زنان مازنی با  آش چهل گیاه به  استقبال بهار می روند

سمیه ملاتبار/

از وقتی که خودم را شناختم و به یاد دارم، آخرین چهارشنبه‌ی سال را در خانه مادربزرگم جمع می‌شدیم؛ ما و شش خاله و یک دایی و زن‌دایی و بچه‌های شان. هر کسی گوشه‌ای از مقدمات پخت آش آخر سال را بعهده می‌گرفت. آنقدر تنوع سبزی‌های معطر و مواد دیگر این آش، زیاد بود که همچون جمع و گروه و همتی را هم می‌طلبید.  طنز تلخ این مراسم آنجاست که دستکش به دست همراه بزرگترها می‌رویم و بین علف‌های گوشه‌ی باغ، گیاهی را که نامش «گزنه» است می‌چینیم. همیشه هم این کار، تلفاتی را به‌همراه داشته! چون «گزنه» جزو گیاهان خودروی شمالی‌ ا‌ست که اگر اپسیلونی از گیاه با پوست انسان در تماس قرار گیرد، تاول‌هایی می‌زند که بشدت خارش به همراه دارد.

آش خداحافظی با سرما

پخت آش چهل گیاه که نام‌های دیگری چون «آش هفت ترشی» و «آش گزنه» را هم دارد، یکی از قدیمی‌ترین و بارزترین رسوم زنان مازنی‌ برای چهارشنبه‌ی آخر سال است.

در برخی خانواده‌های شمالی دیگر نیز، فقط  آش ترش که ترکیب موادش، خیلی سبکتر از آش چهل گیاه است، به نشانه پایان سرما و انزجار از آن پخت می‌شود. مادربزرگ‌ها می‌گویند دلیل پخت آش ترش این است که ترشی، نشان انزجار و بیزاری از چیزی است! احتمالا ترشی آش، اظهار دلسردی از سال کهنه می‌باشد.

از قدیم الایام در شمال، آش ترش را در روز سوم افراد درگذشته طبخ می‌کردند و به همه مهمانان آش ترش  می‌دادند که این هم نشانه‌ی تنفر از غم و ناراحتی بود. در هر صورت، برخی از مردم شمال آش ترش آخرین چهارشنبه سال را به نیت مردگان خود خیرات می‌کنند. اگر کسی به خاطر اشتغال زیاد موفق به پختن این آش نشود، حتما سهمی از آش همسایه‌ها و یا اقوام خود می‌برد.

آشی با گیاهان دارویی

مادرم می‌گفت گیاهان خودرو در برابر آفت، ایمن و مقاوم هستند و چون سم و دارویی هم به گیاه زده نمی‌شود، برای انسان، گیاه دارویی محسوب می‌شود. حتی می‌گویند برای افراد دارای دیابت هم، گزنه، خیلی مناسب است. دلیل استفاده از گیاهان خودرو در این نوع آش را متوجه شده‌اید؟

برگ جوان درختان مرکبات مانند نارنگی و پرتقال و سبزی‌های معطر شمالی مانند اوجی، زلنگ و جعفری و اسفناج، خرفه، شکوفه‌های آلوچه جنگلی، بچا بچا (گل پامچال وحشی)، گل بنفشه، گزنه، گشنیز، ترشی ازگل، ترشی نارنج، آب غوره و خود غوره، ترشی قره‌قوروت، تخم انارترش، رب انارترش،  زرشک وحشی، سماق، آلوچه، چغندر، سیر تازه، عدس، باقلا، کدوحلوایی، فلفل تند، از جمله مواد مورد تهیه در آش چهل گیاه است.

مادرم به کسی که تمایلی در خوردن هیچ نوع آشی ندارد می‌گوید: این آش را جهت تبرک هم که شده بخورد. بخاطر همان اثر دارویی‌ای که دارد که آفت‌ها و بلاهای درونی انسان را ازبین می‌برد.

چهارشنبه مبارک

می‌گویند خداوند روز چهارشنبه، جهنم را بوجود آورد. برای همین روز نحسی می‌دانندش که اعتقاد دارند باید خیلی چیزها در این روز احتیاط شود. برای همین در این روز آش را می‌پزند که نحسی این روز ازبین ببرد.

اما واقعیت این است که این چهارشنبه به خاطر این دورهمی بزرگ فامیلی و  همبستگی خیلی زیاد با هم برای مقدمه‌چینی و پختن آش می‌کنند، یک چهارشنبه مبارک داریم. در این روز همه  سعی می‌کنند تلاش شان را بکنند که در این دورهمی شرکت کنند و ما شاهد یک رابطه‌ی فوق‌العاده صمیمی به همراه همکاری و کمک خیلی زیاد افراد فامیل با هم هستیم و همین است که  تا مدتها مزه‌ این آش در ذهن همه می‌ماند. البته گاهی به نظر من استرس‌زا هم هست اما چون کار گروهی به حساب می‌آید، استرسش را فقط ما، جوان‌ترها حس می‌کنیم. جدای از زمان خود پخت آش که همه هم می‌گویند و می‌خندند و کار می کنند، این رسم قسمت زیباتری هم دارد که برعهده‌ی جوان‌ترهای گروه است و آن پخش کاسه‌های آش چهل گیاه به همسایه‌ها و اهالی محل است؛ پخش‌کردنی که همه همسایه‌ها و افراد یک محل، در مسیر پخش آش، همدیگر را با سینی‌های بزرگ پر از آش می‌بینند و دیدارها تازه‌تر می‌شود.

این رسم در روزهای آخر زمستان اجرا می‌شود؛ روزهایی که ممکن است هنوز اثرات آنفلوانزا و سرماخوردگی در برخی از کودکان و بزرگترها مشهود باشد. خوردن این آش گرم و دارویی، در این روزها، بشدت هم می‌چسبد و هم به دفع میکروب‌ها و ویروس‌ها کمک می‌کند.

یعنی آش چهل گیاه هم جسم و بدن مان را خوب می کند و هم به همه روحیه و انرژی می دهد و  هم روابط مان را در این روزگار کمرنگی پیوندهای فامیلی و همسایگی و … محکم می کند با هم. چه آش خوبی با چقدر خاصیت!

/انتهای متن/