نباید از رادیو مجلس تنها صدای مردان را بشنویم

سمیه ملاتبار/

یک نماینده زن ایده‌آل پیش از آن که یک زن باشد، یک انسان است با مسئولیتی در برابر تمام مردمی که نماینده‌ی آن‌هاست. ویژگی که او باید داشته باشد، ابتدا شناخت حق است و سپس استیفای آن. اما در عین حال او در مقام یک زن مسئول است تا زنان را به عنوان بخشی از یک کل یک‌پارچه در نظام خانواده بشناسد تا بتواند حقوق واقعی آن‌ها را شناسایی و به آنها اعطا کند. او باید نقش‌های اصلی و فرعی زنان را بشناسد و به جایگاه‌های اصلی و فرعی حضور زن اشراف داشته باشد تا بتواند حقوق زنان را در جایگاه خود تبیین، تشریح و مطالبه کند. حقوقی مانند حق ازدواج و همسر شدن، حق مادر شدن و فرزندآوری، حق رشد و بالندگی در جامعه به عنوان یک زن مسلمان، حق امنیت روحی و روانی در محیط خانواده و اجتماع، حق حضور اجتماعی در محیط‌های بدون اختلاط با مرد بیگانه، از جمله حقوق اولیه زنان است که با صحبت هایی که با افرادی از اقشار مختلف جامعه داشتیم، می‌توان گفت نمایندگان ما تا به حال به شکل جدی به دنبال آن نبوده‌اند.

نگاه به مسائل با دید یک زن، یعنی این که مراقبت و محافظتی مادرانه از جامعه را در نگاه یک نماینده‌ی زن داشته باشیم که مدام حواسش به این است که مبادا فلان موقعیت یا مساله یا حتی قانون، زن و دختر این جامعه را از جایگاه رفیعی که در دین و فرهنگ ما برایش تعریف شده  پایین بیاورد. اما  در صورتی چنین مراقبتی می‌تواند جریان داشته باشد که خود ما زنان و مخصوصا زنان نماینده‌ مجلس مان به وظایف‌ خودآگاه باشیم. در این گزارش سعی شده است که به ویژگی‌های نماینده زن ایده‌آل از نگاه مردم بپردازیم. ‌

 

حل مشکلات عمده زنان به دور از جنجال‌های سیاسی

رامین انصاری، مدرس دانشگاه است. به سوال ما در مورد زن ایده آل برای نمایندگی مجلس این طور جواب می دهد:

 انگار نمایندگان زن نمی‌توانند از یوغ مسیرهای مردانه که برایشان تعیین و تبیین می‌شود، خلاص شوند. متأسفانه با حالتی منفعل گاه حتی به قوانینی که اسباب تضعیف خانواده و زن می‌شود رأی مثبت می‌دهند. تنها علاج کار این است که حتی اگر دور از دسترس باشد، زنان مسلط به قوانین (چون الزاما اینکه مثلا در زمینه روان‌شناسی صاحب سبک و حرف است کافی نیست)، زنانی که تمام زیر و بم قوانین را می‌شناسند، با تشکیل دسته یا حزبی زیر لوای قوانین مملکت به نمایندگی مجلس اقدام کنند. اینکه زنی با وامداری فلان حزب وارد مجلس شود، دردی از درد جامعه زنان ایران دوا نخواهد کرد.

در مرحله بعدی تسهیل قوانین مربوط به طلاق می‌باشد. ما شاهد آن هستیم وقتی مرد به ناگاه زندگی مشترک را ترک می‌کند، زن برای جدایی از او چه مصائبی را باید تحمل کند که گاه این کار با مدت زمان بسیار طولانی و پرداخت هزینه مالی زیاد صورت می‌پذیرد که زن از لحاظ روحی بسیار تضعیف می‌گردد.

به هر حال ما تا به الان، نماینده حقیقی برای جامعه زنان نداشته‌ایم چون باید دغدغه نمایندگان زن، حل سریع مشکلات عمده زنان به دور از جنجال‌های سیاسی باشد.

