کمک به معاش زندانیان، راهی برای حفظ خانواده های آنهاست

واقعیت این است که خانواده های زندانیان که همسر یا فرزندان شان به دلیل ارتکاب جرم، سبک یا سنگین، به عمد یا غیرعمد، در زندان بسر می برند تحت انواع و اقسام فشارهای روزگار هستند. در این میان نهاد ها، بنیادها و NGO های مختلفی تشکیل شده اند تا مسئولیت بخش کوچکی از مشکلات آنها را بعهده بگیرد.

اگر به شما خبر بدهند مرد خانواده یا به اصطلاح امروزی ها، سرپرست خانواده به طور کاملاً اتفاقی، مدت زمان نامشخصی غایب است چه کاری انجام می دهید؟ اعضای خانواده از جا و مکان او خبر دارند اما امکان ارائه هیچ کمکی برایشان فراهم نیست. نبود مرد خانواده از یک سو و تمام مشکلات و مسئولیت هایی که به دنبال نبود او مثل قارچ از زمین سردر می آورد از سوی دیگر بر تک تک اعضای خانواده فشار مضاعفی وارد می کند. شاید تا چند روز یا چند ماه، هریک از اعضا به همدیگر نگاه می کنند و با نگاه شان از میان خود به دنبال داوطلبی می گردند تا بار زحمت و مسئولیت های خانه و خانواده را به دوش بگیرد. واقعیت این است که خانواده های زندانیان که همسر یا فرزندان شان به دلیل ارتکاب جرم، سبک یا سنگین، به عمد یا غیرعمد، در زندان بسر می برند تحت انواع و اقسام فشارهای روزگار هستند. در این میان نهاد ها، بنیادها و NGO های مختلفی تشکیل شده اند تا مسئولیت بخش کوچکی از مشکلات آنها را بعهده بگیرد. در روز “حمایت از خانواده های زندانیان” با رحیم مطهرنژاد مدیر نهادی با نام “بنیاد تعاون زندانیان” به گپ و گفت نشستیم تا از شرایط زندانیان و مشکلات خانواده هاشان بیشتر بدانیم.

 

آقای مطهرنژاد، بنیاد تعاون زندانیان با چه اهداف و برنامه هایی مشغول به فعالیت است؟

• بنیاد تعاون زندانیان یک نهاد حمایتی از زندانیان است که رسالت آن توانمندسازی زندانیان برای برگشت دوباره به جامعه است. از همین رو ما، در سراسر کشور در تمام زندان ها در داخل، پیرامون(زمین ههای اطراف زندان) و بیرون از زندان ها(مثل خدمات شهری و …) مشغول حرفه آموزی و اشتغال زندانیان هستیم. در حال حاضر در 760 نقطه کشور و در حدود 360 شغل فنی و حرفه ای در صنایع چوب، صنایع فلزی، فعالیت های کشاورزی، دامپروری، پرورش آبزیان، صنایع دستی، تولید محصولات چوبی، مبلمان شهری و در زمینه های مختلف دیگر زندانیان مشغول کار و تلاش هستند.

 

به ازای حرفه هایی که زندانیان می آموزند و به دنبال آن فعالیتی که انجام می دهند، دستمزدی هم  برای آنها درنظر گرفته می شود؟

• بله، در قبال کاری که زندانیان انجام می دهند، به آنها حقوق و دستمزد پرداخت می شود. حقوق و دستمزد زندانیان بر اساس آیین نامه ای است که در بنیاد تعاونی زندانیان و زیرنظر سازمان زندان ها تدبیر شده و همه ساله این ارقام تأیید و تصویب می شود.

 

یعنی دستمزد آنها به صورت ماهانه در اختیارشان قرار می گیرد؟

• 50 درصد دستمزد آنها را ما به خانواده های زندانیان پرداخت می کنیم، 25 درصد را به خود آنها می دهیم، 25درصد را هم برای زمان آزادی آنها ذخیره می کنیم.

