معلولان شهروندان طلایی هستند
دکتر محبوبه خلوق یکی از آن انسانهای موفقی است که با وجود داشتن معلولیت جسمی توانسته نامی از خود در عرصه‌های مختلف بر جا بگذارد. او “انجمن معلولان ضایعات نخاعی” را تاسیس کرده و در عرصه های مختلف زنی موفق بوده که در این گزارش به جزئیات زندگی و فعالیت‌های این زن برگزیده پرداخته ایم.
سرویس اجتماعی به دخت ؛لیلا شاهی/
دکتر محبوبه خلوق، زن برگزیده در سازمانهای مردم نهاد در حوزه توانمندسازی، به عنوان یکی از زنان برتر سال 92 انتخاب شده است.
وی در سن 15 سالگی بر اثر یک حادثه و جراحی بر روی ستون فقرات دچار معلولیت قطع نخاع شد و از آن زمان تاکنون بر روی صندلی چرخ دار نشست ولی با این حال این موضوع باعث عدم پیشرفت در کارهایش نشد به نحوی که تحصیلات خود را تا سطح دکتری ادامه داد و همین موضوع باعث شد تا با او به گفت و گو بنشینیم.
دکتر خلوق این چنین در مورد حضورش در سازمانهای مردم‌نهاد توضیح داد: «معلولیتم باعث شد که از سن 15 سالگی با فراز و نشیبهای بسیاری در جامعه، زندگی، تحصیلات، شغل و فعالیت‌های اجتماعی روبرو شوم. همین مسائل باعث شد در سال 87 یک سازمان مردم نهاد تشکیل دهم و با حضور عزیزانی که شرایط خودم را دارند با ورود به این انجمن تجربیات خود را انتقال دهیم تا عزیزانی که دچارمشکل معلولیت هستند سختی هایی که ما تحمل کردیم را تجربه نکنند و از این تجربیات نهایت استفاده را ببرند تا زندگی راحت تری داشته باشند.»
باید نگاه آموزشی و توانمند سازی به معلولان داشته باشیم
وی می گوید« هنوز هستند کسانی که به دلیل معلولیت‌های مختلف سالها با محدودیت روبرو شدند؛ نتوانسته اند با این مساله کنار بیایند و وارد جامعه شوند. لذا با نیت کمک به این افراد شروع به تاسیس و تشکیل سازمان مردم نهاد و فعالیت در جامعه مدنی کردم. در همین راستا انجمنی را به نام “انجمن معلولان ضایعات نخاعی” تاسیس کردیم و من به عنوان هیئت موسس و مدیر عامل مدت 8 سال در این انجمن فعالیت می کنم.»
دکتر خلوق نگاه حمایتی و ترحم به معلولان را دوست ندارد و از آنجایی که به خوبی شرایط معلولان را درک می کند نگاهش به آنان تنها نگاه آموزش و توانمند سازی است. او اعتقاد دارد: « از آنجایی که این موضوع را نمی پسندیدم مطمئن بودم که عده زیادی از افراد داری معلولیت نیز با این مشکل مواجه هستند لذا برای اینکه این نگاه را تغییر دهیم فعالیت های مختلفی را آغازکردیم.»
ارتباط با صدا و سیما، روزنامه های مختلف ، نوشتن مقالات و حضور وی به عنوان کارشناس حقوق معلولان در برنامه های مختلف تلویزیونی با انگیزه تغییر نگرش جامعه نسبت به حقوق افراد دارای معلولیت از اقدامات دکتر خلوق محسوب می‌شود.
نگاه آموزشی و توانمند سازی او باعث شده تا برنامه‌های مختلفی تدوین شود و سرلوحه این برنامه ها آموزش با موضوعات مختلف از جمله آشنایی با حقوق شهروندی برای معلولین و خانواده هایشان، آشنایی با حقوق خاص افراد دارای معلولیت، پیشگیری از بروز معلولیت، پیشگیری از بروز مشکلات ثانویه و ثالثیه معلولیت در گروههای مختلف بوده است.
ارائه خدمات مفید توسط افراد معلول
او می گوید: « افراد دارای معلولیت صرفا افرادی نیستند که نیازمند خدمات باشند بلکه این افراد بسیار توانمند هستند و می توانند کارهای مفیدی را به جامعه ارائه دهند مشروط بر اینکه شرایط و فرصت برابر برای آنها به وجود بیاید.»
