بازارگردی و چمدان هایی که از سوغات معنوی خالی اند

سمیه سمیعی/

شاید به جرأت بتوان گفت که هیج مسلمانی نیست که آرزوی راهی سرزمین وحی شدن، گرد خانه دوست گشتن و در منا و عرفات سیر آفاق و انفس کردن را در دل نداشته باشد؛ آرزویی که برای همه نیز دست یافتنی نیست و سال ها برای رسیدن به آن باید چشم انتظاری کشید. اما آنچه در این بین و به ویژه طی این سال ها با فرا رسیدن موسم ماه ذی الحجه قدری تأمل برانگیز شده است رفتار و اعمال عده ایست که قرعه به نام شان افتاده و فرصتی را که شاید هرگز مجال تکرارش  فراهم نشود، به دست آورده اند اما بخش قابل توجهی از لحظات ناب خدایی در این سفر معنوی را صرف جست وجو در بازارهای سعودی می کنند!

فرصت های نابی که شاید تکرار نشود

نفس كشيدن در سرزميني كه رسول مكرم اسلام در آن نفس كشيده و پا گذاشتن جاي پاي پيامبران اولوالعزمي همچون حضرت ابراهيم(ع)، بوسيدن شكاف خانه كعبه و دیدن ردپای بسیاری از معجزات، زیارت مکان های تاریخی مقدس و خیلی از اعمال دیگری که شايد هرگز تكرار نشوند، اینهاست که برایش یک حاجی راهی دراز می رود و هزینه می کند و زحمت می کشد اما گاهي وقت‌ها متأسفانه  خیلی از حجاج به ویژه زنان حج گزار به خاطر مشغول شدن به بازارگردي و تهيه سوغات از اين فرصت های ناب غافل مي‌شوند.
در واقع مسئله خريد سوغاتي از بازارهاي عربستان در سالهاي اخير به يک آسيب جدي در رفتار حجاج ايراني تبديل شده تا جايي که مقام معظم رهبر نيز در بيانات شان اين مسئله را امري مذموم دانستند و توصيه کردند تا حجاج سوغاتي هاي خود را از بازارهاي داخلي تهيه نمايند.

سوغاتی آوردن رسم است
خانمی که برای رفتن به این سفر معنوی طی روزهای آینده خود را آماده می کند در خصوص خرید سوغاتی می گوید:« از قدیم سوغاتی آوردن برای خانواده و دوستان رسم بوده است. من سال هاست که منتظر رفتن به این سفر هستم و تا کنون دو باری سفر به مکه را تجربه کرده ام اما به اصطلاح حج واجب چیز دیگریست. خوب مسلماً سوغاتی آن هم چیز دیگریست. در واقع انتظار اطرافیان زمانی که به سفر واجب می روی، خیلی فرق می کند بخصوص فرزندان و اقوام درجه یک. بنابراین اوردن سوغاتی نیز از برنامه های من در این سفر است».

در قدیم عطر و سجاده سوغاتی حجاج بود
تنها 42 سال دارد که برای رفتن به سفر معنوی حج لحظه شماری می کند و قرار است که به همراه همسرش امسال راهی این سفر شود. او معتقد است:« در قدیم بیشتر سوغاتی ها شامل اقلام بسیار ساده مثل عطر و سجاده بود اما در سال های اخیر خرید اینگونه اقلام در واقع به حاشیه رفته و خیلی از حجاج متأسفانه آن را سوغاتی نمی دانند و معتقدند که چون ارزش مادی کمی دارد برای سوغاتی مناسب نیست. در حالی که من فکر می کنم سوغاتی که ارزش معنوی داشته باشد به خصوص در این سفرها باید بیش تر مدنظر قرار گیرد چون سفر، یک سفر معنوی و خاص است.»
وی ادامه داد:« من و همسرم تصمیم داریم که در این سفر بیشترین فرصت را برای طاعات و عبادات قرار دهیم و کمر به سمت خرید و بازارها برویم چراکه اگر قصد خرید سوغاتی هم داشته باشیم تنها یک نصف روز وقت گذاشتن با توجه به هدفی که از این سفر داریم کافی ست.»

