آینده تک فرزندها چگونه است؟

سال هاست که تفکر تک فرزندی مثل تفکر اجاره نشینی ـ خوش نشینی پس از شعار «دو فرزند کافیست» در اذهان خانواده‌های ایرانی جای گرفته و درونی سازی شده، به طوریکه طبق آمارهای موجود در حال حاضر ۳۴ درصد خانوارهای ایرانی «تک فرزند» و ۱۴ درصد هم «بدون فرزند» هستند بدون اینکه  خانواده‌ها به این فکر کنند که برای فرزندان تنهای‌شان در بیست تا سی سال بعد زندگی شان چه اتفاقی خواهد افتاد و چه آینده‌ای متصور است.

اگر خانواده‌های تک فرزند قدری تخیلاتشان را قوی‌تر کنند و خانواده‌هایی هم که فرزندان تکشان بزرگ شده اند، تفکر کنند، می‌بینند که تک فرزند در کودکی قطعا از موهبت نگهداری و حمایت شش والد شامل پدر و مادر خود، پدربزرگ و مادربرگ پدری و مادری حمایت می‌شوند، اما در آینده نزدیک آن‌ها باید از هشت نفر مراقبت کنند که علاوه بر شش نفر ذکر شدهه، حال نوبت به سرویس دهی به پدر و مادر همسر هم می‌رسد!

حال سوال اصلی این است که آیا این سبک فرزندآوری مناسب برای آینده بچه‌ها هم هست یا خیر و در کنار این امر معایب زیادی هم تک فرزندی دارد که از نازپرورده شدن بچه‌ها تا سبک تربیتی گیرنده و محور نبودن در اقتصاد کشور و … می‌توان اشاره کرد که برخی از این معایب را با هم مرور می‌کنیم:

کمرو شدن کودک

طبق نظر کارشناسان روانشناسی کودک فرزندان تک، به دلیل معرض توجه زیاد بودن عموما دچار آسیب‌ها و مشکلات رفتاری زیادی هم می‌شوند. از جمله این بچه‌ها به دلیل اینکه عمدتا دارای پدر و مادرهای کمال گرایی هستند که کنترل زیادی روی فرزندان خود دارند، مانع از رشد مناسب فرزندشان می‌شوند به طور مثال اجازه نمی‌دهند که بچه‌ها رفت و آمد زیاد با فامیل و دوست و آشنا داشته باشند یا اینکه در سنین مختلف دست به تجربیات و کنجکاوی‌های متعدد مناسب سن‌شان بزنند و همین امر باعث کمرو شدن فرزندشان می‌شود.

به طور مثال تک فرزندها، چون کمتر در معرض شکست‌ها و ناکامی‌های زندگی قرار می‌گیرند به علت مورد حمایت زیاد بودن، بلوغ روانی دیرتری هم خواهند داشت چرا که هیچ گاه تجربه شکست را نداشته اند و این‌ها اگر در آینده با موقعیت‌های دشوار روبه رو شوند قطعا دچار فشارهای روانی زیادی می‌شوند که آن‌ها را متوقف خواهد کرد.

آیا تک فرزندها زودتر پخته می‌شوند

پاسخ این است که بله تک فرزندها به دلیل تعامل زیاد با والدین و بزرگترها زودتر به پختگی می‌رسند و به قول عامیانه از سنشان بیشتر می‌فهمند، اما شاید در خیلی از مواقع این چیز خوبی هم نباشد و بچه‌ها را به مرور زمان دچار خودبزرگ بینی بکند یعنی اینکه ارتباطشان با همس و سال‌های خودشان را تضعیف کند و مانع از روابط درستشان با دوستانشان بشوند بنابراین پدر و مادرها نباید تصور کنند اگر فرزندشان با بزرگترها نشست  و برخواست میکند و بیشتر از سنش می‌فهمد، گزینه خوبی است!

کودک کمتر از هفت سال مدام باید در حال بازی و استراحت و تغذیه مناسب باشد و وقت زیادی از شبانه روزش را مشغول بازی باشد و در خانواده‌های تک فرزند، بچه مدام انتظار دارد که پدر و مادر با او بازی کنند چرا که او تنها است و هیچ شریکی برای بازی اش که همسن و سال باشد ندارد بنابراین همین فشار و حجم زیادی از بار را روی دوش پدر و مادر می‌گذارد.

مشکلات اقتصادی و طرز تفکر خانواده‌ها

با بسیاری از خانواده‌های تک فرزند که صحبت کنیم، آن‌ها مسائل مالی را علت تک فرزندی می‌دانند و معتقدند که نمی‌توانند هزینه‌های بچه بیشتر را تقبل کنند، درحالیکه روزی انسان‌ها دست خدا است و زیاد و کم شدنش هم با خداست و به تعبیر معصومین (ع) یکی از موارد پرروزی شدن انسان ها، فرزنددار شدن است، کما اینکه این روزها بیشتر در بین خانواده‌هایی با سطح اقتصادی متوسط به بالا و خوب تک فرزندی بیشتر دیده می‌شود.

