صدا و سیما در تحول زبان فارسی چه اثری دارد؟

فارسی زبانی است که معرف فرهنگ و هویت ملی ما ایرانیان است . این زبان در گذر زمان ، فراز و نشیب های زیادی را طی کرده ، اما همچنان جاویدان و پا برجا مانده است. راز جاودانگی زبان فارسی را می توان در داشتن یک پشتوانه فرهنگی غنی دانست. از آنجا که زبان حالتی پویا دارد نه ایستا  خط و زبان فارسی مانند هر زبان دیگری  ناگزیر تحول پذیر است. تحولات زبان به عوامل مختلفی بستگی دارد. در نظام نوین جهانی با گسترش وسایل ارتباط جمعی و ورود به عصر رسانه ها، کارکرد رسانه ها در همه ابعاد زندگی اجتماعی و فرهنگی جوامع بشری انکارناپذير است. اگر رسانه‌ها درست و دقیق عمل کنند و زبان را در شکل معیار، مناسب و منطقی بکار ببرند، می‌توانند ضمن اینکه اطلاع‌رسانی‌، آگاهی‌بخشی، کار سرگرمی و دیگر وظایف خود را انجام می‌دهند، در حیطه آموزش زبان و بهبود، پیشرفت‌، رشد و توسعه زبان مؤثر باشند و مؤثر عمل کنند.

در میان رسانه های موجود صدا و سیما به عنوان رسانه ای قراگیر و در دسترس همگان، يكي از ابزارهاي تأثير گذار و محوری بر گزاره های فرهنگی جامعه به ویژه زبان فارسی است. صدا و سیما نهاد موثری در اشاعه ی زبان فارسی و حمایت از آن است. این نهاد علاوه بر آن که می تواند در گسترش و یکسان سازی زبان و خط فارسی ایفا ی نقش کند ، می تواند در شناساندن هویت ملی که همانا پشتوانه ی زبان فارسی است نیز موثر واقع شود.

تفاهم نامه فرهنگستان زبان و ادب فارسی با سازمان صدا و سیما

 با توجه به نقش بی بدیل صدا و سیما، یکی از برنامه‌های اصلی دفتر ارتباط با صدا و سیمای فرهنگستان زبان و ادب فارسی، برقراری ارتباط دقیق‌ و برنامه‌ریزی‌شده با سازمان صدا و سیما از طریق عقد تفاهم‌نامه میان دو سازمان است.

ماده‌های تفاهم‌نامه ای که در سال 1390 بین دو سازمان منعقد شده است. در این تفاهم نامه 11 ماده ای صدا و سیما مکلف شده است تمامی مساعی خود را در امر ارتقای سطح دانش جامعه در باب زبان فارسی از طریق تأکید بر نقش زبان فارسی در استحکام‌بخشی به وحدت ملی، آموزش شیوه‌های درست‌گویی و درست‌نویسی در فارسی بر طبق واژه‌های مصوّب فرهنگستان در گفتار و نوشتار، حفظ زبان‌ها و گویش‌های ایرانی، تهیه برنامه‌های موردنیاز مخاطبان با محوریت زبان و ادب فارسی و تشکیل «شورای توسعه و ارتقای زبان فارسی» به کار گیرد.

صدا و سیما و ناهنجاری های زبان فارسی

در دهه های اخیر به دلیل گسترش وسایل ارتباط جمعی و رسانه ها ناهنجاری های بسیاری در زبان فارسی بروز کرده است. صدا وسیما به عنوان رسانه ملی نقش مهمی در بروز این ناهنجاری ها دارد. موقعیت صدا و سیما و شیوه کار آن به گونه ای است که ناچار می باشد حجم عظیم اطلاعات ، اخبار، کشفیات و دستاوردهای سراسر جهان را در مدتی کوتاه به مردم برساند و طبیعتا در این امر به زبان چندان توجهی نمی شود. امروزه در خبرها، پیام های بازرگانی، فیلم ها، مجموعه های تلویزیونی و البته در گزارش های ورزشی، زبان فارسی پاس داشته نمی شود.

