نوروز رنگارنگ در افغانستان

مترجم: مشکات سخاوتی/

کلمه‌ی فارسی “نوروز” یعنی روز جدید ، شروع سال جدید را در ایران و بسیاری از کشورهای دیگر نشان می‌دهد. این دوره جشن و جوان سازی با اعتدال بهاری و روز اول بهار همزمان می‌شود. وقتی‌که خورشید از خط استوای فلکی عبور می‌کند و طول روز و شب مثل هم هستند.

تاریخچه نوروز
این مناسبت توسط فرهنگ‌های اصلی در بین‌النهرین باستان از ۳٠٠٠ سال قبل از میلاد مسیح جشن گرفته می‌شود. نوروز از دین زرتشتی ، دین ایران قبل از تاسیس اسلام، گرفته شده است. امروزه همچنین‌ مردم در عراق ، افغانستان، آلبانی، ترکیه، ترکمنستان، قزاقستان، قرقیزستان، هند و پاکستان با جشن‌های بومی متفاوت خودشان در ١۳ روز نوروز شرکت می‌کنند.

نوروز در ایران
در جامعه‌ی ایرانی مردم برای آماده‌سازی سال جدید خانه‌های شان را تمیز می‌کنند، موهای شان را کوتاه می‌کنند و لباس می‌خرند. آن‌ها دور میز هفت سینی زیبا دور هم جمع می‌شوند و غذاهای خاص می‌پزند و از خوردن آن لذت می‌برند . دوستان، خانوادها و همسایه‌ها به دیدار هم می‌روند و به هم هدیه می می‌دهند. افراد جوان گل، میوه، آجیل و شیرینی برای بزرگترها می‌برند، در حالی‌که والدین و پدر بزرگ و مادر بزرگ‌ها در مقابل، به بچه‌های شان اسکناس عیدی می‌ دهند. همچنین آن‌ها برای قوم، فامیل و دوستان شروع سال جدید را جشن می‌گیرند و بازگشت بهار را خوش آمد می‌گویند.

مراسم خاص افغان‌ها در نوروز
در افغانستان، سال جدید نوروز نامیده می شود) ناروز تلفظ می شود ( که دقیقا روز جدید معنی می‌دهد و یکی از قدیمی ترین تعطیلاتی است که در آسیای مرکزی جشن گرفته می‌شود. در افغانستان سال جدید در ٢١ مارس شروع و با گردهمایی مردم و غذاهای خاص جشن گرفته می‌شود؛ عیدی که به طور سنتی برای دو هفته جشن گرفته می‌شود. اما مقدمات برای نوروز از چند روز قبل شروع می‌شود. شروع سال جدید با ورود تعدادی پرندگان مهاجر که در این زمان به افغانستان می‌رسند، پیش بینی می‌شود. روزی به نام “چهارشنبه سوری” وجود دارد؛ روزی که جشن شب قبل از پنج شنبه آخر قبل سال نو است که با آتش و آتش بازی جشن گرفته می‌شود. در بین سنت‌ها و رسوم گوناگون، مهم ترین شان‌ها این‌ها هستند:

هفت میوه: در افغانستان، به جای هفت سین که در ایران مرسوم است، هفت میوه برای سفره تهیه می‌کنند. هفت میوه مانند سالاد میوه است که از هفت میوه خشک شده تشکیل شده که در شربت خودش، آماده خوردن می شود. هفت میوه خشک شامل : کشمش، سنجد (میوه خشک شده از درخت سنجد)، پسته ، فندق، آلو و گردو و بادام یا گونه‌های دیگری از میوه آلو هستند.

سمنک: این نوع خاصی از بشقاب شیرینی است که از جوانه گندم درست شده است. زنان مهمانی خاصی برای آن در طول شب برگزار می‌کنند و آن را از اواخر شب تا روشنایی روز در حالی که آهنگ خاصی را می خوانند، می‌پزند:
سمنک در جوش و ما کف زنانیم دگران در خواب و ما دف زنانیم

میله‌ی گل سرخ: جشن گل سرخ (با اشاره به گل لاله قرمز) یک جشن قدیمی است که فقط در مزار شریف در مدت ٤٠ روز اول سال یعنی زمانی که گل‌های لاله رشد می‌کنند، جشن گرفته می‌شود. مردم از قسمت‌های مختلف کشور به منظور شرکت در این جشنواره به مزار شریف سفر می‌کنند. این جشن همراه با رسم “جهندا بالا” برگزار می‌شود که رسم مذهبی خاصی است که در مسجد آبی مقدس مزار شریف اجرا می‌شود. مردم اعتقاد دارند (عمدتا اهل سنت افغان) محل آرامگاه علی بن ابی طالب است. این جشن با بلند کردن پرچم‌های ویژه در مسجد آبی در روز اول سال اجرا می‌شود. مهمانی گل سرخ با فعالیت‌های خاص دیگری در بین مردم در دشت گل لاله و پیرامون مسجد آبی برای ٤٠ روز ادامه می‌یابد.