مشکلات زنان معلول بیش از مردان معلول است
دکتر خلوق ادامه می دهد : « ما در آموزش های خود نگاه ویژه ای به زنان معلول داریم چرا که آنان مشکلات مضاعفی نسبت به مردان معلول دارند. به همین دلیل بهداشت باروری و سلامت و آموزش در مسائل جنسی را در برنامه های خود قرار دادیم. سعی کردیم ویزیت های دوره ای و غربالگری برای زنان معلول داشته باشیم تا اگر مشکل خاصی داشتند شناسایی شوند و به درمان آنان کمک کنیم .»
وی اذعان می کند: « برای اینکه مشکلات گروه هدف را حل کنیم جلسات مختلفی را با وزارتخانه های مرتبط به ویژه وزارت بهداشت برگزار کردیم تا نگاه ویژه‌ای به زنان معلول داشته باشند که خوشبختانه این ارتباط ها نتیجه خوبی داشت و ما توانستیم به نوعی مشکلات آنان را حل کنیم.»
عدم مناسب سازی فضاهای شهری برای معلولان
زن برگزیده سازمان های مردم نهاد مناسب سازی فضای جامعه برای معلولان را بسیار ضروری و مهم ارزیابی می کند او عدم دسترسی ها را یکی از مهمترین چالش های روبروی افراد معلول می داند و می گوید: « طبق آمار WHO 10 درصد افراد جامعه در کشورهای در حال توسعه را افراد معلول تشکیل می دهند لذا باید جامعه مناسبی برای ورود هر چه راحت تمام افراد داشته باشیم تا به راحتی بتوانیم در آن حضور یابیم.»
وی ادامه می دهد : «با توجه به اینکه بحث دسترسی بسیار مهم بود خوشبختانه توانستیم ارتباط بسیار خوبی را با ستاد مناسب سازی فضاهای شهری و ساختمانهای عمومی شهرداری تهران برقرار کنیم. انجمن ما از بدو تاسیس یکی از اعضای فعال این ستاد است و طبق مصوبه شورای شهر تشکیل شده است. ما در بحث تدوین استانداردها، ضوابط ، نظارت بر مناسب سازی فضای شهری فعالیت می کنیم به نحوی که با گذراندن دوره های مختلف تاکنون توانسته ایم در بیش از 20 استان کشور در خصوص بحث آموزش استاندارها و ضوابط مناسب سازی فضای شهری ، ساختمانهای عمومی فعالیت داشته باشیم.»
او می گوید: «در بسیاری از استانها این دوره های آموزشی با حضور استاندار، معاون فنی و عمرانی ، فرمانداران شهرستانهای مختلف و بالطبع با سازمانها مرتبط صورت می گیرد که در آن مناسب سازی فضای شهری بر اساس استاندردهای بین المللی و بومی سازی شده آموزش داده می شود. »
دکتر خلوق نگرش جامعه نسبت به معلولان را یکی از مشکلات مهم به ویژه در زنان معلول عنوان می کند و می گوید: «البته این موضوع نسبت به گذشته خیلی بهتر شده است و اصلا قابل مقایسه نیست ولی با این حال تا رسیدن به جامعه مطلوب راه بسیار طولانی را در پیش داریم چرا که هنوز افراد معلول به ویژه زنان معلول ما برای ورود به جامعه با مشکل بسیاری مواجه هستند.»
وی ادامه می دهد : «هنوز بسیاری از فضاهای شهری ما برای حضور معلولان مناسب نیست. بالطبع یک مرد معلول شاید بهتر بتواند با برخی از مشکلات جامعه کنار بیاید. بحث مسائل فرهنگی و اعتقادی ما باعث می شود که بسیاری از زنان معلول برای اینکه بیرون از خانه فعالیت کنند با سختی مواجه شوند.»
معلولان با مشکل حمل و نقل عمومی مواجه هستند
دکتر خلوق به بحث حمل و نقل اشاره کرد و گفت: « یکی از مشکلات عمده ای که ما با آن مواجه هستیم بحث حمل و نقل است که برای حضور افراد دارای معلولیت مناسب نیست. البته در این مورد زنان ضربه بیشتری می بینند چرا که با توجه به حفظ شعونات و کرامت انسانی نمی توانند از هر وسیله نقلیه ای استفاده کنند از طرفی وسایل نقلیه عمومی مناسب برایشان فراهم نیست. البته اولین پایانه ویژه معلولین افتتاح شده ولی هنوز کفاف مشکلات ما را نمی دهد . تمامی ایستگاههای مترو هنوز به آسانسور مجهز نشده و افراد معلول نمی توانند از مترو استفاده کند.»
