فاطمه بنت حسن نقطه اتصال دو امام در جریان امامت
امام محمد باقر(ع) نخستین امام از فاطمه بنت الحسن یعنی از نسل پاک امام حسن علیه‌السلام و هم امام حسین علیه‌السلام هستند و به سبب این کرامت به لقب «هاشمیٌ مِن هاشِمییّن وَ عَلَویٌّ مِنْ عَلَوییّن وَ فاطِمیٌّ مِنْ فاطِمییّن» نایل شدند.
زهرا رضوانی/
امام حسن علیه‌السلام نام دخترشان را به یاد مادر بزرگوار خود فاطمه نهادند. فاطمه صدیقه تنها همسر دائمی امام زین العابدین علیه‌السلام کنیه اش «امّ‌‌‌‌‌‌‌‌‌عبدالله» است. عبدالله برادر بزرگتر امام محمدباقر علیه‌السلام و از بزرگان زمان خود است.
مادر هشت امام شیعه
در پی ازدواج حضرت فاطمه بنت الحسن سلام‌الله‌علیها و امام سجاد علیه‌السلام امام پنجم متولد شدند که به مرتبتی بزرگ رسیدند، چرا که نخستین امام از نسل پاک امام حسن علیه‌السلام و امام حسین علیه‌السلام هستند و به سبب این کرامت به: «هاشمیٌ مِن هاشِمییّن وَ عَلَویٌّ مِنْ عَلَوییّن وَ فاطِمیٌّ مِنْ فاطِمییّن» نایل شدند.
از آن پس امامت از نسل حسنین علیه‌السلام امتداد یافت و ائمه بعدی از امام باقر علیه‌السلام تا امام مهدی عجل‌الله‌تعالی به این کرامت مفتخر شدند که از نسل سبطین پیامبر صلی‌الله‌وعلیه‌و‌آله باشند و فاطمه بنت الحسن مادر هشت امام شیعه و مصداقِ «ارْحام مطَهَّره» است که در زیارت وارث وارد شده است.
همردیف انبیا و شهدا
مادر امام باقر علیه‌السلام القابی مانند فاضله، عالمه، صالحه دارند ولی آن صفتی که برای ایشان مشهورتر است صدیقه به معنای بسیار راستگوست. امام صادق علیه‌السلام روزي از جده‌شان یاد کرد و درباره‌اش فرمود: «او زني راستگو بود که در خاندان امام حسن زني همانند او يافت نشد.» (1)
در آیه 69 سوره نساء، «صدیقین» در ردیف انبیا، شهدا و صالحین قرار گرفته‌اند.
امام صادق علیه‌السلام در جايي ديگر می‌فرمايد: « او از زنان مؤمنه، پرهيزکار و نيکوکار بود و خداوند نيکوکاران را دوست دارد».(2)
سلام محمد(ص) به فرزندش محمد
ابوجعفر، امام محمدباقر علیه‌السلام، در یکم ماه رجب سال 57 هجری در شهر مدینه، به دنیا آمد.
پدر بزرگوارشان نام این فرزند را «محمّد» نهادند. این نام را سال‌ها پیش، پیامبر اکرم صلی‌الله‌وعلیه‌و‌آله بر او نهاده بود. در این باره محمدبن مسلم می‌گوید:
«در کنار جابر بن عبداللّه انصاری (از اصحاب رسول خدا صلی‌الله‌وعلیه‌و‌آله) نشسته بودیم که امام سجاد علیه‌السلام همراه فرزند خردسال خود وارد مجلس شد. امام سجاد علیه‌السلام به فرزندش فرمود: «عمویت را ببوس». کودک به سوی جابر آمد و پیشانی او را بوسید. جابر که در آن روزگار بینایی خود را از دست داده بود، پرسید: این کودک کیست؟ امام فرمود: «او فرزندم محمد است.» جابر او را در آغوش کشید و گفت: ای محمد! رسول خدا به تو سلام رسانید. »
آنگاه جابر گفت: در خانه رسول خدا صلی‌الله‌وعلیه‌و‌آله بودم که او مشغول سرگرم کردن حسین علیه‌السلام بود. در این هنگام، به من رو کرد و فرمود: «ای جابر فرزندم حسین علیه‌السلام دارای فرزندی خواهد شد که نامش علی علیه‌السلام و علی نیز صاحب فرزندی می شود که نامش محمد علیه‌السلام است. اگر او را ملاقات کردی، سلام مرا به او برسان و بدان که پس از دیدار او به پایان زندگی نزدیک شده‌ای.» محمد بن مسلم می‌گوید: «سخن جابر تحقق یافت و پس از مدتی کوتاه از دنیا رفت. او تا پیش از این دیدار همواره می‌گفت: ای باقر، کجایی! تا روزی که آن حضرت را ملاقات نمود… .» (3)
مکتب امام باقر علیه‌السلام و تربیت شاگردان
حضرت امام باقر علیه‌السلام در سال 95 هجری یعنی در سی وهفت سالگی به امامت رسید و رهبری شیعه رابه عهده گرفت. در این هنگام امت اسلامی همچنان تحت سیطره امویان بود اما به دلیل اختلافاتی که با بنی عباس داشتند، قدرت شان رو به افول بود . امام باقر علیه‌السلام فرصتی یافتند که تشیع را احیا کرده و شاگردان بسیاری را جهت نشر و توسعه علوم اسلامی تربیت کنند. شیخ الطائفه (محمد بن حسن طوسی) در کتاب رجال خود، اصحاب و شاگردان امام باقر علیه‌السلام را که از آن حضرت نقل حدیث کرده‌اند 462 مرد و زن دانسته است. در این میان سرآمد شاگردان، ابان بن تغلب، محمدبن مسلم ثقفی، زراره بن اعین و ابوبصیر یحیی اسدی هستند که هرکدام دریایی از علم و معرفت بودند.