 

ما به زنان فعال و نه منفعل در مجلس نیاز داریم

خانم دکتر مریم اسماعیلی‌فرد، مدرس دانشگاه اعتقاد داشت که نماینده زن، علاوه بر ویژگی‌های عمومی موردنیاز، ویژگی‌های اختصاصی هم باید داشته باشد. ازجمله آنکه شناخت کافی از مشکلات زنان کشور و توان دیدن مسائل از منظر یک زن و نه مردواره را داشته باشد. تجربه کشورهای اسکاندیناوی نشان می‌دهد که حضور زنان موجب افزایش چشمگیر مصوبات مربوط به خانواده، کودکان، محیط زیست، بهداشت، حمایت از فقرا شده است. البته باز باید تأکید کنم که یک نماینده اعم از زن و مرد باید در یک یا چند رشته متخصص باشد و در قالب طرح و لایحه و نطق و سوال و استیضاح ورود کند. اینگونه نباشد که ما از مجلس تنها صدای مردان را بشنویم؛ حال چه در امور زنان و چه غیر از آن. بالشخصه آرزو به دل ماندم که از رادیومجلس صدای یکی از نمایندگان زن را درخصوص عمران و بهداشت و فرهنگ بشنوم. ما به زنان اکتیو و فعال و نه پسیو و منفعل در مجلس نیاز داریم.

 

زن‌بودن، دلیلی بر انتخاب نامزدِ ضعیف‌تر نمی‌شود

آقای سنجرانی که از فعالان اجتماعی بشمار می‌رود گفت: آنگاه که سخن از «نماینده زن» به میان می‌آید، خواه ناخواه معیارهای خاصی موضوعیت پیدا می‌کنند. چرا که «زن» بودن، در جامعه و فرهنگ ایرانی ـ اسلامی ما ویژگی خاصّی برای شخص شمرده می‌شود. از دید بنده، نماینده زن علاوه بر ویژگی‌های عمومی یک نماینده‌ی عادی، باید این ویژگی‌ها را هم داشته باشد:

یک. از آنجایی که نمایندگی صرفاً یک شغل نیست و نماینده در واقع وکیل مردم منطقه خود در مجلس شورای اسلامی است، بنابر این، زن‌بودن و لوازم زن‌بودن نباید مانعی در انجام وظایف نمایندگی خانمِ نماینده باشد. بنابر این، اگر خانم‌ نامزد نمایندگی هنوز تکلیف خود را با برخی وظایف اجتماعی خویش که به حیثیت «زنانگی» وی باز می گردد، روشن نکرده است، اصلا نباید پا به این عرصه بگذارد. چون علاوه بر اینکه نماینده موفقی نخواهد بود، در مقابل تکالیفی که در مقابل مردم حوزه انتخابی خویش دارد نیز از پاسخگویی ناتوان خواهد ماند.

این بدان معنا نیست که زنانی که ازدواج کرده اند و نقش همسری یا مادری را ایفا می‌کنند، نمی‌توانند نماینده باشند. بلکه این دسته از زنان، باید پیش از ثبت‌نام برای نمایندگی مجلس، به گونه‌ای برنامه‌ریزی کرده باشند و یا با سایر اعضای خانواده به گونه‌ای توافق کرده باشند که در راستای ایفای خوبِ نقش نمایندگی، مدیونِ اعضای خانواده خویش، یعنی همسر و فرزندان نباشند و در انجام وظایفی که در قبال ایشان به عهده دارند، کوتاهی نکنند. ممکن است این توافق، به این شکل باشد که همسر، پدر و مادر یا دیگر اعضای خانواده وی را در انجام وظایف خانوادگی یاری دهند. ممکن است قسمتی از این وظایف هم به نهادهای خارج از خانواده، مثل مهد کودک‌ها، سپرده شود. ولی این میزان از دید من نباید زیاد باشد. زیرا هیچ نهادی نمی‌تواند به خوبی خانواده، این وظایف خاص را انجام دهد. دست کم از نظرمن، این قابل قبول نیست که خانمِ نماینده، بییشتر وقت مفید فرزندش را در اختیار این گونه نهادها قرار دهد.

