بایدها و نبایدهای نوشیدن آب
آب مناسب نوشیدن و وقت مناسب آب نوشیدن بسیار مهم است. غیراز آن آبی که نباید نوشید و وقت هایی که آب نوشیدن خوب نیست، را هم باید بشناسیم.
مهناز فولادوند/
مناسب ترین آب ها جهت نوشیدن، آب نیم گرم (آب جوشیده با دمای معتدل ) است؛ طوری که گرمای آن مناسب طبع و لذیذ باشد؛ مخصوصاً اگر با نبات یا عسل مخلوط شود که بسیار مفید است.
آنچه موافق طبیعت انسان سالم و باصحت است، آبی با سرمای معتدل است. آب گرم و نیمه گرم بیشتر صورت درمانی دارد و خوردن آب گرم از روی عادت و برای حفظ صحت مناسب نیست.
خواص درمانی آب ها
اگر آب نیم گرم را با آب سرد مخلوط کنند برای بیماران صرعی و همچنین جهت ورم حلق و سینه و ملاژه(زبان کوچک) بسیار مفید است.
آشامیدن مقدار کمی آب نیم گرم به صورت ناشتا، مری و نای را پاک کرده و شستشو دهنده معده از اخلاط چسبنده غلیظ است.
آب سرد معتدل برای افراد سالم بسیار مناسب، اشتهاآور، هضم کننده غذا، محکم کننده پرزهای معده است، ولی حتماً باید توجّه کرد که سرد کردن آب جوشیده نباید با یخ و برف و تگرگ باشد؛ یعنی یخ، تگرگ یا برف مستقیماً با آب تماس نداشته باشد؛ چرا که جمع بین آب سبک و لطیف با آب سنگین و غلیظ باعث نفخ و ایجاد قرقره و سنگینی و کندی هضم و کندی خروج از معده می شود.
از مخلوط کردن آب های مختلف مثل آب چاه و قنات و رود و باران و با هم نیز باید خودداری کرد؛ زیرا هر یک خاصیت و خصوصیت خاص خود را داشته و کیفیت برودت و سرمای هر یک از آنها متفاوت است.
آب بسیار گرم، محلّ نفخ و بادهاست و برای بیماری مالیخولیا، سردرد، زخم های چرکین نای و ریه، شست وشوی معده و رفع تشنگی افراد سودایی و بلغم شور مفید است و باعث روان ساختن ترشحات بدن می شود. ولی مداومت در نوشیدن آن باعث سست شدن معده و لاغری بدن می شود.
در کل هرچه مزاج گرم تر باشد، مانند مزاج دموی و صفراوی، به همان نسبت، آب سرد مناسب تر است و هر اندازه که رطوبت و سردی مزاج بیشتر باشد، آب گرم تر مناسب تر می باشد.البته تحمل دموی مزاجان در مقابل آب سرد نسبت به صفراوی مزاجان بیشتر است چون که صفراوی مزاجان اکثراً ضعیف البدن و لاغرند و اعصاب آنها به سرعت از آب سرد متأثر می شود.
نکته اساسی: تمام آب ها باید قبل از نوشیدن، جوشانده شوند و سپس دمای آب کم شود چون آب جوشیده، سبک شده و هضم آن و عبورش از معده سریع خواهد بود.[1]
عطش صادق و عطش کاذب
هنگام نوشیدن آب به نکات زیر دقت کنید:
1- تا زمان احساس تشنگی واقعی و احتیاج به آب (عطش صادق) آب ننوشید. عطش صادق در زمان هضم غذا، رقیق نمودن غذا و رساندن آب به سایر اعضا، جایگزین کردن برای رطوبت های از دست رفته، رفع یبوست و از بین بردن حرارت بیش از حدّ بدن و تعدیل آن ایجاد می شود. در غیر این صورت عطش کاذب است که آن را با آب سرد نمی توان فرو نشاند و برای رفع آن، آب گرم همراه با عسل بسیار مفید است. استنشاق هوای سرد، مزه مزه کردن آب خنک و گرداندن آب در دهان و گلو برای رفع عطش کاذب مناسب است.
2- آب را یک نفس و با سرعت بالا نباید نوشید. حدّاقل در سه جرعه باید آب را بنوشید.
3- هرگز در حین غذا خوردن آب ننوشید، مخصوصاً در مورد غذاهای چرب و خورشتی و آبکی. دو ساعت قبل و یک تا دو ساعت بعد از خوردن غذا نوشیدن آب بلامانع است. هنگامی که لقمه در حفره دهان قرار گرفته و جویده می شود اطلاعات موادّ تشکیل دهنده غذا توسط پرزهای چشایی و بافت زبان، شناسایی شده (در واقع زبان مانند اسکنر عمل می کند) و به مغز مخابره می شود و مغز با آنالیز این اطلاعات، دستور ساخت یا آزادسازی مواد بیولوژیکی لازم برای هضم و جذب غذا را به اعضای مختلف بدن می فرستد. آب خوردن در میان غذا باعث پاک شدن این اطلاعات از صفحه زبان شده و ارتباط زبان با مغز قطع می شود.
