیایی و روی آوردن به سنت اعتکاف می داند.

حضرت موسی برای گرفتن الواح سی روز از قوم خود جدا شده و به کوه طور پناه برد.در پایان سی روز وعده او ده روز اضافه گردید و اعتکاف وی به چهل روز خاتمه یافت.

در واقع حضرت موسی چهل روز معتکف بوده است.

پیامبر اسلام در دوران جاهلیت روزها و شب های زیادی به غارهای اطراف مکه پناه می برد.اجداد بزرگ ایشان هم که به دین حنیف ملتزم بوده اند، سابقه اعتکاف داشته اند.

بر همه مسلمانان روشن است که پیامبر قبل از گرفتن وحی در غار حرا معتکف بوده و در این حالت وحی را دریافت می کند.

حضرت علی می فرمایند: پیامبر بعد از بعثت همیشه در دهه آخر ماه رمضان معتکف بودند تا زمانی که از دنیا رحلت کردند.

 

ایام البیض

ایام البیض به معنی روزهایی است که شب هایش سفید است.

مسلمانان به روزهای سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم هر ماه قمری ایام البیض می گویند.چون شب هایی مهتابی دارد.

حضرت علی می فرمایند:

در ایام البیض از هرماهی درجات آدمی بالا برده می شود و پاداشش را بزرگ می سازد.

هر گز نمی توان ارزش همه زمان ها و مکان ها را برابر دانست. برخی زمان ها مثل ماه رجب از ارزش والایی برخوردار استکه اعتکاف در آن سفارش شده است. در ماه رجب ایام بیض ارزشی خاص دارد و به همین دلیل هم عبادت مهمی چون اعتکاف برای این سه روز مطرح شده است. این ارزش خاص از دو دلیل ناشی می شود:

اول آن که رجب ماه حرام است و اعتکاف در ماه حرام از فضیلت زیادی برخوردار است.

دوم آنکه طبق ادعیه و فرایض دینی روزه در ماه رجب فضیلت زیادی دارد و یکی از اعمال اعتکاف هم روزه داری است.

تمام ادعیه و اعمال از دو جنبه قابل بررسی می باشد:جنبه ظاهری و جنبه باطنی.عبادات و فرایض دینی در ظاهر و قالب با هم متفاوتند ولی حقیقت و ماهیت همگی از جمله اعتکاف توجه ظاهری و باطنی به ذات اقدس الهی می باشد.

عبادت خدا شئونی دارد.گاهی در فکر و ذکر و فعل خلاصه می شود و گاهی همانند هروله و سعی صفا و مروه و گاهی با چرخیدن و طواف کردن به دور خانه خداست.  در ماه رجب، عبادت، وقوف معکوف در خانه خداست که اعتکاف نامیده می شود.

 

معتکف کیست؟

معتکف کسی است که همه گناهان را در بند می کشد و خویشتن را برای مدتی محبوس می کند تا به توفیق انس با خدا برسد و به لذت مناجات نایل آید.

در اسلام بهترین زمان برای اعتکاف را که از فضیلت بیشتری برخوردار است سه روز میانی در ماه رجب و دهه آخر ماه رمضان را گفته اند.

شروط لازم برای معتکف عبارت است از :

1.نیت

2.توقف در مسجد جامع شهر

3.نبودن کمتر از سه روز در مسجد

4.روزه دار بودن

معتکف می تواند اعتکاف را برای خود به نیت مردگان و به نیت فرد زنده دیگر انجام دهد. معتکف در واقع در این سه روز از تعلقات دنیایی رها شده و فقط به عبادت و دعا و راز و نیاز با خدا می پردازد.

او خود را کاملا از دنیای مادی خارج می کند تا فقط  در محضر خدا  باشد با تمام حواس خود.

پیامبر می گوید: کسی که از روی ایمان و برای رسیدن به ثواب الهی اعتکاف می کند تمام گناهان گذشته اش آمرزیده می شود.

 

منابع:

تفسیر نمونه جلد سیزدهم

حکمت عبادت از جوادی آملی

سفینه البحار جلد ششم

فرهنگ نامه دهخدا

/انتهای متن/