اهمیت روزافزون سکته های قلبی

سکته قلبی در اثر چه به وجود می آید؟

در واقع سکته وقتی رخ می دهد که خون و در نتیجه اکسیژن کافی به سلول های عضله قلب نرسد. در این حال عضله قلب آسیب می بیند و از عهده انجام وظایف خود بر نمی آید. برحسب این که کدام قسمت و با چه وسعتی مبتلا شده باشد، سکته می تواند خفیف و یا شدید باشد و حتی خطر مرگ آنی و ایست قلبی بیمار را تهدید کند.

کار قلب چیست؟

مگر کار قلب چیست که اگر به درستی انجام نشود خطرناک و کشنده خواهد بود؟

قلب دو کار عمده دارد:

– خونی که از نقاط مختلف بدن بر می گردد حاوی گاز کربنیک و مواد زائد است. وریدها این خون ها را جمع کرده و به قلب راست می آورند. قلب راست که شامل دهلیز و بطن راست است خون برگشتی از تمام بدن را گرفته و با سرعت و فشار مناسب به داخل ریه ها می فرستد و یا به قولی پمپاژ می کند. خون در داخل ریه ها اکسیژن می گیرد و گازکربنیکی را که از تمام نقاط بدن جمع کرده است؛ از طریق ریه ها دفع می کند. در واقع قلب، خون جمع آوری شده از تمام بدن را برای تصفیه به ریه می فرستد.

– خون تصفیه شده و حاوی اکسیژن دوباره به قلب بر می گردد. این بار وارد قلب چپ که شامل دهلیز و بطن چپ است می شود. قلب چپ خون تصفیه شده و غنی از اکسیژن را با فشار و قدرت وارد آئورت می کند و از طریق این شریان بزرگ، به تمام نقاط بدن می رساند.

به این ترتیب قلب مانند یک تلمبه قوی باید خون را به ریه ها بفرستد از ریه تحویل بگیرد و به تمام نقاط بدن برساند.

تصور کنید که این عضله قلب باید چقدر قوی و کارآمد باشد که بتواند این وظیفه حیاتی را در سرتاسر عمر و به طور دائم حدود 60 الی 90 بار در هر دقیقه، انجام دهد.

قلب چگونه منظم و با قدرت کار می کند

برای این که قلب خوب کار کند لازم است:

– عضله سالمی داشته باشد

– این عضله بوسیله عروقی که عروق کرونر نامیده می شوند و کار تغذیه آن را برعهده دارند، خوب تغذیه شود و اکسیژن کافی را دریافت نماید

– ساختمان سالمی داشته باشد به این معنا که دریچه هایی که دهلیزها را به بطن ها راه می دهند سالم باشند و مثلا تنگ یا نارسا نباشند. حتما شنیده اید که کسی دریچه قلبش را که تنگ بوده یا نارسا و گشاد بوده عمل کرده و دریچه را عوض کرده اند. عروق اصلی که به قلب می آیند و می روند مثل سیاهرگ های بزرگ که خون وریدی را می آورند و آئورت که خون سرخرگی و تازه را از قلب خارج می کند سالم باشند و دچار تنگی و یا سختی نباشند که در آن صورت به عضله قلب آسیب جدی وارد خواهند کرد.

– کار قلب بوسیله یک جریان الکتریکی کنترل می شود. این جریان الکتریکی توسط سلول های مخصوصی در داخل قلب، ایجاد و سپس به تمام قسمت ها منتقل می شود. به این ترتیب انقباض دهلیز و بطن و تعداد ضربان قلب در هر دقیقه با دقت تنظیم می شود. اگر این سیستم الکتریکی دچار ضعف و اختلالی شود ضربان قلب نامنظم شده و کار آن دچار اختلال شدید و خطرناک خواهد شد.

به زبان ساده می توان گفت که برای این که قلب خوب کار کند باید اکسیژن کافی به عضله اش برسد و سیستم کنترلی که در داخل قلب وجود دارد هم خوب کار کند.

چرا سکته به وجود می آید؟

عروق کرونری که ذکر کردیم باید سالم باشند تا بتوانند اکسیژن و مواد غذایی را به عضله قلب برسانند و مواد زائد را دفع نمایند.

اگر مقدار کلسترول و چربی های بد در خون کسی بالا باشد و این شخص چاق، بی تحرک، سیگاری و دارای سابقه خانوادگی سکته باشد و یا بیماری هایی مثل دیابت داشته باشد؛ به تدریج این چربی بالای خون در مویرگ های شریانی تمام بدن از جمله قلب رسوب می کند و نقاطی از جدار رگ ناصاف و دارای برجستگی به سمت داخل می شوند. در صورت بی اعتنایی به شرایط جسمی و ادامه بی تحرکی و عوامل دیگر به تدریج روی این برجستگی های داخل شریان ها کلسیم رسوب می کند و آن ها را بزرگ تر و سخت تر می کند. در این صورت شریان دچار آتروسکلروز atherosclerosisشده است. این پدیده تا جایی پیش می رود که جدار رگ تقریبا مسدود می شود.

در این مرحله این شخص بیمار است و دارای علائمی است که با توجه به آنها می تواند به پزشک مراجعه کرده و تحت درمان قرار بگیرد. اما اگر باز هم بی توجه به این علائم و سلامت خود باشد؛ این روند ادامه یافته و در آینده ای نزدیک این مویرگ بسته و یا به علت سختی جدار و کاهش انعطاف پاره خواهد شد.

در این صورت می گوییم بیمار سکته قلبی کرده است. سکته قلبی به این معنا است که به بخشی از عضله قلب خون و اکسیژن لازم نرسیده و سلول های آن دیگر زنده نیستند تا بتوانند فعالیت کنند.

