وقتی علما دست به کار تاسیس مدرسه دخترانه شدند
علمای دینی در گسترش مدارس دخترانه در دوره قاجار نقش داشتند و این نقش معمولا نادیده گرفته می شود. از جمله این علما شیخ فضل الله نوری بوده است که با حمایت مالی و معنوی از این مدارس به رشد آنها کمک کرد.
سرویس فرهنگی به دخت/
با ورود تفکرات جدید و رسیدن خبرهایی از پیشرفت در ممالک اروپایی به مردم ایران در دوره قاجار، برخی از خانواده های وابسته به دربار و یا خانواده های اعیان و اشراف خواهان ادامه تحصیل فرزندان خود شدند. برای همین آنها را بعد از طیّ دوره مقدماتی تحصیلی در مکتبخانه ها، به مدارس میسیونرهای مذهبی –مبلغین مذهبی مسیحی و یا یهودی- که توسط اروپایی ها و آمریکایی ها در شهرهای بزرگ همچون تهران، تبریز، همدان و یا اصفهان تاسیس شده بود، می فرستادند. در سال های اول این خانواده ها فقط پسران خود را به مدارس میسیونری می فرستادند، ولی بعد از گذشت چند سال، فرستادن دخترشان را هم به این نوع مدارس آغاز کردند.
تحصیل در این مدارس برای فرزندان ایران زمین مفاسد بسیاری به همراه داشت. مفاسدی چون سستی در عقاید اسلامی، گسترش اباحه گری، غربزدگی و سپس جذب دانش آموخته های نخبه این مدارس به لژهای فراماسونری…
با تذکر روحانیت نسبت به این مسئله بر سر منابر، «مفتاح المُلک» از اعضای انجمن معارف در نامه ای به روزنامه مجلس پیشنهادی را برای رفع این معضل ارائه کرد. در بخشی از نامه او آمده بود: «اغلب آقایان عظام شنیده و می دانند که در همین شهر دارالخلافه از بابت نداشتن مکتب نسوان، جمعی کثیر از دخترهای معاریف مسلمین بلکه زنهای شوهردار هم مدتهاست در مدرسه آمریکایی ها و مدارس ارامنه و جاهای دیگر همه روزه به عنوان درس می روند. و این فقره تا چه درجه منافی عقل و شرع انور و موجب مفاسد عمده است. هرگاه از روی ترتیب صحیح و بر وفق قوانین شرع مقدس ایجاد چند مدرسه برای نسوان در تحت نظارت خاصه یکی از آقایان معظم بدواً در تهران و پس از آن در سایر بلدان ایران بشود، هم رفع مفاسد و محظورات موجوده و مقصوده خواهد شد و هم فواید کلیه از تحصیل و تربیت نسوان بر تمام بزرگان و دانشمندان مشهود و مستغنی از شرح و بیان است…[1]»
کمی بعد این نامه مورد توجه بسیاری از افراد اهل علم و فرهنگ قرار گرفت و کم کم تاسیس مدارس دخترانه با حمایت علما شروع شد…
جالب است که یکی از روحانیون روشن ذهن و دانشمند که از همان ابتدا از تاسیس مدارس دخترانه آن هم براساس موازین شرعی حمایت کرد، آیت الله شهید «شیخ فضل الله نوری» بود. شیخ شهید براساس اسناد موجود –علی رغم تمام تهمت ها و دروغ هایی که جماعت منورالفکر به او نسبت داده اند- نه تنها از تاسیس مدارس دخترانه حمایت کرد که خود مبلغ 100 تومان هم برای تاسیس یک مدرسه دخترانه اختصاص داد[2].
اما یکی دیگر از اسناد جالب حمایت روحانیت از تاسیس مدارس دخترانه، سندی است که در آن دو نفر روحانی به نامهای «شیخ عبدالله یزدی» و «حاج سیدهادی نوری» تأییده ای را برای خانم طوبی حریر فروش که خواهان تاسیس مدرسه دخترانه در تهران بوده است، نوشته اند. این سند به شرح زیر است:
«بسمه تعالی. به شرف عرض میرساند چون کمینه خیال تاسیس مدرسه دارم و باید قبلا دو نفر از معروفین و اهل محل معرف اخلاقی مدیر مدارس باشند تا وزارت جلیله معارف بتواند اجازه تاسیس بدهد مستدعیم آنچه از سوابق حالات و اخلاق کمینه اطلاع دارید دو کلمه مرقوم بفرمایید. کمینه طوبی حریرفروش»
«حاشیه اول نامه: علیا مخدره طوبی خانم از بدو تاسیس مدرسه عفتیه تا به حال که تقریبا هفت سال در آن مدرسه ناظم و معلم کلاسهای اول، دوم و سوم بوده، درستکار و خوش اخلاق است. الاحقر شیخ عبدالله یزدی»
«حاشیه دوم نامه: مراتبی که حضرت مستطاب مجدالاسلام یزدی دامت برکاته مرقوم فرموده اند، داعی هم اطلاع دارم و صحیح و مطابق واقع است. الاحقر حاج سیدهادی نوری، عضو محکمه استیناف[3]»
به این شکل و با حمایت علما، اعتماد مردم برای فرستادن دخترانشان به مدارس جدید دخترانه جلب شد و به این صورت علم آموزی به دختران در بسیاری از شهرهای ایران در اواخر دوره قاجار به امری همه گیر و عمومی تبدیل شد. حمایتی که اگر نبود مسلما به باسواد و دانش آموخته شدن بسیاری از دختران دوره قاجار نمی انجامید…
انوشه میرمرعشی/ انتهای متن/
[1] -روزنامه مجلس، سال اول، شماره 40، مورخ 19 بهمن 1285.ش برابر با 8 فوریه 1907.م، ص1 و 2
[2] -مقاله «انجمن زنان صدر مشروطه، دستها و دسیسه ها» نوشته علی ابوالحسنی منذر، سایت موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران به نقل از کتاب اعلامیه ها، مکتوبات و نامه های شیخ فضل الله نوری، به کوشش محمد ترکمان، ص 123
[3] -اسنادی از مدارس دختران –از مشروطیت تا پهلوی-، به کوشش سهیلا ترابی فارسانی، سازمان اسناد ملی ایران، صفحات 142 و 143