وجود غلط های نگارشی و املایی و عدم رعایت دستور زبان فارسی در زیرنویس های تلویزیون، به کار بردن واژه ها و اصطلاحات نادرست زبانی توسط مجریان و گویندگان برنامه ها، به کار بردن ناآگاهانه اصطلاحات عربی و لاتین به جای واژگان اصیل فارسی، رواج تکیه کلام ها و اصطلاحات خارج از قاعده زبانی در سریال ها از جمله موارد ناهنجاری های زبان فارسی در رسانه ملی است.

اصطلاحات و  تکه کلام‌های تازه

از جمله ناهنجاری های زبانی که این روزها از طریق تلویزیون منتقل می‌شود، اصطلاحات، تکه کلام‌ها و کلمات ترکیبی نوین است تا جایی که پس از پخش چند قسمت از یک سریال تکه‌کلام‌ها در گفت‌وگوها، پیامک‌ها، نوشتارها و حتی سایر رسانه‌های دیداری و شنیداری دیده می‌شود و تهیه‌کنندگان مجموعه‌های تلویزیونی تلاش می‌کنند تا با ارائه تکه‌کلام‌های بیشتر، ماندگاری سریال خود را در ذهن مردم بیشتر کنند. در سال های اخیر مجموعه های طنز  و کمدی با استفاده از شخصیت پردازی مناسب توانسته اند بسیاری از تکیه کلام ها و اصطلاحات من در آوردی خود را در میان مردم رواج دهند. برای نمونه سریال های”پاورچین” و “شب های برره”ساخته” مهران مدیری” با روایت داستان خود در ناکجاآبادی خیالی ، فرهنگ، آداب و رسوم ، زبان و گویش ابداعی و خود ساخته ای را به مخاطب عرضه کرد که به دلیل محبوبیت این سریال ها تکیه کلام شخصیت های آن هنوز هم در میان مردم به کار گرفته می شوند.

امروزه تحت تأثیر فیلم ها و سریال ها اصطلاحات همچون  گیردادن، خفن، سوتی، قاط زدن، حال کردن، اسکول، مخ زدن، پیچوندن ، آمپاس و…  نیز وارد زبان روزمره مردم شده است که معنا و جایگاه درستی در زبان اصیل فارسی ندارند.

البته به تازگی رسانه ملی برای حفظ و پاسداشت زبان فارسی در میان هجوم تکیه کلام های سریالی و اصطلاحات باب شده در شبکه های مجازی سعی کرده است تا در برنامه های پرمخاطب خود بار دیگر به آموزش صحیح زبان فارسی بپردازد. برای نمونه در برنامه پرمخاطب و محبوب “خندوانه” در بخش کوچکی اطلاعات زبانی تماشاگران در قالب یک مسابقه مورد آزمون قرار می گیرد.

غلط های آشکار در رسانه ها

مهم ترین شاکله ی هویت فرهنگی ما ایرانیان زبان و ادبیات فارسی است. در سطح سیاسی و بین المللی هم، این زبان و ادبیات ماست که هویت ما را به طور مستمر در سطح کلان محفوظ داشته است.

امروزه روزنامه‌ها، رادیو و به ویژه تلویزیون‌ به عنوان رسانه ملی و فراگیر با آنکه به خوبی از نقش خود در سلامت زبان فارسی باخبرند، زبانی که اختیار کرده‌اند مملو از غلط های آشکار است. در راستای ماهیت همگانی رسانه ملی، غلط های زبانی تلویزیون به سرعت وارد جریان اصلی زبان فارسی می‌شود و آن را زشت و ناهنجار می نماید.

 امید است مسئولان رسانه ملی با همکاری مداوم و فعال با فرهنگستان زبان و ادب فارسی و بهره گیری از نظرات کارشناسان امر، در خصوص حفظ و پاسداشت و ارتقای زبان فارسی اهتمام بیشتری نمایند و با نظارت دقیق و کافی بر برنامه های تلویزیونی اعم از داستانی و غیر داستانی از ورود ناهنجاری های زبانی جلوگیری نمایند. از سوی دیگر برنامه سازان و فیلمنامه نویسان نیز با توجه بیشتر بر محتوا به جای ابداع واژگان نادرست زبانی از طریق مولفه های دیگر در جذب مخاطب تلاش نمایند.

/انتهای متن/