وی به نبود شغل، استقلال مالی و در پی آن به وجود مشکلات روحی و زندگی افراد معلول اشاره می کند و می گوید: « در بحث اشتغال زنان معلول مشکلات مضاعفی نسبت به مردان دارند چرا که باید محیط کاری آنان از نظرامنیت اخلاقی، شغلی و مناسب سازی فضاها مناسب باشد که این مورد حتی زنان تحصیل کرده معلول را نیز گریبان گیر کرده است به نحوی که بسیاری آنان در انتظار پیدا کردن یک شغل مناسب و آبرومند برای خودشان هستند.»
قانون حمایت لازم را از زنان معلول نمی کند!
متاسفانه نگاه جامعه امروزی ما نسبت به معلولان به گونه ای است که حتی قانون اساسی نیز توجه چندانی به آنها نمی کند و این موضوع باعث بروز مشکلات بسیاری در زندگی آنان شده است.
دکتر خلوق در بخش دیگری از سخنانش به موضوع ازدواج این افراد اشاره می کند و اعتقاد دارد: « نگاه جامعه ما هنوز بحث پذیرش 100 در صد توانمندی معلولان را ندارد. بسیاری از زنان معلول در بحث ازدواج دچار مشکل می شوند. این افراد یا ازدواج نمی کنند و یا با کسی ازدواج می کنند که از شرایط لازم برخوردار نیست. همچنین اگر بعد از آغاز زندگی مشترک دچار مساله ای شوند متاسفانه قانون حمایت لازم را از آنان نمی کند و این یکی از چالش های پیش رو زنان معلول محسوب می شود.»
عقب نشینی از ادامه تحصیل نتیجه عدم مناسب سازی دانشگاهها برای افراد معلول
وی ازعقب نشینی افراد معلول از ادامه تحصیل و آموزش عالی به دلیل عدم مناسب سازی دانشگاهها به خصوص برای کسانی که مستعد ادامه تحصیل و انگیزه هستند صحبت می کند و می گوید: « بسیاری از این افراد به دلیل مشکلات فراوان از ادامه تحصیل صرف نظر می کننددر این میان نیز هستند آنهایی که با مشکلات بسیار وارد این عرصه شده و با تمام سختی ها مبارزه می کنند.»
معلولان شهروندان طلایی هستند
دکتر خلوق افراد دارای معلولیت را شهرواندان طلایی می نامد که متاسفانه بسیاری از مسئولین آنان را شهروندان درجه دو می دانند چرا که مسئولان در تصمیم گیری و برنامه ریزی ها این جامعه 10 درصدی را نمی بینند. دلیل او برای شهروندان طلایی این است که معلولان جامعه بدون هیچ امکان و فرصت برابری در اجتماع حضور فعالی دارند و در یک موقعیت نابرابرتوانسته اند در رشته های مختلف خوش بدرخشند و تنها با تلاش، پشتکار و توکل به خدا رو به جلو حرکت کرده اند. به عنوان مثال در مسابقات پارالمپیک با وجود اینکه خدماتی همچون المپیک به آنان اختصاص داده نشد ولی با این حال توانستند مدالهای بسیاری را برای کشورمان به ارمغان بیاورند.
وی سخنانش را در مورد فعالیت موثر معلولان در جامعه ادامه می دهد که چطور در حوزه های علمی بسیاری حضور دارند و به مدارج عالی در فعالیت های هنری ، فرهنگی و اجتماعی دست یافته اند و بار دیگر تاکید می کند که این شهروندان طلایی در یک جامعه و فرصت نابرابر تنها با اتکا به خداوند و تلاش مضاعف می توانند در بسیاری از عرصه ها موفق باشند.
وقتی از او پرسیدم دلیل موفقیتش را چه می داند اینگونه توضیح داد: «از آنجایی که در یک خانواده مذهبی بزرگ شدم همیشه با این اعتقاد و باور بودم که اگر هر انسانی به یک نیروی بزرگتری اتکا داشته باشد از آن نیرو قدرت و الهام می گیرد. بزرگترین نیرویی که به ما قدرت می دهد خداوند و ائمه اطهار است.»