عظمت مادرم
امام محمدباقر علیه‌السلام درشأن مادرشان می‌فرمایند: «مادرم کنار دیواری نشسته بود، ناگاه دیوار شکاف برداشت و صدای مهیبی به گوش رسید، مادرم با دستش اشاره کرد و گفت: نه، به حقّ مصطفی، خداوند به تو اجازه فرو افتادن ندهد. پس دیوار در هوا معلق ماند، تا آنگاه که از کنار آن گذشت. پس پدرم (امام سجاد علیه‌السلام) به سبب دفع آن خطر، صد دینار صدقه داد».(4)
محدثه
در بخشی از حدیث مفصلی از امام صادق علیه‌السلام درباره مادران ائمه علیه‌السلام آمده است: چون یکی از مادران ائمه علیه‌السلام به یکی از ایشان حامله شود… در این ایام صدای ملائکه را در خانه خود بسیار می شنود.(5)
با این توصیف، مادران ائمه علیه‌السلام از جمله «ام‌عبدالله» داراي مقامي بوده که لااقل در ايام حمل امام باقر علیه‌السلام صداي ملائکه را می‌شنيده است و اين ويژگي مصداق مُحدَّثه بودن است. در کتاب «محدَّثات شيعه» نیز از فاطمه همسر امام سجاد علیه‌السلام به نام «محدَّثه» ياد شده است.(6)
حدیث ظهور
عميره دختر نفيل از شاگردان مادر امام باقر علیه‌السلام می‌گويد: «شنيدم که دختر حسن بن علي علیه‌السلام فرمود: «ظهوري که منتظر آن هستيد تحقق پيدا نمی‌کند تا آن زمان که بعضي از شما از بعضي ديگر دوري کنند و برخي از شما برخي ديگر را لعن کنند و گروهي از شما آب دهان بر صورت گروهي ديگر بيندازد؛ تا آن‌جاکه جمعي از شما بر کفر جمعي ديگر شهادت دهند». پرسيدم: در آن زمان خير در چيست؟ فرمود: «خير تمامش در ظهور است. در آن روز قائم ما قيام می‌کند و تمام آن دشمني‌ها را از بين می‌برد».(7)
بانوی عاشورایی به همراه کاروان
فاطمه بنت الحسن در واقعه عاشورا در حالی که امام باقر علیه‌السلام حدود چهارسال داشت، به همراه همسر و فرزندانش در کاروان حضور یافت و در کنار عمه اش زینب علیه‌السلام به اسرا کمک می کرد و در مصیبت ها با همسر و عمه بزرگوارش شریک بود.
زیارتگاه فاطمه صدیقه سلام‌الله‌علیها
از زمان و چگونگی وفات این بانوی بزرگوار در منابع تاریخی مطلبی وجود ندارد ولی مدفن شریف‌شان در عراق هشت کیلومتری «حله» است که دوسال پیش به همت هنرمندان اصفهانی ضریح مطهرشان نصب شد.
پی نوشت:
1. اصول الکافي، ج1، ص536 امام صادق(ع)
2. اصول کافی، جلد ۲ صفحه ۱۶۳
3. تاریخ الیعقوبی ج 2، ص290
4. اصول الکافی، ج1، ص536.
5. منتهی الامال، ج2، ص 174
6. ا محدثات الشيعه، دکتر نهلا غروي نائيني،ص240
7. بحارالانوار، ج52، ص211، ح58
/انتهای متن/