دو. نماینده زن، باید از جهت تخصص و توانایی مدیریتی، دقیقاً مانند مردان، حداقل‌هایی را داشته باشد. حال اگر قرار باشد مورد انتخاب من نیز قرار گیرد، باید نسبت به سایر نامزدهای نمایندگی مجلس، توانایی، تخصص و تعهد بیشتری نیز داشته باشد. عرصه‌ی نمایندگی، عرصه‌ی دلسوزی و تبعیض مثبت به نفع گروهی از افراد نیست. عرصه‌ی نمایندگی عرصه‌ی رقابت جدی بین توانایی‌های واقعیِ افراد است. به عقیده‌ی بنده، زن‌بودن، دلیلی بر انتخاب نامزدِ ضعیف‌تر نمی‌شود. همانگونه که مرد بودن هم دلیلی برای ترجیح یک شخص  در انتخاب نماینده نمی‌شود.

سه. با توجه به موضوعیت‌یافتن مسائل «زنان» و «خانواده» در جامعه ما، و با توجه به اهمیت «گفتمان خانواده» و «گفتمان زن مسلمان» و «گفتمان مادری»، انتظار من از یک نماینده‌ی زن، با هر تخصصی که دارد، این است که در این زمینه نیز فعال باشد. هرچند این مسأله، اختصاص به نمایندگان زن ندارد و همه نمایندگان مجلس باید دغدغه‌ی حقوق و جایگاه زنان در جامعه و همچنین دغدغه‌ی قدرتمند خانواده در جامعه را داشته باشند، ولی این انتظار از زنان مجلس بیشتر می‌رود. شاید کسی به اندازه‌ی زنانِ نماینده، نتواند برای ایفای این دغدغه‌ها پیش‌قدم شود. از این رو، به عقیده‌ی من، حتی اگر نماینده‌ی زن، تخصصی در این حوزه ندارد، حداقل از جهت نگرش و سوگیری، باید در جهت گفتمان‌های یاد‌شده مطابق با معیارهای شرعی و عرفی و فرهنگی مورد قبول نظام و انقلاب باشد.

خلاصه این که، نماینده‌ی زن ایده‌آل، هم باید تخصص و تعهد کافی داشته باشد، هم در کنار وظایف نمایندگی بتواند از پس وظایف دیگر «زنانه» خویش بر آید و هم، دست کم، نیم‌نگاهی به مسائل مطرح حوزه زن و خانواده، البته با نگرش اسلامی و انقلابی پویا و فعال، نه التقاطی و نه متحجرانه، داشته باشد.

 

نباید میدان را به‌راحتی خالی کند!

خانم دکترمهرورزیان که دارد، در این‌باره گفت: فردی که قرار است نماینده بشود، باید خودش را آماده کرده باشد. یعنی رده‌های مختلف شغلی را تجربه کرده و با ابعاد مختلف مدیریتی و سیاستگذاری‌ها آشنا باشد. ضمن اینکه تحصیلات و دانش مرتبط را باید کسب کرده باشد. بنابراین از نظر علمی و تجربی، توانایی لازم را باید داشته باشد. دارای فن بیان قوی باشد و دارای برنامه مشخص و اهداف روشنی باشد. دارای انعطاف لازم برای تعامل و گفتگو با افراد و گروه‌های مختلف باشد. به شرایط و سیاست های بین‌المللی مسلط باشد اما نمایندگان خانم، علاوه بر موارد فوق، باید شناخت کاملی از نیازها و مشکلات جامعه زنان داشته باشند و البته تمایل و انگیزه درجهت رفع نیازها و مشکلات بانوان.

در این مورد اخیر، بسیار مهم است که نماینده دچار افراط و تفریط نشده و خود را برای مواجهه با نظرات مخالف آماده کرده و میدان را به‌راحتی خالی نکند. منظورم این است که دچار نگاه بسته‌ی برخی خانم‌ها که تکیه بر صندلی نمایندگی زده‌اند ولی دم از خانه‌نشینی و بگیر و ببند و گشت ارشاد می‌زنند و طیفی که به هیچ اصولی پای بند نبوده و حل مشکلات زنان را با کنار گذاشتن اصول اسلامی محقق می‌دانند، نباشد!

باید باور کنیم که راه میانه، بهترین مسیر برای حل مشکلات بانوان است. نگاهی توأم با واقع‌گرایی و متکی بر یافته‌های علمی و آمارهای رسمی و صحیح، نیاز امروز سیاستگذاران ماست.