وی ادامه داد: «معلولیت ضایع نخاعی یکی از شدیدترین معلولیت‌های جسمی و حرکتی محسوب می‌شود ولی با تمام سختی هایی که داشتم از 15 سالگی تا به حال مدارج عالیه تحصیلی را طی کردم و در ایران و سایر کشورها دوره هایی را در خصوص بحث توانمند سازی گذراندم. همچنین در حوزه های مختلف نیز سعی کردم فعال باشم تا به دوستان معلول و جامعه خود خدمت کنم . در واقع همه موفقیت‌ها را از ارتباط قوی که با خدا و ائمه اطهار داشتم به دست آورده ام چرا که هر جا احساس کردم ضعفی ممکن است بر من حاکم شود با اتکا به آنان توانستم بر ضعف خود غلبه کنم و با تلاش و همت مضاعف سعی کردم خسته نشوم.»
حضور معلولین در اجتماع دلیلی بر لزوم حل مشکلات شان است
دکتر خلوق می گوید: « هر چند جامعه به من بی مهری می کند و امکانات برابری را در اختیار من قرار نمی دهد، ولی دلسرد نمی‌شوم و به فعالیتهایم ادامه می دهم. اینکه من مبارزه کنم و در جامعه حضور داشته باشم باعث می شود که در حوزه های مختلف مسئولین ما را هر چه بیشتر ببیند و وقتی ما دیده شویم به طور حتم مشکلاتمان نیزدیده می شود و مطمئنا در تصمیم گیری ها لحاظ می شویم . »
او که در زندگیش تنها پشتکار و تلاش جریان دارد می گوید: « ما باید باور کنیم که یک بار بیشتر به این دنیا نمی آییم و تنها یک بار خداوند فرصت زندگی کردن را به ما می دهد. بنابراین باید حداکثر استفاده را از زندگی داشته باشیم چرا که اگر یک زمانی قرار باشد نباشیم بهترین چیزی که از خدا خواهیم خواست این است که یک بار دیگر به ما فرصت دهد تا چند روز بیشتر زندگی کنیم. العان باید فکر کنیم که همان روز است و از این فرصت هایی که داریم استفاده کنیم و صرفا به فکر خود نباشیم چرا که اگر به فکر دیگران هم باشیم مطمئنا خداوند نیز به فکر ما خواهد بود و این را من با تمام وجودم در همه لحظه های زندگی خود احساس کردم .»
دکتر خلوق به دلیل ضایعه نخاعی که دارد از نظر علم پزشکی تنها چند ساعت محدود می تواند فعال باشد ولی به گفته خودش بسیاری از روزها 18 تا 20 ساعت فعالیت می کند. او بیش از 8 سال است که انجمن دیگری را با نام “انجمن معلولان و سالمندان برنا” به ثبت رسانده است تا علاوه بر اینکه از تجربیات سالمندان استفاده می شود آنان نیز از انرژی و پتانسیل افراد جوان و معلول استفاده کنند. جایزه ای که دکتر خلوق به عنوان زن برگزیده دریافت کرده است به خاطر فعالیتش در انجمن برنا بوده است.
انجمن معلولان و سالمندان برنا طی 3 دوره به عنوان عضو شورای مرکزی شبکه سازمان های غیردولتی زنان جمهوری اسلامی ایران انتخاب شده است. همچنین عضو کمیته تلفیق و بازنگری اصلاح و حمایت از حقوق معلولان، عضو کمیته ناظران اتحادیه جهانی معلولین و با بالاترین رای رئیس کمیسیون فرهنگی اجتماعی اتحادیه جهانی معلولین و کمیسیون آموزشی این اتحادیه انتخاب شده است.»
عضو شورای راهبردی معلولان و سالمندان شهرداری تهران، رئیس کارگروه موسسات خیریه شورای شهر تهران ، عضو شورای راهبردی سازمانهای مردم نهاد مجلس شورای اسلامی ، رئیس کارگروه موسسات خیریه شورا، عضو فعال مدرس دوره های آموزش حقوق شهروندی در افراد داری معلولیت و کنوانسیون حقوق معلولان ، همکاری با سازمانهای بین المللی حقوق بشری، راه اندازی اولین کمپین حمایت از کودکان ، زنان و معلولان غزه و فلسطین از ویژه‌گی های این انجمن است که با تلاش دکتر خلوق و همکارانش به دست آمده است.
به گفته وی، بیش از هزار و پانصد عضو فعال با ما همکاری کرده و خدمات آموزشی و درمانی را به صورت رایگان دریافت می کنند.
شماره تلفن 66516590 و سایت www.gazafreedom.com جهت ارتباط با این انجمن معرفی می شود.
