مرد رؤیاها تصویری نو از یک چریک عاشق پیشه

«مرد رؤیاها» اثری است به قلم سید مهدی شجاعی، پیرامون زندگی شهید چمران که انتشارات نیستان آن را منتشر کرده است. این کتاب که در پاییز 1392 از آن رونمایی شده، با آغاز تبلیغات تلویزیونی آن از ابتدای سال 1393 بیشتر از قبل در کانون توجه قرار گرفته است.

 

در مورد نویسنده

سید مهدی شجاعی در شهریور ماه سال 1339 در تهران به دنیا آمد. در سال 1356 پس از اخذ دیپلم ریاضی، به دانشکده هنرهای دراماتیک وارد شد و در رشته ادبیات دراماتیک به ادامه تحصیل پرداخت. همزمان، به دانشکده حقوق دانشگاه تهران رفت و پس از چند سال تحصیل در رشته علوم سیاسی، پیش از اخذ مدرک کارشناسی، آن را رها کرد و به طور جدی کار نوشتن را در قالب های مختلف ادبی ادامه داد.

حوالی سال های 58 و 59 یعنی حدود 20 سالگی، اولین آثار او چه در مطبوعات و چه در قالب کتاب منتشر شدند. وی حدود هشت سال مسئولیت صفحه های فرهنگی و هنری روزنامه ی جمهوری اسلامی و سردبیری ماهنامه ی صحیفه را به عهده داشت.  وی مجموعه‌ هایی از داستان‌های کوتاه و بلند مانند :سانتاماریا، سقای آب و ادب، کشتی پهلو گرفته، پدرعشق و پسر ، آفتاب در حجاب، غیر قابل چاپ، سری که درد… می‌کند و… را منتشر کرده است.

شجاعی در حال حاضر مدیریت نشر نیستان را بر عهده دارد.

 

داستان کتاب

کتاب مرد رؤیاها به شرح بخشی از زندگی پر فراز و نشیب شهید دکتر مصطفی چمران پرداخته، تا برای خواننده به ویژه نسل جوان که با شخصیتی چون شهید دکتر مصطفی چمران به اندازه کافی آشنا نیست و فقط وی را شهیدی می‌ پندارد از خیل شهدای دفاع مقدس، آشنایی ایجاد کند.

مرد رؤیاها به بیان دوره‌ ای از زندگی شهید چمران پرداخته که کمتر از آن صحبت و کمتر دیده شده است. دیده شدن از آن حیث مورد اشاره قرار گرفت، زیرا این کتاب در قالب یک فیلمنامه به شرح زندگی چمران پرداخته است. سرگذشت چمران در آمریکا، مصر و لبنان در این کتاب بیشتر مورد توجه قرار گرفته و به مخاطب ارائه شده است.

کتاب یک روایت ساده و روان است که می‌ کوشد چهره واقعی چمران را نمایش دهد. چمرانِ چریک در کنار چمرانی که به شدت عاطفی بوده و روابط عاطفی در زندگی را در کنار آموزش‌های نظامی و عملیات‌های چریکی و فعالیت‌های سیاسی فراموش نمی‌ کند. این اثر به زیبایی توانسته در 528 صفحه بخشی از زندگی شهید مصطفی چمران را روایت کند، علاوه بر اینکه شخصیت چند بعدی وی را نیز در ذهن خواننده به تصویر بکشد.

در این فیلمنامه که به صورت کتاب در اختیار مخاطبین قرار گرفته است، نویسنده ‌ای که مشغول تحقیق برای نوشتن داستانی درباره شهید چمران است به دست‌ نوشته‌های وی درباره خودش دست‌ پیدا می‌ کند و این دست ‌نوشته‌ ها او را به سال‌های جوانی و حضور شهید چمران در آمریکا می ‌برد.

 

فصل های کتاب

قسمت نخست این اثر با آشنایی و ابراز علاقه همسر آمریکایی چمران به وی آغاز می ‌شود و سپس ماجرایی را در مورد زندگی این زن بیان می ‌کند که نشان از این دارد که وی فرزند خوانده پدر و مادر آمریکایی اش به شمار می‌ رود.

فصل دوم از این اثر نیز روایتی است از تحصن شهید چمران در سازمان ملل به منظور اعتراض به جنایات رژیم شاه در زندان‌های ساواک در ایران و بازتاب‌های رسانه ‌ای آن.

فصل سوم این کتاب از ادامه مبارزات و اعتراضات چمران و دوستانش در آمریکا و ماجرای حضورشان در سفارتخانه ایران در واشنگتن آغاز می‌ شود و گزارش مهیجی از اقدام چمران و دوستانش برای ورود به سفارت را منتشر می‌کند.

فصل چهارم این اثر با ماجرای ازدواج چمران و ماریا (همسرش) در آمریکا آغاز می‌شود و در ادامه ماجرایی خواندنی از دستگیری برادر محمدرضا شاه در فرودگاه سوئیس به دلیل حمل مواد مخدر روایت می‌شود که واکنش‌های بین‌المللی و عکس‌العمل چمران به آن را به نمایش می ‌کشد.