قبل از سفر، سوغاتی هایم را خریده ام

خانم جعفری هم که همراه با همسر خود راهی این سفر معنویست در خصوص خرید سوغاتی و فرصتی که برای این کار خواهد گذاشت گفت:« من قبل از رفتن سوغاتی ها را خریده ام. شاید برای عده ای این کار کمی مسخره به نظر برسد که پیش از رفتن من هدیه ای را برای خانواده و دوستانم تهیه کرده باشم. اما سال ها پیش که برای این سفر ثبت نام کردیم شاید یکی از دغدغه های من و همسرم همین تهیه سوغاتی بود چراکه در بین اقوام می دیدیم که حجاجی که از این سفر بازمی گشتند معمولاً چندین چمدان پر از سوغاتی به همراه داشتند.  مدتی پیش که رهبر انقلاب در یکی از سخنرانی ها گفتند که می توان سوغاتی را از اقلام داخلی خریداری کرد، ما تصمیم گرفتیم هر وقت فرصت این سفر برایمان فراهم شد پیش از سفر سوغاتی و هدایای مان را از تولیدات داخلی کشور فراهم کنیم».

ارزشمندترین سوغاتی آب زمزم است
دکتر رضایی که تخصص زنان و زایمان دارد امسال یکی دیگر از مسافران این سفر معنویست. او که ارزشمندترین سوغاتی این سفر را آب زمزم می داند، معتقد است:« متاسفانه بخشي از وقت زيارت و يا حج به خريد سوغاتي هاي متنوع مي گذرد که موجب مي شود زائران از فضاي معنوي حج بيرون بيايند. ضمن آنکه اين کار از نظر اقتصادي نيز به صرفه نيست و باعث خروج پول هاي زيادي از کشور مي شود. اين تغييرات در سنت مناسک حج موجب شده تا هزينه حجاج براي سفر به حج دو برابر شود و حاجي به جاي پرداختن به آداب و مناسک حج و اداي مستحبات دغدغه خريد سوغاتي و سالن
 غذاخوري براي پذيرايي از ميهمانان  و …را داشته باشد.»
رضایی ادامه داد:« باید دید هدف از خرید سوغاتی در این سفر معنوی که شاید دیگر فرصتش فراهم نشود چیست؟! اگر به قول معروف چشم و هم چشمی و به خاطر حرف مردم باشد که یک حاجی باید فکر کند که چرا باید زمان زیادی را صرف این کار کند. اما اگر به دنبال تحفه ای از این سفر برای عزیزان مان هستیم آوردن آب زمزم که شاید قسمت خیلی از علاقه مندان نشود، سوغاتی ارزشمندیست و یا عطر و سجاده ای که متبرک شده، دعا و نمازی که برای دوستان و عزیزان به نیابت از آن ها بجا می آوریم همگی ارزش فوق العاده ای دارند. شاید بسیاری از اطرافیان نیز از من به دلیل موقعیت مالی
 که داریم انتظار چمدان های پر از سوغاتی را داشته باشند اما من ترجیح می دهم به جای خرید اجناس چینی وقتم را صرف به جاآوردن اعمال عبادی و مستحبی در این سفر کنم».

