با شجره نامه سلامتی خود اشنا شویم

دکتر شریفه جعفری/

معمولا وقتی حرف از شجره نامه می شود برای ما اسم پدر و پدر بزرگ و یا مادر و مادر بزرگ و بسیاری از اجداد و اقوامی که هرگز ندیده ایم تداعی می شود. اما در دهه های اخیر شجره نامه های دیگری هم مطرح شده اند که کاملا علمی و معتبر هستند، از جمله شجره نامه ژنتیکی و شجره نامه سلامتی. شجره نامه ژنتیکی شامل پیدا کردن بیماری هایی می شود که به طور قطع ارثی هستند. اما شجره نامه سلامتی شامل بیماری هایی می شود که ارثی نیستند اما ما زمینه مساعدی برای ابتلا به انها داریم.

زمینه ابتلا به بیماری

بسیاری از بیماری ها ارثی نیستند؛ اما بعضی بیماری ها در بعضی خانواده ها شایع ترند. بعضی اوقات، اگر ما احتمال بدهیم که استعداد ابتلا به فلان بیماری را داریم به جای این که از آن پیشگیری کنیم و مواظب خودمان باشیم، نگران و افسرده می شویم. حال ان که در جوامع مختلف افرادی هستند که بیماری ها و یا حتی معلولیت های مختلف دارند و به کار و فعالیت و زندگی و حتی زندگی خانوادگی موفقی مشغول هستند. در واقع بیمار بودن و یا معلول بودن اخر خط نیستند. در رسانه های خودمان هم گاهی افراد موفقی معرفی می شوند که قابل تحسین هستند. در این مقاله، منظور این نیست که ما منتظر بیماری باشیم و همه چیز دیگر را کنار بگذاریم بلکه برعکس با شناختن زمینه هایی که در خانواده  و فامیل ما وجود دارند می توانیم مانع از بروز بیماری ها شویم.

به عنوان مثال، دیابت ارثی نیست، سرطان ارثی نیست، فشار خون ارثی نیست، بیماری های رماتیسمی ارثی نیستند، بیماری های آلرژیک و انها که به سیستم ایمنی مربوط می شوند ارثی نیستند، اما، این بیماری ها در بعضی خانواده ها شیوع بیشتری دارند و چنانچه ما از زمینه های خانوادگی و یا به عبارتی شجره نامه خانوادگی خود اگاه باشیم از همان کودکی و نوجوانی می توانیم از بعضی بیماری ها پیشگیری کنیم.

پیشگیری

می توانیم عوامل موثر در پیشگیری را دو دسته کنیم:

• توجه به روش زندگی و اصلاح بعضی عادات
• انجام ازمایشات و غربالگری هایی که توصیه می شود

به عنوان مثال، اگر ما توجه کنیم که در خانواده سابقه مثلا فشارخون وجود دارد؛ لازم است از کودکی و نوجوانی نکاتی را رعایت کنیم، مثلا از خوردن نمک زیاد و غذاهای چرب پرهیز کنیم، وزن مناسب را حفظ کنیم، از استرس زیاد پرهیز کنیم و اگاهی لازم از فشارخون و عوارض ان را کسب کنیم. اگر در سابقه خانوادگی ما بیماری دیابت وجود دارد، لازم است وزن خود را کنترل کنیم، تحرک مناسب و تغذیه سالم داشته باشیم و نسبت به علائم دیابت اگاهی کسب کنیم.  

در مرحله ازمایشات، نسبت به کنترل فشارخون و اندازه گیری قند و چربی خون بی تفاوت نباشیم. در افراد بدون سابقه خانوادگی لازم است از سن چهل سالگی به بعد قند و چربی و فشار خون در فواصل مرتب اندازه گیری شوند اما اگر کسی سابقه خانوادگی دیابت و یا فشارخون دارد باید از سن پایین تر و حدود سی سالگی و گاه بر حسب شرایط بیمار حتی زودتر، این ازمایشات را انجام دهد.

بهمین ترتیب اگر خواهر یا مادر کسی سرطان پستان داشته است باید از سن بیست سالگی مراجعات منظم به پزشک داشته باشد.

بسیاری از بیماری ها، در صورتی که به موقع تشخیص داده شوند، حتی اگر سرطان باشد، قابل درمان کامل هستند. پس چه خوب است که به جای انکار اطلاعات خانواگی و نگرانی، از آن اطلاعات سود برده و سلامتی خود را حفظ کنیم.

/انتهای متن/