شخصی سومین دخترش که به دنیا آمد با نگرانی نزد پیامبر (ص) آمد، حضرت به او گفت نگران چه هستی، روزی اش را که خدا می‌دهد و برای خود تو هم خاصیت دارد، چون سه دختر داری خدا بهشت را بر تو واجب کرده است؛ بنابراین هر چه که بنگریم در آیات قرآن کریم و احادیث ائمه (ع) در معایب فرزندآوری چیزی گفته نشده است.

آینده والدین و تک فرزندی

در روایتی، پیامبر (ص) خطاب به اباذر فرمودند: یا أَبَاذَرٍّ لَوْ أَنَّ ابْنَ آدَمَ فَرَّ مِنْ رِزْقِهِ کَمَا یَفِرُّ مِنَ الْمَوْتِ لَأَدْرَکَهُ رِزْقُهُ کَمَا یُدْرِکُهُ الْمَوْتُ:‌ای اباذر اگر فرزند آدم از روزی خودش فرار کند، گویی از مرگش فرار کرده است و همانطور که مرگ انسان را در می‌یابد، روزی هم می‌گردد و او را در می‌یابد. در روایت دیگری شخصی نزد معصوم عرضه داشت من فرزند می‌خواهم، ولی همسرم‌ می‌گوید به دلیل مسائل اقتصادی فرزند آوردن را عقب بیاندازیم، حضرت با این تعبیر فرمودند: روزی فرزندان را خدا می‌رساند، به همسرت بگو نگران این موضوع نباشد.

یکی از موارد نگران کننده دیگر در تک فرزندی این است که دیده می‌شود خیلی از خانواده‌های تک فرزند وقتی فرزندشان بزرگ شده، ازدواج میکند و سر زندگی خود میرود، کمتر می‌تواند به احوالات والدین خود در میانسالی و پیری برسد چرا که یک نفر است و مشغله‌های زندگی خود را نیز دارد، درحالیکه آموزه‌های دینی ما هم به احسان والدین تأکید کرده است. خیلی شنیده ایم پدر ومادرهای امروز می‌گویند که فراموش شده اند، اگر از این‌ها بپرسیم که چند فرزند دارند، عموما تعداد فرزندانشان کم است. خانواده‌های پرجمعیت اگر هفته‌ای یک بار هم یکی از فرزندان به سراغ والدین بروند و به احوالات آن‌ها رسیدگی کنند، ارتباطاتشان کمرنگ نمی‌شود.

خیلی از کودکان تک فرزند هم در دوران مختلف رشدی خود احساس تنهایی می‌کنند چرا که هیچ خواهر و برادری ندارند حتی کشمکش‌های خاص خواهر ـ برادری هم با اینکه دردسرساز است، اما برای آینده شان مفید است و قسمتی از نیازهایشان را تأمین می‌کند و این بچه‌ها با بزرگ شدن و فوت شدن والدین نیز احساس تنهایی شان بیشتر از قبل می‌شود، در حالیکه اگر چند خواهر و برادر در یک خانواده باشند پس از فوت والدین نیز آن‌ها همدیگر ار دارند و هم را تنها نمی‌گذارند و حامی هم خواهند بود.

تک فرزندی و عدم وجود فضای رقابتی

یکی از مواردی که باعث رشد و بلوغ بچه‌ها در خانواده می‌شود، رقابت آن‌ها با یکدیگر است اینکه فرزندان از هم دیگر یاد می‌گیرند و کارهایشان را خودشان انجام می‌دهند و پدر و مادر با تشویق بچه‌ها آن‌ها را در یک فضایی قرار می‌دهند که از هم سبقت سالم بگیرند، اما در خانواده‌های تک فرزندی چنین چیزی نیست به همین دلیل از مراحل اولیه رشد می‌بینیم که نبود این رقابت آن‌ها را تنبل می‌کند و، چون همه چیزشان هم مهیا است، در خودشان نمی‌بینند که تلاش بیشتری بکنند.

 اگر در اطرافمان تک فرزند داشته باشیم در میهمانی و مجالس آن‌ها را گوشه گیرتر و در حال بازی با تبلت یا بازی‌های کامپیوتری می‌بینیم و به همین دلیل به چاقی‌های بیشتری هم این بچه‌ها دچار می‌شوند. اگر تک فرزند پسر باشد، چون بیشتر در کنار مادر است، بیشتر، رفتارهای دخترانه پیدا می‌کند و دخترانه تربیت می‌شود. روایت از امیرالمومنین (ع) داریم که فرمودند انسان‌ها بر مرام و منش همنشین خود هستند. به همین دلیل به والدین گفته می‌شود برای فرزندان همبازی و همنشین آورده شود.

برخی از تک فرزندها هم، چون همیشه کانون توجه هستند، مغرور و متکبر و جاه طلب می‌شوند حتی در مدرسه هم مشخص می‌شود که چه بچه‌ای تک فرزند است چرا که با غرور خاصی درس می‌خواند و دوست پیدا میکند. در نهایت همه این مطالب قصد بر بد بودن بچه‌ها ندارد چه اینکه هر فرزندی با لوح سفید به دنیا می‌آید و قصه اصلی بر سر این است که طرح‌های ذهنی تک فرزندی که در ذهن تک تک ما شاید نقش بسته باشد، نیاز به بازنگری و تفکر مجدد دارد.

انتهای متن/ منبع: خبرگزاری فارس