فعالیت های دکتر خلوق پایان ناپذیر است. وقتی فردی را با چنین انگیزه‌ای می بینم ناخودآگاه ذهنم به سمت افرادی می رود که از شرایط جسمانی خوبی برخوردار هستند ولی بدون توجه به موقعیتی که دارند از این شرایط استفاده نمی کنند. اگر همه افراد جامعه ما پشتکار دکتر خلوق را داشتند کمتربا مشکلاتی که در حال حاضر داریم مواجه خواهیم شد. وقتی در پایان مصاحبه از دکتر خلوق خواستم که توصیه ای به جوانان داشته باشد چنین گفت: « یکی از مسائلی که در حال حاضر گریبان گیر جوانان ما شده این است که داشته های خود را نمی بینند و دغدغه اصلی آنان نداشته‌هایشان است.»
بی توجهی به سبک زندگی مشکل اصلی جوانان امروز
وی به فرمایشات مقام معظم رهبری مبنی بر سبک زندگی سالم اشاره کرد و افزود: « سبک زندگی نادرست مشکل اصلی جوانان محسوب می شود. پدران و مادران، ما را طوری تربیت کرده اند که از داشته هایمان حداکثر استفاده راببریم و برای رسیدن به نداشته هایمان تلاش کنیم که متاسفانه در دهه گذشته اینچنین نبود. در بحث تربیتی جوانان این کوتاهی از سوی برنامه ریزان فرهنگی و خانواده ها صورت گرفته است. روش زندگی ما به نحوی شده است که فقط مصرف گرا و بیشتر به دنبال تشریفات هستیم حتی اگر به آن نیاز نداشته باشیم.»
این زن برگزیده تاکید می کند: «کودکانی که با این روش بزرگ شده اند در حال حاضر جوانانی هستند که خیلی از زندگی خود راضی نیستند حتی اگر از امکانات بسیار خوبی برخوردار باشند. جوانان امروز به منزله پیشرفت به امکانات خودنگاه نمی کنند و بیشتر تصور می کنند که چیزی باید در زندگی آنها وجود داشته باشد که در اختیار ندارند در نتیجه شرایط موجود را تنها وظیفه پدر و مادر و جامعه می دانند.»
دکتر خلوق به موضوع کار به عنوان یکی از معضلات جوانان اشاره کرد و گفت: «اگر انسانها از کودکی با امکانات عالی رشد کنند ولی به خوبی مدیریت نشود نتیجه عکس خواهد داشت. بسیاری از خانواده ها هستند که امکانات خوبی دارند ولی فرزندانشان تن به کار نمی دهند چرا که احساس می کنند همه چیز باید مجانی و بدون تلاش در اختیار آنان قرار بگیرد.(البته این موضوع نسبت به همه جوانان صدق نمی کند) این روش در درجه اول بزرگترین ضربه را به جوان و در مرحله بعد به جامعه وارد می کند . اگر جامعه دچار این بحران شود ما چگونه باید در آینده متخصصان دلسوز پیدا کنیم و با تلاش خانواده ، جامعه و کشور خود را بسازیم.»
زن برگزیده در سازمانهای مردم نهاد در پایان با تاکید بر تغییر نگاه و سبک زندگی گفت: «جوانان ما باید بدانند اگر روزی امکاناتی را که خانواده در اختیارشان قرار می دهد نداشته باشند چقدر تخصص و همت دارند که کار کنند و زندگیشان را بسازند.»
زیباترین حالت زندگی این است که انسان خودش چیزی را بدست آورد و هر چه تلاش بیشتری برای به دست آوردن آن داشته باشد، لذت بخش تر است؛ چرا که وقتی چیزی را با تلاش به دست می آوریم برایمان ارزشمند است و سخت آن را از دست می دهیم. البته عکس این موضوع نیز مصداق پیدا می کند که اگر چیزی را به راحتی به دست بیاوریم به راحتی نیز از دست خواهیم داد.»
تمام صحبت‌های دکتر خلوق نشانی از امیدواری برای تمام کسانی است که با این مشکل مواجه هستند و از طرفی به انسانهایی که از شرایط جسمانی سالمی برخوردار هستند این نکته را یادآور می کند که از تمام لحظات زندگی خود به نحو احسن استفاده کنند و در برابر ناملایمات مقاوم باشند، چرا که در این صورت به جامعه آرمانی و ایده آل دست خواهیم یافت.
/ انتهای متن/
