این دختر از کدام خانه فرار کرده است ؟

دختران وزنان قشر آسیب پذیر در جامعه بوده و زمانی که شرایط آسیب در جامعه‌ای از مرز هشدار عبور می‌کند، این گروه اولین قربانیان  شرایط آسیب زا هستند. خشونت در جامعه ومحیط خانه از اصلی ترین عوامل تهدید برای زنان و دختران به شمار می‌آید؛ خشونت در محیط خانوادگی  در مقایسه با خشونت در جامعه آسیب بیشتری به همراه دارد، چرا که محیط خانوادگی معمولا محل امنیت وآسایش افراد است واگر با نا امنی وحس عدم آسایش آلوده شود؛ ترک و یا فرار از منزل می‌تواند یکی از پیامدهای آن باشد.  یکی از علل آسیب فرار دختران، خشونت وبی مهری در محیط امن خانوادگی است.

سازمان  بهزیستی واختصاصا بخش اورژانس اجتماعی این سازمان یکی از ارگان‌هایی است که در امر ساماندهی وحمایت از زنان و دختران در معرض آسیب فعال است.
 برای آشنایی بیشتر با عملکرد اورژانس اجتماعی  در رویارویی با مشکلات این قشر گفتگویی با  مژگان جمالی مسئول  اورژانس اجتماعی بهزیستی شهرستان ری داشته‌ایم :

خانم جمالی، در ابتدا بگویید چه فعالیت‌هایی در حوزه اختیارات اورژانس اجتماعی بهزیستی است؟

• اورژانس اجتماعی دولت آباد که من مسئول آن هستم، یک مرکز جامع پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی است. یکی از وظایف اصلی این بخش کمک رسانی به مددجویان از طریق خط 123 و استقرار خودروهای سیاری است که اغلب در سطح شهر مشاهده می‌شوند؛ در واقع سازمان بهزیستی با این کار فعالیت‌های خود را در دسترس جامعه قرار داده و تنها منتظر نشده تا افراد وجامعه هدف به سمت این سازمان بیایند بلکه از طریق اورژانس اجتماعی همکاران ما که متشکل از یک تیم تخصصی شامل روان شناس ومددکار می‌شود در محل برای رفع مشکل حاضر می‌شوند. این مشکلات متفاوت است. کودک آزاری ویا همسرآزاری از مواردی است که در حیطه کار همکاران ما در اورژانس اجتماعی است.

 اورژانس اجتماعی با شماره تماس 123 اقدامی از سوی بهزیستی به منظور سهولت ارتباط مددجویان و زنان و دختران در معرض آسیب وخشونت  با مسئولین است.

  در همین راستا یک محل  اسکان ونگهداری در سازمان بهزیستی وجود دارد تحت عنوان “مرکز مداخله در بحران‌های فردی واجتماعی” که در این مرکز دختران  و زنان آسیب دیده‌ای که نیاز به  حمایت‌های اجتماعی دارند  و به شکل خود معرف ویا از طریق مراکز قضایی به ما معرفی می‌شوند، برای حل مشکلات  نگهداری می‌شوند.  

بخش دیگری که زیر مجموعه اورژانس اجتماعی است خانه‌های  سلامت است، محلی برای نگهداری از دختران در معرض آسیب . دخترانی که آسیبی ندیده‌اند ولی فاقد حمایت‌های اجتماعی هستند، در این محل اسکان می‌یابند . این دختران خانواده مناسبی ندارند ویا خانواده در معرض آسیب دارند؛ کودکان طلاق، کودکان در خانواده‌های  معتاد از این جمله هستند  که به هر شکل وعنوان خانواده‌ها صلاحیت نگهداری از آنها را ندارند. اغلب این دختران  در سنین 12 تا 17 سال هستند ومحل زندگی آنها خانه‌های سلامت بهزیستی می‌باشد وبستگی به سن وسال وشرایطی که مددکار برای آنها درنظر می‌گیرد، یا درحال درس خواندن هستند ویا ممکن است در شرایط کار کردن قرار بگیرند.

خانه‌های امن هم از زیرمجموعه‌های اورژانس اجتماعی است؟ چه زنانی تحت پوشش این خانه‌ها هستند؟

•   بله بخش دیگری از این مرکز تحت عنوان خانه امن فعال است که محل نگهداری زنان خشونت دیده ودر معرض آسیب است. زنانی که به هر دلیلی تحت خشونت قرار می‌گیرند وشب سرپناهی ندارند واز منزل طرد می‌شوند در خانه‌های امن سازمان بهزیستی اسکان داده می‌شوند.