بازارگردی از اعمال واجب است؟!
گذر عمر در چهره مهربان و متبسمش موج می زند اما آرزوی رفتن به این سفر معنوی او را سال هاست که سرپا نگه داشته است. خانم مرادی 72 ساله است و بعد از سال ها انتظار امسال عازم سفر حج می شود. به گفته وی:« بازارگردي و خريد سوغات توسط ایرانی ها به ویژه زنان تنها مختص به این سفر نمی شود من در سفری که به کربلا و خیلی سال ها پیش حج عمره داشتم شاهد خریدهایی بودم که نه تنها برای من بلکه برای فروشندگان آن کشورها هم عجیب به نظر می رسید. این سال ها که وضعیت خیلی تأسف بار تر شده است و بازارگردي و خريد سوغات توسط زائران ايراني به حدي رسيده است كه اغلب فروشنده‌ها در مغازه‌هاي اطراف حرمين، فارسي ياد گرفته‌اند و چمدان هاي بزرگ كاروان هاي ايراني و ايرانيان با كيسه‌هاي مملو از كالا، آن ها را انگشت‌نما کرده است.».

وی ادامه می دهد: « بهتر است که روحانیونی که همراه کاروان ها هستند در این سفرها به افراد به ویژه خانم ها که مسئولیت بیش تری در قبال خرید سوغات را بر دوش می کشند گوشزد کنند که خرید سوغاتی و بازارگردی از اعمال واجب که هیچ، مستحبی هم نیست. جوان تر ها را که نمی دانم اما من با این سن و سال دیگر فرصت خرید در بازارهای سعودی را ندارم و نیت کرده ام که تنها به اعمال معنوی واجب و مستحبی بپردازم».

باید برای خرید سوغات داخلی فرهنگ سازی کرد
خانم محسنی که کارگاه قالی بافی دارد و پنج سال پیش عازم این سفر معنوی شده است، می گوید: « زمانی که برای رفتن به این سفر آماده می شدم ذهنم خیلی درگیر خرید و آوردن سوغاتی بود تا حدی که از دوستان و آشنایانی که این سفر را تجربه کرده بودند آدرس پاساژها و مغازه ها را برای خرید می پرسیدم اما چند روز مانده بود به سفرم  با خانمی آشنا شدم که سرپرست خانوار بود و یک تولیدی پوشاک را با زحمت فراوان راه اندازی کرده بود. وقتی که متوجه شد که عازم این سفر هستم و کلی برای خرید برنامه ریزی کرده ام، به من پیشنهاد داد که کالای داخلی خریداری کنم و به عنوان هدیه و
 سوغاتی به اطرافیان و خانواده بدهم. در وهله اول نپذیرفتم اما بعد از دو روزی که این موضوع ذهنم را درگیر کرده بود به این نتیجه رسیدم که با این هزینه به جای آنکه سود و در واقع دسترنج چندین ساله ام را به فروشنده خارجی در کشور سعودی برسانم، بهتر است  به تولید کننده داخلی سود رسانی کنم بدون آنکه ارزی از کشورم خارج شود».
این هنرمند قالی باف افزود:« به همین خاطر شروع به خرید کالای داخلی کردم و به هم کاروانی هایم هم این پیشنهاد را دادم و اغلب آن ها پذیرفتند. به عقیده من اگر فرهنگ سازی در این خصوص صورت گیرد با توجه به شرایط اقتصادی که کشور ما دارد، تمام حجاج از داخل سوغات خود را تهیه کنند، این کمک بزرگی به اقتصاد کشورمان است و از همه مهم تر زمانی که باید صرف عبادت و طهارت روح مان شود صرف گشت و گذار در بازارها نمی شود».

به هر صورت بر اساس آمارهاي سازمان حج و زيارت امسال قرعه برگزاری حج تمتع به نام ۶۴ هزار نفر افتاده تا پس از سال‌ها ماندن پشت نوبت‌هاي اعزام به سرزمين وحي فرصت يابند تا «حاجي و حاجیه» شوند و این فرصت خوبی ست تا رسم غلطي که در جامعه باب شده ؛ رسم خریدن انبوه سوغاتی های بنجل خارجی؛ با فرهنگ سازی و ترویج رفتارصحیح جای خود را به خرید مختصر و اندک سوغاتی، آن هم از تولیدات داخلی بدهد.

/انتهای متن/