حق مردم را ضایع نکنیم تا خانواده ای خوشبخت داشته باشیم
آیا رعایت نکردن حق الناس مثلا بردن آبروی افراد با غیبت کردن از آنها، کم فروشی، اسراف و امور دیگری که حق مردم را ضایع می کند، می تواند باعث شود که بنای استوار یک خانواده متزلزل شود؟
خانواده یکی از استوار‌ترین و مهم ترین بناها در اسلام و محبوب‌ترین نهاد نزد خدای متعال است، اما چه بسا به سبب عدم رعایت حق الناس موجب سلب اعتماد و تنفر از یکدیگر شده و بنیان آن متلاشی شود. والدین، نخستین معلم فرزندان هستند که قادرند فرزندان خویش را نسبت به آثار زیانبار آن آگاهی داده و با منع آنها از این گناه در رسیدن به کمال یاری رسانند. این نوشتار قصد بیان مصادیق حق الناس و تاثیر آن در زندگی به استناد قرآن را دارد.
رعایت حق‌الناس در قرآن
یکی از مصادیق حق الناس حفظ آبروی افراد است که با غیبت از بین رفته و اعضا نسبت به هم بدبین خواهند شد. خداوند در سوره حجرات صفاتی را به عنوان مقدمه غیبت برشمرده است. در آیه 11 از این سوره مبارکه می‌خوانیم:
اى اهل ایمان، از بسیار پندارها در حق یکدیگر اجتناب کنید که برخى ظنّ و پندارها معصیت است و نیز هرگز (از حال درونى هم) تجسس مکنید و غیبت یکدیگر روا مدارید، هیچ یک از شما آیا دوست مى دارد که گوشت برادر مرده خود را خورد؟ البته کراهت و نفرت از آن دارید (پس بدانید که مثل غیبت مومن به حقیقت، همین است) و از خدا پروا کنید، که خدا بسیار توبه‌پذیر و مهربان است.
امام باقر (ع) نیز مفهوم آیه را به زبانی دیگر بیان نموده است: به خدا که حرمت مومن بزرگ‌تر از حرمت کعبه است (بحار الانوار، ج1، ص150). در این آیه سه مطلب مطرح است: اول، اجتناب از سوء‌ظن نسبت به مومنان زیرا که حسن ظن پسندیده است (تفسیر احسن الحدیث، ج10، ص281). دوم، تفحص از کارهاى پنهان مردم است براى اطلاع از آنها که شرعا حرام است ولى اگر مساله توطئه منافقین علیه حکومت اسلامى و مانند آن باشد، تجسس واجب است. سوم، غیبت کردن و آن در منظر حضرت کاظم (ع) آن است که عیب انسان را که مردم نمى دانند در غیاب او بگویى (مجمع البیان، ج 9، ص 137).
کم‌فروشی
از مصادیق دیگر حق الناس کم فروشی و ضرر زدن به دیگران است:
« واى بر کم فروشان، آنها که وقتى براى خود کیل مى کنند حق خود را به‌طور کامل مىگیرند. اما هنگامى که مى خواهند براى دیگران کیل یا وزن کنند کم مى گذارند.»
این نکته نیز قابل توجه است که آیات فوق گرچه تنها از کم فروشى درباره کیل و وزن سخن مى گوید، ولى بدون شک مفهوم آیه وسیع است و هرگونه کمفروشى را هر چند در معدودات (چیزهایى را که با عدد مى فروشند) نیز شامل مى‌شود. بلکه بعید نیست با استفاده از الغاى خصوصیت، کم‌گذاردن در خدمات را نیز فرا گیرد. فى المثل اگر کارگر و کارمندى چیزى از وقت خود بدزدد در ردیف مطففین و کم فروشانى است که آیات این سوره سخت آنها را نکوهش کرده است.
اسراف
یکی دیگر از مصادیق حق الناس اسراف است و اسراف یعنى تجاوز کردن از اندازه و اعتدال و پیامبر (ص) در تفسیر آیه (فرقان، 67) فرمود:
هرکس در غیر مورد لازم (بجا و درست)، خرج کند اسراف کرده است (الحیاه، ج4، ص310).
امام على (ع) فرمود: «بیش از کفاف (مقدار متعارف رفع نیازها) اسراف است.» (مستدرک الوسائل، ج2، ص645).
فردی از امام ششم (ع) از مفهوم آیه شریفه «و لا تُبذِّرْ تبْذِیرا» (اسرى، 26) پرسید. فرمود: هر که چیزى در غیر فرمان خدا خرج کند مبذر است و هر که در راه خیر خرج کند مقتصد است. کسى که همه دارایى خود را بپاشد و بى‌چیز بماند به او مبذر گویند. گفت: در مصرف حلال هم تبذیر هست؟ فرمود: آرى. (الحیاه، ج4، ص31)
مصادیق حق الناس در خانواده
حق الناس علاوه بر موارد ذکر شده در خانواده به صورت‌های گوناگون مورد تجلی است. دروغ گفتن برای پایین بردن ارزش دیگری و حتی تحقیر دیگران یا تهمت زدن به دیگری و حتی پارتی بازی برای اینکه به ناحق جای کسی را بگیرد. به سبزی آب زدن یا شیر را با آب مخلوط نمودن برای افزایش قیمت آن، حتی کسی که خمس مال خود را نپردازد یا اگر والدین نسبت به فرزندان عدالت را رعایت ننمایند حق الناس محسوب خواهد شد. عدم توجه به تمام این موارد و بسیاری از موارد بیان نشده موجب از هم‌پاشیدگی خانواده خواهد شد.
منبع: فرهنگ نیوز/انتهای متن/