 

حضور اجتماعی سیاسی، رسالت اصلی زن نیست!

با کاربری «ضدفمنیسم» در گروه تلگرامی فعالیت می‌کند و عقیده‌اش این است که:

 از نظر بنده نماینده ایده‌آل از آنجایی که توانسته اعتماد اکثریت مردم را بدست آورد و امین و وکیل همه مردم باشد، فرقی نمی کند مرد باشد یا زن. نماینده ایده‌آل کسی است که فارغ از جنسیت و دیدگاه سیاسی‌اش، همیشه زبان حق‌گوی مردم باشد و از حقوق همه مردم دفاع نماید.

از دیدگاه اسلامی، حضور اجتماعی سیاسی، رسالت اصلی زن نیست و در قیاس با مادری و تربیت فرزند، اولویت ثانویه می‌باشد. یک نماینده زن در عین سعی و کوشش برای انجام احسن کارهای نمایندگی، باید تمام تلاشش را بنماید تا این مسئولیت اجتماعی سیاسی در وظیفه و رسالت اصلی‌اش خللی وارد نکند.

 

نگاه خاص و ظریف زنانه در مورد چایگاه خانواده درتقنین باید داشته باشد

بهزادی که مستندسازی جنوبی است، می‌گوید: بینید در وهله‌ی اول که به مسئله نگاه می‌کنم، جنسیت برایم موضوعیتی ندارد؛ یعنی تفاوتی ندارد که یک نماینده‌ی مجلس، زن باشد یا مرد. به هر حال یک نماینده وظایفی دارد و تعهداتی و این تعهدات آنقدر که می‌دانم، ارتباطی با جنسیت نماینده ندارد. اما اگر بخواهیم قدری بیشتر روی مسئله تأمل کنیم شاید بشود مواردی را، قدری سلیقه‌ای البته، وارد ماجرا کرد.

مثلاً ممکن است بشود گفت انتظار می‌رود یک نماینده‌ی زن در مجلس، بیش از سایر نماینده‌ها مسائل را با نگاه به جایگاه خانواده بررسی کند. یعنی جایگاه و خصوصیات و نگاه زنانه به مسائل، می‌تواند سمت و سوی مثبتی و تعیین‌کننده‌ای در فرایند تقنین داشته باشد که عبارت است از حساسیت ویژه بر تأثیر قوانین و مصوبات مجلس بر جایگاه خانواده در جامعه. چه بسا مواردی که از نظر قانون اساسی و شورای نگهبان، مورد قبول باشد اما ظرافت هایی در مسئله وجود داشته باشد که نیاز به دقت نظر ویژه‌ای داشته باشد، آن هم با نگاه خاصی که یک زن می‌تواند داشته باشد به موضوع.

فرض کنید قوانینی درحوزه‌ی آموزش قرار است تصویب شود. ظرفیت رشته‌های دانشگاهی برای هر جنسیت، مصوبات الزام‌آور برای الزام دانشگاه‌ها به اولویت‌دادن در ارائه‌ی خوابگاه دختران، مصوبات مربوط به بحث کار و سختی کار زنان و یا موارد مشابهی که در نگاه اول دیده می شود، اینهاست و البته کسانی که علم و دقت مورد نیاز را داشته باشند، بیش از این نظرات گذرا را خواهند دید و خواهند گفت.

 

حضور نماینده زن با نگاه مادرانه به مسائل

بهزادی اضافه می کند: مصوباتی که باعث بشود دور شدن یک مرد از محیط زندگی‌اش به بحران تبدیل نشود. مثلاً در استان بوشهر، عسلویه به عنوان یک منطقه صنعتی مهم شناخته می‌شود و اغلب کارکنان دور از خانواده‌شان حضور دارند. این مسئله بحران‌های اساسی را در وضعیت خانوادگی‌شان به وجود آورده که متأسفانه به یک روند عادی بین کارکنان تبدیل شده است. حال تصور کنید در زمان تصویب قوانین، علاوه بر مسئله‌ی اشتغال بومیان استان، مسئله‌ی خانواده‌ی کارکنان هم در نظر گرفته می شد. نتیجه قوانینی بود که اجازه نمی‌داد افرادی در منطقه کار کنند که کیلومترها از خانواده‌شان دورند تا حالا بخواهند درگیر پرونده‌های قضایی خانوادگی بشوند!