 

این حرفه و مشاغل زندانیان کلا شامل چه مواردی می شود؟

• مشاغل زندانیان را در چهار گروه طبقه بندی می کنیم: گروه اول شغل هایی که اصطلاحاً به آن اشتغال نشسته می گوییم. به این صورت که زندانیان در همان محل زندان ها که هستند، می توانند شغلی داشته باشند، مثل صنایع دستی. گروه دوم اشتغال بسته نام دارد و به این شکل است که در داخل زندان ها، مجتمع های مربوط به کارخانجات متعددی درنظر گرفته شده و  زندانیان از کنار آسایشگاه های خود به محل واحدهای تولیدی ما منتقل شده آنجا کار و تولید را انجام می دهند و بعد از انجام کار به آسایشگاه خود برمی گردند. گروه سوم را اشتغال نیمه باز می گوییم. پشت دیوار زندان ها حدود 15 هزار زمین داریم که زندانیان در این زمین ها به کار کشاورزی، باغداری، دامپروری، پرورش آبزیان و صنایع مختلف می پردازند و بعد از انجام کار در آسایشگاهی که همان جا فراهم کردیم، استراحت می کنند، یعنی دیگر به داخل زندان برنمی گردند. گروه چهارم را اشتغال باز می گوییم. که در خدمات شهری، جنگل کاری و.. زندانیان مشغول کار و تولید و تلاش هستند.

 

 50 درصد دستمزد زندانیان  را ما به خانواده های زندانیان پرداخت می کنیم، 25 درصد را به خود آنها می دهیم، 25درصد را هم برای زمان آزادی آنها ذخیره می کنیم.

 

در مورد مشکلات خانواده های زندانیان برای ما بگویید.اینها معمولا با چه مسائلی دست و پنجه نرم می کنند؟

• خانواده های زندانیان معمولا در دوران محکومیت سرپرست خانواده ها سه نیاز اساسی دارند. یکی امرار معاش، دوم تحصیل فرزندان و دیگری بهداشت و درمان. بنیاد از محل همان پرداخت هایی که 50 درصد به خانواده ها تعلق می گیرد، کمک اصلی را انجام می دهد. در ادامه ما در کشور 200 انجمن حمایت از زندانیان داریم که بنیاد، حامی مالی این انجمن هاست. در مقاطعی از سال مثل ایام مبارک دهه فجر، شب عید و … کارت های هدیه تهیه می کنیم و در اختیار انجمن ها قرار می دهیم نا به صورت هدیه به خانواده ها پرداخت شود.

 

بزرگترین کمکی که می توان به خانواده های زندانیان کرد، چیست؟

• همین کمک به امرار معاش زندانیان که می کنیم در واقع برای جلوگیری از فروپاشی خانواده های آنهاست. نهادهای حمایتی دولتی مثل مجلس، کمیته امداد، بهزیستی، خیریه ها و NGO هایی که به صورت خصوصی فعالیت دارند، باید به مهمترین دغدغه خانواده های زندانیان یعنی بحث مالی آنها توجه کنند. کمک دوم ادامه تحصیل فرزندان زندانیان است. ما اخباری داریم که بعد از اینکه سرپرست خانواده به زندان می افتد، فرزندان آنها ترک تحصیل می کنند، آن هم به خاطر نگاه های بدی که در جامعه نسبت به زندانیان و خانواده های آنها وجود دارد. و در آخر بحث بهداشت و درمان آنهاست.

 

آیا برای موضوعات رفاهی خانواده زندانیان تدابیری اندیشیده شده است؟ در وقت هایی مثل تابستان مثلا تورهای مسافرتی و پر کردن اوقات فراغت برای فرزندان این خانواده ها مطرح است؟

• ما مسئولیت مستقیمی در این ارتباط نداریم. در واقع مسئولیت اصلی ما اشتغال زندانیان است. فرض ما بر این است که  آنها هم مثل سایر شهروندان از امکانات سطح جامعه می توانند استفاده کنند. ولی مهمترین مسئله آنها مسئله مالی است که باید این قضیه تدبیری شود.