بزکشی: همراه با رسوم و جشن‌های دیگر، به طور معمول “مسابقات بزکشی” در افغانستان برگزار می‌شود. رقابت‌های بزکشی بیشتردر شهرهای شمالی و کابل انجام می‌شود.
مسابقات بزکشی در طول نوروز یا سال جدید فارسی برگزار می‌شود. اسب سواران با یکدیگر در حالی که برای لاشه‌ی بز بی سر مبارزه می کنند، مسابقه می‌دهند. تاریخچه بزکشی به زمان چنگیزخان مغول برمی‌گردد.

غذاهای خاص: مردم افعان برای نوروز انواع خاصی از غذاها را خصوصا در شب عید نوروز می‌پزند. معمولا آن‌ها “سبزی چلو” می‌پزند، غذایی که از برنج و اسفناج به طور جداگانه درست شده است. علاوه براین، نانواها نوع خاصی از شیرینی را آماده می‌کنند، که “کلوچه نوروزی” نامیده می‌شود که فقط برای نوروز پخته می‌شود. غذای دیگری که اغلب برای روزهای نوروز آماده می‌شود “ماهی سرخ شده و زولبیا” است و اغلب غذایی برای گردش‌های جمعی است. در افغانستان، رسمی معمول در بین خانواده‌هایی که نامزد می‌شوند این است که خانواده نامزد(پسر) به خانواده نامزد ( دختر) در مواقع خاص مثل دو عید برائت و نوروز هدیه‌هایی می‌دهند یا غذاهای خاصی را آماده می‌کنند. بنابراین غذای خاص برای نوروز ماهی و زولبیا است.

بازدید از مناطقی در فضای باز و خلوت کردن در پارک طبیعت: شهروندان کابل به ایستالیف، چاریکار یا دیگر مکان‌های سبز پیرامون جایی که گل‌های ارغوان رشد می‌کنند، می‌روند. آن‌ها به گردش جمعی با خانواده‌های شان در طول دو هفته اول سال جدید می‌روند .

جشن دهقان: جشن دهقان جشنواره کشاورزان است. این جشن در اولین روز سال برگزار می‌شود در حالی که کشاورزان در شهرها به نشانه‌ی تشویق برای تولیدات کشاورزی حرکت می کنند.

مراسم مذهبی نوروز در مزار شریف
در مزار شریف جایی که مردم اعتقاد دارند که امام علی علیه السلام در آنجا به خاک سپرده شده است، جشن‌ها یک بعد مذهبی دارند. تعطیلات با بالا بردن پرچم مذهبی سبز شروع می‌شود؛ پرچم یا جاندا (عَلَم) در حیاط حرم باشکوه گنبد آبی شهر به احتزاز در می‌آید.
برطبق سنت‌های افغانستان، مزار شریف جاییست که امام علی (ع)، پسر عمو و داماد حضرت محمد(ص) و اولین رهبر مذهبی شیعه، به خاک سپرده شده (باید یاداور شد که حرم مقدس امام علی (ع) واقعا در شهر نجف در عراق است؛ هرچند افغان‌ها اعتقاد دارند که اینطور نیست). برای چند هفته تا زمانی که پرچم پایین آورده می‌شود تا مراسم دوم در روز سیزدهم سال جدید برگزار گردد، شهر ده‌ها هزار ملاقات کننده را از سرتاسر افغانستان میزبان خواهد بود. در طول این دوره، همه آن‌هایی که آرزوی قلبی یا حاجت و یا ناراحتی‌ای دارند پای پرچم می‌مانند و دعا می‌کنند آرزوهای شان به حقیقت بپیوندد. گفته شده که بسیاری از بیماران زیر این پرچم شفا گرفته‌اند. آن‌ها همچنین اعتقاد دارند که باید پرچم خیلی خوب نگه داشته شود تا سال پیش رو باعث موفقیت هر کسی شود.
دلایل مختلفی برای سفر به شمال از بازدید شهرها گرفته تا رفتن به زیارت وجود دارد. مردان جوان خوشحالی وجود دارند که برای رقصیدن در خیابان یا رفتن به کنسرت می‌آیند . مردان جوان مومنی هم وجود دارند که برای ادای احترام به علی (ع) می‌آیند. خانواده‌های بچه‌های معلول که می‌آیند تا برای شفای معجز آسای فرزندشان دعاى عاجزانه کنند.
در میان این جمع بزرگ، افغانی‌هایی از استان های بسیار متفاوت باهم نشست و برخاست می‌کنند و در حدی باهم راحت هستند که برای ملتی که هنوز در حال تلاش و درگیری برای تشکیل یک هویت ملی بعد از سال ها کشمکش ناحیه ای است، قابل توجه است.

منابع:

https://www.asia.si.edu/events/nowruz/nowruz-traditions.asp
http://www.cultureofiran.com/nowruz_in_afghanistan.html

/انتهای متن/