آیا قلب به ما هشدار میدهد؟

بلی قلب به ما هشدار میدهد. علائمی وجود دارند که متخصصین و پزشکان می دانند ولی معمولا مردم عادی نمی دانند. در این جا به چند علامت شایع و مهم اشاره می کنیم:

1-  تنگی نفس

تنگی نفس هنگام فعالیت می تواند نشانه بیماری قلبی باشد. تنگی نفس یکی از اولین علائم بیماری قلبی است.

در این نوع تنگی نفس شخص احساس می کند که قادر به تنفس عمیق نیست و به قفسه سینه اش فشار می آید. مثلا وقتی دنبال اتوبوس و یا بهر دلیل دیگری می دود، از نفس کم می آورد و نمی تواند به مقدار مورد نیازش نفس عمیق و یا تند بکشد.

اگر در اثر بیماری قلبی آب در ریه جمع شده باشد، تنگی نفس هنگام خوابیدن و دراز کشیدن بدتر می شود.

2- نامرتب بودن ضربان قلب

در اثر اختلال جریان خون در عروق کرونر، ممکن است سلول هایی که در مرکز کنترل ضربان قلب قرار دارند؛ دچار کمبود اکسیژن و خون شوند. در این صورت، این سیستم کنترلی ناکارآمد شده، جریان الکتریکی که تولید می کند و در نتیجه ضربان قلب نامرتب می شود.

نامرتب بودن می تواند شامل انقباضات نابجا یا اکستراسیستول، طپش قلب، کند شدن ضربان قلب و یا نامرتب شدن آن باشد. هر کدام از این انواع می توانند خطرناک و کشنده باشد.

3- درد فشارنده شانه و قفسه سینه

بعضی افراد که دچار بیماری عروقی قلب هستند گاه و بی گاه از درد قلب رنج می برند. در این صورت وضع تثبیت شده ای وجود دارد که معمولا با دارو (نیتروگلیسرین) کنترل می شود.

اگر کسی احساس سنگینی و یا درد در قفسه سینه دارد که با فعالیت ایجاد می شود حتما باید از نظر قلبی بررسی شود. بعضی ها این درد را با درد سوء هاضمه و سوزش سردل اشتباه می گیرند و یا آن را به حساب قولنج می گذارند.

اما درد ناشی از سکته متفاوت است. دردی فشارنده و عمیق است. گویی وزنه سنگینی روی قفسه سینه قرار گرفته و با نفس کشیدن (دم) شدت می یابد. هر درد ناگهانی که از فک ها گرفته تا قسمت فوقانی شکم را بگیرد، می تواند در اثر حمله قلبی باشد. بعضی از بیماران هنگام سکته، درد را در گردن، شانه، فک تحتانی، بازو و کتف ها احساس می کنند. در خانم ها، خیلی از اوقات درد سکته به صورت درد کتف و شانه و یا فقرات پشتی بروز می کند.

یکی از وجوه تمایز درد قلبی از دردهای دیگر این است که دردهای مذکور با علل غیرقلبی را ممکن است بارها تجربه کرده باشند. اما درد سکته قلبی یک درد مداوم و منحصر بفرد است.

اولین اقدام باید استراحت کردن، تکان نخوردن و دریافت قرص نیتروگلیسرین زیرزبانی باشد.

4-  پاهای متورم

اگر بیماری قلبی به نارسایی قلبی منجر شود (که معمولا چنین است) احتباس آب به وجود می آید، که موجب ورم پاها می شود. به طوری که جای کش جوراب روی ساق پا می ماند و اگر ورم زیاد باشد کفش تنگ می شود.

5-  خرخر و اختلال تنفس هنگام خواب

هر کسی ممکن است گاهی در خواب خرخر کند. اما اگر خرخر در یک بیمار قلبی، مداوم و به قدری شدید باشد که همسر و یا هم اطاقی وی نمی تواند براحتی بخوابد، ممکن است بیماری قلبی اش تشدید شود. خرخر موجب اختلال و گاه توقف کوتاه مدت تنفس می شود. در نتیجه اختلال در اکسیژن خون به وجود می آید. چنانچه شخص بیماری عروقی قلبی داشته باشد خطر سکته قلبی در وی چند برابر افزایش می یابد.

از سوی دیگر اختلال تنفس در خواب موجب افزایش کار قلب می شود و قلب راست باید با زحمت بیشتری خون را برای اکسیژن گیری به ریه بفرستد. وقتی قلب راست نتواند این کار را به خوبی انجام دهد، اکسیژن گیری خون دچار اختلال می شود و علاوه بر خطر حمله قلبی، قلب هم دچار نارسایی خواهد شد.

6-  مشکل جنسی و اختلال نعوظ

اختلال در نعوظ می تواند اولین علامت بیماری عروقی قلب باشد. امروزه هر بیمار دچار اختلال نعوظ باید بیمار قلبی تلقی شود تا خلاف آن ثابت شود.

در زنان هم کاهش ارگاسم (در کسانی که قبلا طبیعی بوده اند) می تواند نشانه بیماری عروقی قلب باشد.

می دانید چرا؟ عامل مهم در ایجاد نعوظ شریان ها هستند که با پرخون شدن، آن را به وجود می آورند. عروقی که در نعوظ باید پرخون شوند، سرخرگ های بسیار کوچک هستند. چنانچه کسی دچار آتروسکلروز و تنگی عروق شده باشد؛ قبل از  حمله قلبی، اختلال نعوظ خودنمایی خواهد کرد. و حتی می تواند با کاهش میل جنسی هم توام باشد.

در صورت بروز چنین علائمی فقط به اورولژیست اکتفا نکرده و حتما باید به متخصص قلب هم مراجعه شود.