 

حمایت بنیاد تعاون زندانیان شامل حال زندانیانی که فاقد سرپرست یا بی سرپرست هستند هم می شود؟

• بله. در برخی استان ها زندانیان در شرایطی دوران محکومیت خود را سپری می کنند که سرپرستی ندارند و کسی هم از آنها سراغی نمی گیرد؛ یا خانواده زندانی فاقد سرپرست هستند و در واقع سرپرست خود را به دلایل گوناگون از دست داده اند. بنیاد حامی این گروه از زندانیان هم هست. همچنین بنیاد زندانیان، خارج از کشور و خانواده های آنها در ایران را هم تحت پوشش خود قرار می دهد. ما در حال حاضر در ایران حدود 3000 زندانی در 60 کشور دنیا داریم و بنیاد از طریق وزارت امور خارجه به 10 کشوری که زندانی ایرانی دارند کمک کرده و حدود 400 خانواده از این زندانیان را در ایران مورد حمایت قرار داده است.

 

جامعه در مقابل زندانیان و خانواده های آنها چه مسئولیتی بر عهده دارد؟

• جامعه یعنی مردم و مسئولان باید نگاه خود را نسبت به خانواده های زندانیان تغییر دهند. ما در زندان های کشور دو گروه زندان داریم: یک گروه زندانیانی که جمعیت بیشتری را شامل می شوند با جرائم سطحی و سبک دوران محکومیت خود را سپری می کنند و گروه دیگری هستند که تخلفات و جرائم آنها سنگین تر است. نسبت به گروه اول باید دیدگاه مان را تغییر دهیم. یعنی همه زندانیان را با یک چشم نگاه نکنیم. در مورد خانواده ها نیز به همین ترتیب است. زندانیان به هر دلیلی که در زندان هستند، نباید بار سنگین آن به خانواده زندانی تسری پیدا کند. این مهمترین مسئله ایست که باید جامعه به آن توجه کند. یعنی خانواده زندانی را به همان چشمی نگاه نکنیم که به زندانی نگاه می کنیم.

 

 مهمترین مسئله ای که باید جامعه به آن توجه کند، این است که خانواده زندانی را به همان چشمی نگاه نکنیم که به  زندانی نگاه می کنیم.

 

به عنوان مسئول بنیاد تعاون زندانیان چه ناگفته هایی دارید؟

• ما تاجایی که امکان دارد باید زمینه میزان افزایش زندانیان را در کشورمان کاهش دهیم. قطعاً تحقق این موضوع به صلاح کشورمان خواهد بود و لازمه آن توجه دولت، مجلس، قوه قضائیه و خود مردم به این موضوع است. مسئله دوم این است که مجازات دیگری جایگزین زندان کنیم. در تمام دنیا این اتفاق افتاده است، در ایران هم به صورت کمرنگ الان این قضیه وجود دارد ولی باید پررنگ تر شود. به جای اینکه هر زندانی را در محیط بسته نگاه داریم زندان را خلوت کرده و از مجازات جایگزین مثل کار کردن برای نهاد یا سازمانی برای تنبیه زندانیان استفاده کنیم. قضات محترم در جرائم سطحی و سبک به جای حکم زندان می توانند حکم کار دهند. یعنی محکومین دوران محکومیت خود را به صورت کار سپری کنند. و موضوع آخر این است که اگر به هر دلیلی زندان و زندانی داریم، همان طور که به فکر اقامت، بهداشت، خوراک، پوشاک و درمان زندانی هستیم، حتماً باید به فکر حرفه آموزی و اشتغال زندانی نیز باشیم. به این معنی که برابر تصمیماتی که عرض کردم برای بحث اشتغال و حرفه آموزی زندانی نیز بودجه در نظر گرفته شود. زندان های کشور ما در این موضوع مشکل دارند. یعنی ما زندان را می سازیم تا زندانی در آن فقط نگهداری و محیط استراحت و داشته باشند. باید در زندان های کشور تدابیر لازم برای محیط اشتغال، خرید تجهیزات، سرمایه در گردش زندانیان هم اندیشیده شود.

 

 قضات در جرائم سطحی و سبک به جای حکم زندان می توانند حکم کار دهند. یعنی محکومین دوران محکومیت خود را به صورت کار سپری کنند.

/انتهای متن/