تدابیر فصل بهار در طب سنتی
نزد حکمای طب ایرانی، فصل بهار زمانی است كه مردم سرزمین معتدل محتاج به پوشش زیاد به سبب سردی هوا و نیز محتاج ترویح به سبب گرمیهوا نباشند.
شروع بهار به سبب روئیدن گیاهان و برگ برآوردن درختان و ظهور شكوفه‌ها، موجب سبزی و خرمی زمین است و باعث بارداری حیوانات و رونق چهره و بدن و فربهی و سرخی رنگ رو و غیره می‌گردد. مزاج فصل بهار گرم و مرطوب در حد اعتدال بوده و به سبب اعتدال مزاج و لطافت،مقوی قوا می‌باشد و به دلیل این که این فصل مناسب مزاج روح است،موجب تقویت آن می‌گردد. این فصل موافق با تمام سنین است و بویژه برای پیران و صاحبان مزاج سرد و خشك مناسب‌ترین فصل برای زندگی و سلامت می‌باشد. به دلیل از بین رفتن سرما و ریزش باران‌های پیاپی و گرمای روز، در بهار قوا تقویت شده و خون در این فصل افزایش می‌یابد و بیماری‌هایی همچون دگرگون شدن خون (اختلاف الدم)، خونریزی بینی، ترك برداشتن رگ‌ها، پیدایش بزاق خون‌آلود،سرفه، بویژه در سرمای بهار كه به زمستان شباهت دارد، را به وجود می‌آورد. در این فصل اخلاط حبس شده در زمستان، رقیق گردیده و به حركت در می‌آیند و اگر بدن نتواند این اخلاط را به طور كامل دفع نماید، به سوی اندام‌های ضعیف مانند کشاله‌های ران و زیر پوست و اطراف بدن جاری می‌شوند و باعث تولید امراض شایع در این فصل مانند دمل‌ها و ورم‌های چرکی و جوش‌ها و خارش و جرب و ورم‌های حلق می‌گردند و اگر وارد مغز شده و به بطن‌های مغزی برسند، موجب بروز صرع و سکته‌ها می‌گردند و اگر به غشاهای مغزی وارد شوند موجب بروز وسواس سوداوی می‌شوند، و اگر به بینی بریزند موجب زکام، گرفتگی صدا، سرفه و…. همچنین ریزش این مواد ردیّه به مفاصل باعث ورم‌های چرکی مفصلی و درد مفاصل می‌گردد. از سوی دیگر هر بیماری كه ماده آن در زمستان ساكن باشد، در این فصل به هیجان آمده، نضج یافته و دفع می‌گردد. پس شدت یافتن بیماری در این فصل لزوماً به دلیل بدی آن نیست، بلكه بنا بر انضاج و دفع طبیعت و تقویت آن و نیز پاکسازی بدن و دفع فضولات از آن می‌باشد.
همچنین شیخ‌الرئیس پورسینا معتقد است در این فصل بیماری‌های مزمن بروز می‌نمایند. در بهار، بدن كسی كه در زمستان به سبب پرخوری و كم‌حرکتی دچار افزایش خلط‌ها گشته، برای بیماری‌هایی كه زاده این خلط‌ها است آمادگی دارد زیرا بهار مواد خلط‌ها را می‌گدازد. همچنین بنا بر رأی پورسینا، چون در این فصل مواد بلغمی در بیماران بلغمی تحریك می‌شود، بیماری‌های سكته و فالج و درد مفاصل بیشتر در این بیماران بروز می‌كنند.
تدابیر مهم در فصل بهار
1- خونگیری (رگ زدن و حجامت) اطبای پیشین برترین استفراغ در فصل بهار را استفراغ خون می‌دانستند که توسط انجام عمل حجامت و در برخی موارد فصد قابل اجرا می‌باشد.
2- تخلیه و تصفیه مزاج به ویژه قی كردن و استفاده از مسهلات اطبای كهن به مردم سفارش می‌كردند كه حتما در آغاز بهار، پیش از انبساط و تخلخل اخلاط و پر شدن رگ‌ها و اندام‌ها از آن، بدن را از اخلاط بد پاك كنند. بهترین زمان شروع پاكسازی بهاره از روزهای نخست فروردین‌ماه است و اندام‌های هدف در پاكسازی بهاره كبد، كلیه‌ها و روده‌ها هستند.
3- پرهیز از نوشیدنی‌های گرمی‌بخش و بسیار رطوبت‌آور
4- دوری جستن از غذاهای مولد خون و کم کردن مصرف انواع گوشت
5- استعمال غذاهای سرد كه اخلاط را ساکن نموده و آنها را غلیظ می‌گرداند و رقت آنها را تعدیل می‌کند.
6- پرهیز از جنبش‌های بیش از حد بدنی و همچنین انجام ورزش معتدل (سبك‌تر از ورزش در زمستان) هر بامداد پیش از طعام .
6- پرهیز از جنبش زیاد روانی، زیرا به مزاج هوا كمك می‌نماید و عوارض آن را افزایش می‌دهد.
8- پرهیز از انباشتن بدن از غذا و مصرف غذا به دفعات متعدد، زیرا كه امتلاء خود موجب تشدید عوارض این فصل خواهد گردید.
9- استفاده از نوشیدنی‌ها و رب‌های فرونشاننده گرما مانند شربت ریواس، عرق كاسنی، شربت زرشك و غوره و رب غوره و شربت نارنجو لیمو و به
10- پرهیز از مصرف مواد گرم و تلخ و تند و شور و تیز
11- پوشیدن لباس‌های لطیف و سبك و كم كردن روانداز بهترین پوست برای استفاده در این فصل پوست سنجاب است زیرا گرمای آن کم است و همچنین جامه‌های پنبه‌دار كه پنبه آن اندك باشد.
12- اجتناب از حمام خیلی گرم و كل گرم‌كننده‌ها مانند ادویه‌جات و استعمال پایین‌آورنده‌های حرارت و ساكن‌كننده‌های مواد
13- پرهیز از مصرف آب با معده خالی و ناشتا
طرز تهیه آش آلو، مناسب برای نرم کردن مزاج در فصل بهار
مواد لازم:
لوبیا چیتی 1 لیوان، عدس 2 قاشق غذاخوری، برنج 3 قاشق غذاخوری، سبزی تازه شامل تره، جعفری و اسفناج پاک کرده 700 گرم، پیاز متوسط یک عدد، آلوبخارا 1لیوان، روغن زیتون 6 الی 7 قاشق غذاخوری، گوجه فرنگی 2 عدد، آب غوره به مقدار لازم، نعناع خشک به مقدار لازم، نمک، فلفل و زردچوبه و گلپر ساییده شده به مقدار لازم.
طرز تهیه:
حبوبات را که از شب قبل خیس کرده‌اید، روی حرارت بگذارید تا به آرامی بجوشد. سپس سبزی خرد شده را به همراه نمک و ادویه به آن اضافه کنید و به مرور به هم بزنید تا پخته شود. در زمان پخت، آلوها را به آش اضافه کنید. می‌توانید زمانی که آلوها پخته شدند، آنها را در آورید و پس از جدا کردن هسته‌هایشان، دوباره به آش اضافه کنید.
این مقدار غذا برای 4 تا 5 نفر کافی است.
منبع:طب سنتی اسلامی /انتهای متن/