دختران فراری در کدام یک از مراکز بهزیستی نگهداری می‌شوند ؟ و ارجاع آنها به این مراکز به چه صورت است؟

• دختران فرار تحت حمایت مرکز مداخله در بحران قرار می‌گیرند وارجاع این افراد به دو صورت است؛ هم ممکن است خودشان به صورت خود معرف به مراکز بهزیستی مراجعه کنند که ظرف 24 ساعت ما موظف هستیم برای آنها دستور قضایی بگیریم ویا توسط نیروی انتظامی در اماکن مختلف نظیر ترمینال‌ها ومراکز عمومی دیگر شناسایی می شوند. این دختران معمولا در گروه سنی توجوان وجوان هستند .

این دختران معمولا از چه تیپ خانواده‌هایی هستند؟

• در هر نوع خانواده‌ای ممکن است مسأله فرار برای دختران پیش آید ونمی‌توان گفت دختران فرار تنها از خانواده‌های کم درآمد وبا سطح فرهنگ پایین هستند، بلکه این آسیب‌ها پشت در هر خانه‌ای کمین کرده است. اکثریت دختران فرار از شهرستان‌ها هستند و خانواده‌هایی دارند که  از فقر فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی و کمی بینش وبصیرت نسبت به بحران بلوغ رنج می برند.مسلما  زمینه بروز آسیب‌های اجتماعی در این خانواده ها  بیشتر است. تحصیلات پایین، کمرنگی ارتباط درون خانواده‌ای به واسطه مشغله‌های اقتصادی از عوامل دیگریست که در این زمینه نقش دارد وزمینه بروز آسیب‌ها را بیشتر می‌کند. البته این به این معنی نیست که خانواده‌هایی که وضعیت اقتصادی بهتری دارند، وضعیت فرهنگی بهتری داشته باشند ومواردی از فرار دختران در بین خانواده‌های متمول دیده شده است.

 اکثریت دختران فرار از شهرستان‌ها هستند و خانواده‌هایی دارند که  از فقر فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی و کمی بینش وبصیرت نسبت به بحران بلوغ رنج می برند.

حضور این دختران در اقامتگاه‌های بهزیستی همیشگی است ویا مدت مشخصی دارد؟

• این مراکز تخصصی هستند ومتشکل از تیم روان‌شناس، پزشک عمومی، روان پزشک، مددکار وپرستار می‌باشند؛ از نظر ما فردی که از خانه فرار می‌کند یک معلول است یعنی به دنبال علت‌هایی از منزل متواری شده است. یا امکان دارد یک بیمار روانی باشد که در اوج بیماری خطر را به جان خریده و بدون بصیرت وآگاهی کامل از خطرات بیرون از منزل  فرار می‌کند . بنابراین  بررسی وضع این  دختران یک کار تیمی را می‌طلبد . این تیم اقدام به شناسایی علت فرار از طریق مصاحبه با مددجو، والدین واطرافیان کرده وبه دنبال این شناخت،  برنامه‌های کمکی و.راهکارهایی برای حل مشکلات مددجو  اتخاذ می‌شود .در این راستا دعوت از والدین، حمایت های روان‌شناسی  از طریق مشاوره وکمک های مالی بسیار راهگشاست ودر واقع ما وظیفه داریم زمینه را برای بازگشت مجدد این دختران به خانواده فراهم کنیم.اگر شرایط بازگشت به خانواده فراهم نشود، با توجه به شرایط مددجو در بقیه مراکز اسکان در سازمان نگهداری  وسازماندهی می‌شود که این مراکزعبارتند از خانه سلامت، مراکز شبه خانواده، خانه امن، توان بخشی و بازپروری .

خانم جمالی،  نوعا برای این دختران بعد از استقرار در این مراکز چه کارهایی انجام می شود؟

• اولین اقدامی که برای این دختران صورت می‌گیرد بررسی مشکلاتی است که منجر به فرار آنها شده است،همزمان روان شناس به بررسی مشکلات شخصیتی آنها می‌پردازد. به هر حال به دلیل محدودیت‌هایی که برای این دختران در مرکز اعمال می‌شود، ممکن است احساس ناراحتی کنند. درواقع تا زمانی که تیم تخصصی به نتیجه‌ای برای حل مشکل این دختران نرسد، نباید از مرکز خارج شوند. به دلیل اینکه ما متوجه خطراتی که در بیرون برای این دختران وجود دارد هستیم وممکن است خود این دختران به این آگاهی نرسیده باشند واین مسأله کار ما را مشکل می‌کند. قانونا طبق آیین نامه این دختران باید ظرف 21 روز سامان دهی شوند ولی به دلیل اینکه مشکلات این دختران گاهی حاد می‌شود، ممکن است  این زمان طولانی تر ‌شود. البته ما  در بحث هزینه ما دچار مشکل هستیم زیرا بحث کنترل آسیب‌ها هزینه بر است  لیکن ما مصر هستیم که این دختران  تا زمانی که مشکل شان حل نشده، در مرکز بمانند ونهایتا معمولا  تیم تخصصی   بر این مشکلات فائق می آید.