موضوع کار، علاوه بر زیرمجموعه‌هایی مثل “اشتغال‌زایی”، “بیمه”، “افزایش حقوق” و… به شدت با مسائل خانوادگی مرتبط است و وجه تفاوت جامعه اسلامی با جامعه غیراسلامی – مثلا غربی- این است که در غرب اهمیتی ندارد که به واسطه شغل سرپرست خانواده چه بر سایر اعضا می‌آید. از نظر آنها به هر حال همین است که هست. اما اسلام به خانواده نگاه ویژه‌ای دارد و محال است که در شرایط معمول زیربار مواردی برود که سبب از هم‌گسستگی خانواده، رواج فساد و… بشود.‎

اینها مواردی است که از چشم یک زن که جایگاه مادری را خوب درک می کند بندرت دور می‌ماند و حضور نماینده‌ی زن در مجلس، باید این موارد را با خود به همراه داشته باشد.

نگاه دیگری هم که مسئله می‌شود کرد، نبایدهایی است که یک نماینده‌ی زن باید در نظر داشته باشد و آن عبارت است از این که نباید فضای پیگیری مسائل خانواده و زن به نحوی پیش برود که ناگهان متوجه بشویم جریانی مشابه فمنیزم غربی در کشور و در خانه ملت در حال فعالیت است. چرا که نتیجه‌ای جز فاصله‌گرفتن زن و خانواده از جایگاه اصلی‌اش که استحکام زیربنای نیروی انسانی و آحاد جامعه است ندارد.

 

باید از قوانین تبعیض‌آمیز جلوگیری شود!

محبوبه آطاهریان، کارشناس ارشد علوم ارتباطات اجتماعی دراین‌باره می‌گوید: بنظر من نماینده‌ی زنی که می‌تواند ایده‌آل به وظایفش عمل کند، باید:

با قوانین به خصوص قوانینی که در حوزه زنان تدوین شده و یا قوانینی که لازم است در این حوزه تهیه و تدوین شود، آشنایی کامل داشته باشد و در راستای مدون‌کردن آن قوانین تلاش کند.

برای مثال می‌توان به قوانین تبعیض‌آمیزی که درمورد دیه و ارث درمورد زنان بود، اشاره نمود. بحث ارث‌بری زنان از اموال غیرمنقول شوهر بود که با تلاش هایی که بعضی از نمایندگان زن مجلس انجام دادند، در سال 88 مجلس قانونی را تصویب کرده که به‌موجب آن، زن از زمین متعلق به همسر متوفایش ارث می‌برد. درحالیکه قبلا ارث نمی‌برد یا تصویب پرداخت مساوی دیه زن و مرد در تصادفات بود که مجلس در سال 94 تصویب کرد. درحالی که قبلا دیه‌ی زن، نصف مرد بود.

این فعال زنان اصلاح طلب اضافه کرد: اکنون نیز می‌توان به طرح تبعیض‌آمیز تعالی جمعیت و خانواده اشاره کرد که برخی از حقوق زنان مانند حضور در جامعه و حق خروج از کشور از زنان در جامعه گرفته شده و باید زنان نماینده از این قوانین تبعیض‌آمیز جلوگیری کنند.

تصویب قانون منع خشونت علیه زنان نیز ضروریست. نمونه بارز این خشونت، اسیدپاشی بر روی زنان است که نمونه‌های زیادی از آن مشاهده شده که باید نمایندگان مجلس، قوانین محکمی علیه خشونت تصویب کنند.

زن نماینده باید به امور سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جامعه بخصوص مواردی که به زنان مرتبط می‌شود آشنا باشد. باتوجه به اوضاع فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی جامعه، برنامه مدونی برای زنان و دختران داشته باشد و برای تهیه این برنامه با جامعه‌شناسان، روانشناسان، اقتصاددانان و سیاستمداران مشورت کرده باشد. و درنهایت درجهت لغو قوانین تبعیض‌آمیزی که برای زنان نوشته شده است، گام بردارد.

/انتهای متن/