ویترای، هنری از دوران قدیم

فاطمه قاسم آبادی/

 

هنر ویترای یکی از هنر های ارزشمند و زیبایی است که از قدیم رواج داشته است. تزیین ظروف شیشه ای با رنگ و نقاشی، قرن ها در میان ملل مختلف محبوبیت داشته است و آثار متعدد و متنوعی از این هنر را می توان در موزه های نقاط مختلف جهان یافت.

گذشته از ظروف شیشه ای شکیل با نقاشی های حرفه ای و یا کنده کاری های پیچیده و ظریف که از گذشته های دور تا حال توسط هنرمندان چیره دست در این رشته آفریده شده، گاه ایجاد طرح ها و حتی خطوط ساده رنگی نیز می توانند ظروف شیشه ای بسیار ساده را به ظروفی زیبا و چشمگیر تبدیل کنند.

 

شیشه های رنگارنگ از راه می رسند

نقاشی پشت شیشه از هنرهای بسیار قدیمی اروپاست و اولین نمونه‌ی کشف شده‌ی در منطقه آپولیا در جنوب ایتالیای امروزی به دوران هلنی در اواخر قرن سوم میلادی متعلق  است.

در کاوش‌های بعدی تعدادی مدالیون با نقاشی پشت شیشه در کاتاکومب ها (دخمه های اجساد) در ایتالیا پیدا شده که متعلق به قرن سوم و چهارم بعد از میلاد است.

 

از روم تا ایران

هجوم قبایل وحشی در طول قرن های چهارم و پنجم میلادی به روم سبب شد تا دوران عظمت امپراطوری و شکوه فرهنگی آن رو به زوال گذارد و این امر سبب مهاجرت اقوام ژرمن به مناطق دیگر روم از جمله آلمان، فرانسه، بریتانیا و اسپانیای امروز شد.

به همین دلیل هنرهای مربوط به روم هم با این فروپاشی به مناطق دیگر جهان از جمله ایران رسید و در ایران به زیبایی هر چه تمام تر با هنر هنرمندان ایرانی  تقویت شد.

رواج این هنر کار را به جایی رساند که هنر شیشه‌گری ساسانی تاثیر زیادی بر ساخته های هنرمندان جهان ایجاد کرد و هم اکنون آثار گرانبهایی از این دست در موزه های جهان وجود دارد.

 

دوران شکوه

روش چسباندن ورقه های نازک فلزی(فویل) نقاشی شده به پشت شیشه، در اروپا و در قرون 13-12 میلادی متداول شد و یکی از زیباترین نقاشی ها، نقاشی پشت شیشه نماز خانه سنت استفان در کلیسای وست مینستر لندن است که متاسفانه بسیاری از این پنجره ها تخریب شد.

دوران باشکوه شیشه سازی در اروپا قرن پانزدهم میلادی است که تقاضای زیادی برای ساخت اشیای تزیینی وجود داشت و شهر ونیز در این هنر سر آمد تمام اروپا و حوزه‌ی شرقی دریای مدیترانه شد و همچنین به سبب به وجود آمدن شبکه‌ی تجاری وسیع در این زمان بین این شهر و بازار های خاور نزدیک به کشورهای حوزه‌ی دریای سیاه و اروپای غربی شد و نمونه های زیبای شیشه‌ی ونیز به سراسر دنیا صادر شد.

 

ورود ویترای به دنیای روحانی

اختراع دستگاه چاپ در سال 1450 م. توسط گوتنبرگ آلمانی، امکان استفاده از طرح های چاپی در نقاشی پشت شیشه را برای هنرمندان آلمانی و دیگر نقاط اروپا پدید آورد. به تدریج این شیوه نقاشی به صورت مستقل برای تهیه تابلوهای مذهبی نیز به کار گرفته شد.

هزاران کلیسا و نمازخانه آلمان، اتریش، رومانی، چکسلواکی، اسپانیا، پرتقال و ایتالیا همیشه خواهان مقدار زیادی نقاشی پشت شیشه بودند. بزرگترین هنرمندان سال های1600م. در اروپا “هانس جاکوب اسپرونگلی” و “کرستیوف مورد” بودند که کارهای شان را امضا کردند.

 

در فرانسه

در سال های بعد نقاشی پشت شیشه رنگین تر شد و تحت تاثیر باروک و روکوکو قرار گرفت و از آیینه برای دورگیری نقاشی ها استفاده می کردند و فاصله بین آینه و شیشه را با نوارهای قلع فشرده پر می کردند. درقرن17 م. این هنر به کشور فرانسه برده شد. این هنر در فرانسه تثبیت روی شیشه نامیده شد.

 چون این اشیای تزیینی را در پاریس یک فروشنده آثار هنری به نام “ژان باپتسیت گلومی” به فروش می رساند، به “شیشه به سبک گلومی” معرفی گشت.

 

در انگلستان

در انگلستان سبک ریجنسی  آینه های چهار گوش که حاشیه آنها با شیشه های نقاشی شده تزئین می شد، رواج یافت . بعدها نمونه هایی از نقاشی پشت شیشه به آمریکا برده شد و آنان سمبل های ملی خود مثل عقاب و خوشه گندم را بر پشت شیشه اجرا کردند.

 

رکود ویترای به خاطر جنگ

پس از وقوع انقلاب کبیر فرانسه در سال 1789 م. و جنگ های ناپلئون بناپارت در اروپا صادرات نقاشی پشت شیشه دچار رکود شد و تا مدتها خبری از آن تولیدات بالا و با شکوه نبود.

در قرن 19 م. سفارشاتی از بازارهای آمریکا برای ساخت این آثار به اروپا می رسید و امروزه هم هنرمندانی در سراسر جهان به این هنر می پردازند.

لیکن نقاشی پشت شیشه هرگز به محبوبیت قبل از قرن 19 م. نرسیده و دوران شکوه و اعتلای آن با توجه به سست شدن علاقه به مذهب و کلیسا در بین مردم اروپا به تدریج رو به افول گذاشت.

/انتهای متن/