4- اگر کسی با خوردن آب سرد قبل از غذا اشتها پیدا می کند حکایت از کبد و معده داغ دارد که این افراد نوشیدن آب قبل از غذا برایشان مفید است که البته باید آب را کم کم و جرعه جرعه بنوشند و حتماً آب نیز جوشیده سرد شده باشد.
خوب جویدن غذا نیز به فرایند هضم و جذب غذا کمک می کند؛ چون زمان و شرایطی مناسب برای شناسایی مواد غذایی توسط زبان و ارسال آن به مغز ایجاد می شود. دفعات جویدن غذا 32 تا 48 بار توصیه شده است.
5- وقتی که ناشتا هستید هرگز آب، مخصوصاً آب سرد ننوشید؛ زیرا در آن هنگام معده خالی است و آب بدون توقف در معده با همان برودتی که دارد جذب شده و به اعضای رئیسه بدن می رسد و می تواند موجب ضعف و سستی، استسقا و حتی مرگ دفعی شود. برای حالت ناشتا مثل صبحانه و افطار، غذاهای آبکی مثل حلیم، آش، آب گوشت، کله پاچه و شربت عسل با آب گرم مناسب است.
6- نوشیدن آب بلافاصله بعد از کارهای سنگین، فعالیت های شدید و روابط جنسی ممنوع است؛ چرا که در این اوقات اعضای بدن گرم می شوند و آب را فوراً از معده جذب می کنند و جذب آب سرد توسط آنها قبل از اینکه سرمای آن کم شود، سبب از بین رفتن حرارت غریزی بدن می گردد. (حرارت غریزی حرارتی است که در بدن وجود دارد و به‌واسطه آن اعضای بدن می‌توانند عملکردهایشان را انجام دهند.)بهترین کار در این شرایط مزه مزه کردن آب خنک در دهان و غرغره آن در حلق است و بعد از اندکی استراحت مختصر که گرمای بدن کم شود، باید آب معتدل را جرعه جرعه نوشید.
7- پس از حمام کردن و خوردن مسهل، مخصوصاً اگر بدن گرم و معده خالی باشد، نوشیدن آب مضر است. بعد از حمام کردن، پاها (از مچ به پایین) را به مدت یک تا دو دقیقه در آب سرد نگه دارید که باعث رفع عطش بعد از استحمام شده و از ایجاد سردرد جلوگیری می کند.
8- نوشیدن آب بلافاصله قبل از خواب، حین خواب و بلافاصله بعد از آن، باعث بیماری های مغزی و عصبی می گردد.
9- نوشیدن آب گرم روی غذای شور، نوشیدن آب سرد روی غذای گرم و نوشیدن آب سرد بعد از شیرینی، حلوا و ترشی زیان آور است.
10- نوشیدن آب بعد از خوردن میوه های تازه و آبدار مخصوصاً هندوانه، خربزه و انگور بسیار مضر است؛ چون آب موجود در میوه ها با آب نوشیده شده از لحاظ جنس و خاصیت مغایر بوده و اجتماع آنها موجب بیماری های خطرناکی می شود.
ولی اگر در شرایط نام برده، عطش بر انسان غلبه کند باید آب را چند مرتبه مزه مزه و غرغره کرد و اگر این هم عطش را رفع نکرد، باید اول مقدار کمی غذا مثل نان خورده و سپس مقداری آب به اندازه ای که عطش را تسکین دهد به حالت مکیدن بیاشامد نه اینکه خود را سیراب کند.
11- بهترین راه برای سرد کردن آب این است که آن را درون ظرفی بریزند و سپس آن ظرف را روی برف، یخ یا تگرگ بگذارند و هرگز برف و یخ و تگرگ را داخل آب نیندازند؛ زیرا که هر کدام از این موارد در خاصیت، خصوصیت و کیفیت برودت مختلف هستند.
12- بهترین ظرف برای نوشیدن آب، کاسه چینی یا سفالی صاف، پاکیزه و سفیدرنگی است که دهانه آن گشاد و ته ظرف تنگ باشد.
13- آشامیدن آب در ظروف قلعی باعث تسکین سریع عطش می شود.
14- آشامیدن آب در ظروف مسی قلع اندود نشده می تواند مولّد جذام شود.[2]
منبع : مجله ی موعود ، اسفند ماه سال 1388 ، شماره 109 – دیدگاه حکما، قدما و عرفای اسلامی در مورد آب
[1] خلاصه التجارب، ص 159
[2] همان منبع
قسمت دوم (آب، سروَر همه نوشیدنی هاست)
/انتهای متن/