با توجه به بررسی هایی که شما داشته اید، بیشتر چه مشکلاتی منجر به فرار این دختران از محیط امن خانه می‌شود؟

• اولین مشکل کمبودهای عاطفی است. دختری که از منزل فرار می‌کند، در درجه اول نیازهای عاطفی رفع نشده دارد. دومین مشکل مسائل روانی وشخصیتی است ودر آخر مشکلات اقتصادی مقصر این قضیه است. دختری که ترجیح می‌دهد محل امن خانه را به هر علتی ترک کند، به دنبال مدینه فاضله‌ای است و به دلیل اینکه آگاهی لازم نسبت به خطرات بیرون از منزل  ندارد، زمانی که وارد جامعه بی سروتهی مثل تهران می‌شود با سرابی روبرو می‌شود و در عرض کمتر از یک ساعت به دام افراد سودجو افتاده وآسیب می‌بیند. اولین اتفاق برای دختران بی سرپناه در خیابان از بین رفتن حیثیت وآبروی آنهاست  واگر این اتفاق برای دختری رخ بدهد روی بازگشت به خانواده را ندارد در نتیجه بیشتر در منجلاب فرو می‌رود وهر اندازه مدت زمان بیرون ماندن از منزل بیشتر باشد، آسیب‌های بیشتری او را تهدید می‌کند.

اولین اتفاق برای دختران بی سرپناه در خیابان از بین رفتن حیثیت وآبروی آنهاست  واگر این اتفاق برای دختری رخ بدهد روی بازگشت به خانواده را ندارد در نتیجه بیشتر در منجلاب فرو می‌رود وهر اندازه مدت زمان بیرون ماندن از منزل بیشتر باشد، آسیب‌های بیشتری او را تهدید می‌کند.

بهزیستی تا کنون چه فعالیت‌های فرهنگی به منظور کاهش آسیب‌های اجتماعی داشته است؟

• یکی از وظایف سازمان، فعالیت های فرهنگی است که در دو مقوله پیشگیری ودرمان در حال انجام است. بخشی از این فعالیت ها توسط معاونت پیشگیری در حال انجام است. برگزاری کلاس‌های آموزشی مبتنی بر مسائل و مشکالت جامعه برآمده از نیازسنجی هر محله از وظابف این مرکز است که بخشی از این فعالیت‌ها بر عهده اورژانس اجتماعی است. اورژانس اجتماعی بخشی تحت عنوان پایگاه خدمات اجتماعی دارد در محلات بسیار محروم که دسترسی به اطلاعات ندارند. در این پایگاه ها افراد کارشناس مستقر هستند وبا ساکنین محله ارتباط برقرار می‌کنند واز این طریق ضمن شناسایی مشکلات شان، به آنها رسیدگی می‌کنند. یک سری از اقدامات هم دعوت از  مددجویان در این محله ها  به مراکز برای دریافت خدمات بهتر وتخصصی تر است.

به نظر شما کلا برای کاهش مشکلات زنان و دختران در معرض آسیب چه تدابیری لازم است؟

• بحث آسیب‌های اجتماعی بحث وسیعی است ودر زنان این مقوله فراگیرتر است. به این دلیل که زنان گروه آسیب پذیرتری هستند و حمایت‌های اجتماعی روانی بیشتری  می‌طلبند. درست است که سازمان بهزیستی یکی از تخصصی ترین سازمان‌هایی است که متولی این امر است لیکن  حل این مشکلات نیازمند اتحاد چند ارگان است تا بتوان  از این آسیب‌ها پیشگیری کرد. در این مبحث گسترده نمی‌توان تنها از سازمان بهزیستی توقع داشت که متولی باشد. آموزش وپرورش، وزارت بهداشت، شهرداری‌ها، شورای شهر ومساجد باید در خصوص پیشگیری دست به دست هم دهند تا بتوان کاملا در مهار این آسیب‌ها موفق عمل کرد. خصوصا به دلیل قرار گرفتن کشور در مسیر گذر از جامعه سنتی به صنعتی بروز آسیب‌ها امری است طبیعی چرا که هر تحولی آسیب‌هایی به همراه دارد و مهم این است که بتوان با فرهنگ سازی، اطلاع رسانی و زمینه سازی مناسب خانواده‌ها را از بروز آسیب‌های احتمالی آگاه کرد و در نهایت اینکه  استحکام بنیان خانواده از بروز بسیاری مشکلات پیشگیری می‌کند.

/انتهای متن/