فصل پنجم این اثر به مذاکرات چمران با فردی موسوم به خیبرخان از دوستان سابق شاه در آمریکا و اعتراضات دانشجویان ایرانی در آمریکا به اعطای دکترای افتخاری به پهلوی دوم در آمریکا می ‌پردازد.

فصل ششم نیز روایتی از سفر ناکام شاه به آمریکا برای دریافت دکتری را بیان می ‌کند.

فصل هفتم این داستان به ماجرای سفر چمران از آمریکا به مصر برای دریافت تجهیزات نظامی به منظور آموزش‌ چریکی نیروها در لبنان می ‌پردازد که در آن روایت حضور چمران در دفتر جمال عبدالناصر رئیس جمهور مصر نیز به چشم می‌خورد.

در فصل هشتم و نهم شجاعی ماجرای آشنایی شهید چمران و امام موسی صدر و حضور چمران در لبنان و ماجراهای این برهه از زندگی وی را روایت می‌کند و سه فصل پایانی این اثر نیز روایتی از همراهی چمران و امام موسی صدر در در گیری های منطقه نبعه و تلاش برای بازپس گیری آن از مزدوران حاضر در آن است.

 

تصویری واقعی از مرد رویاها

نوشتن درباره افرادی که امروز در میان ما زندگی نمی ‌کنند و در عین حال به دلیل موقعیت اجتماعی خود بسیار در معرض دید جامعه پیرامون خود بوده‌ اند، کار ساده‌ای نیست؛ چون به طور قطع کثرت منابع و آثار تولید شده درباره چنین افرادی، راه را بر خلق اثری جذاب و بکر می‌ بندد و به احتمال زیاد هر آنچه در مورد او می‌ بایست بیان می‌شده، تا پیش از این گفته شده است.

شهید مصطفی چمران، از جمله چنین افرادی در زمانه ماست، که به طور عمده در ایران به دلیل نوع حضورش در سال‌های دفاع مقدس در جبهه‌های غرب و نیز اطلاعاتی مختصر از حضورش در لبنان شناخته شده است؛ اما سید مهدی شجاعی در تازه‌ ترین اثر خود یعنی مرد رویاها، که در قالب فیلم‌نامه یک سریال ۱۳ قسمتی و درباره او نوشته شده است، به سراغ نیمه پنهان زندگی چمران رفته  و به راحتی تمامی مصائب موجود پیرامون نوشتن از چنین افرادی را پشت سر گذاشته است.

به عبارت ساده‌ تر مرد رؤیاها که امروز پیش از تصویری شدن، خوانده شده است، داستانی است از زندگی شهید چمران در آمریکا و لبنان و مصر که تا پیش از این کمتر درباره آن صحبتی به میان آمده است.

 

نظر منتقدین

شجاعی در مرد رؤیاها با درک اقتضای تحمل مخاطب، نه به سوی خلق یک اثر اکشن و پر کشش و زد و خورد رفته است و نه به سراغ خلق یک ملودرام عاشقانه از زندگی یک مجاهد و شهید ملی. او در مرد رؤیاها سعی کرده به دور از احساسات، پیش از هر چیز به خلق یک ساختار واقعی و رئال از شخصیت مردی رؤیایی دست پیدا کند, فردی که در عین عمل ‌گرایی و فعالیت بر اساس اصول و شیوه‌های مبارزه سیاسی و نظامی چریکی، عاشق‌ پیشه نیز هست و روابط عاطفی زندگی را نیز فراموش نمی‌کند.

به عبارت دیگر چمران از نگاه شجاعی فردی به شدت معتدل است و این اعتدال یعنی رعایت همه جوانب و ظواهر زندگی فردی و اجتماعی توأم با هم، مبارزه و گسیختن از دنیا در عین وابستگی‌های عاطفی و زمینی.

این روایت زمانی جذاب می شود که در لابلای آن شجاعی نقبی نیز به گذشته های چمران و دوران نوجوانی او می‌ زند و خاطراتی جذاب از آن دوران را در قالب گفتگوی او با همسرش، پیش چشم مخاطبانش تصویر می کند.

حساسیت شجاعی در بیان جزیئات و حضور بدون پرده بسیاری از چهره‌های تاریخی فعال در مبارزات ضد رژیم پهلوی در خارج از کشور – به دور از دسته ‌بندی‌های سیاسی آنها در سال‌های پس از پیروزی انقلاب – و نیز استفاده از ادبیاتی صمیمی و عامیانه برای نوشتن دیالوگ‌ های این اثر نیز، از مهم‌ ترین مواردی است که بر جذابیت این کتاب افزوده است.

 

ادبیات مرد رویاها

ادبیات مرد رویاها که بسیار دلنشین و گیراست، حکایت از توانمندی نویسنده در خلق موقعیت‌های داستانی دارد و خواننده را به یاد آثار قبلی این نویسنده چون «کمی دیرتر» یا «کشتی پهلو گرفته» می‌ اندازد. همچنین استفاده از تکه‌های زبانی مختص شخصیت‌ها، به داستان واقعیت بیشتری بخشیده و این حس را در خواننده به وجود می‌آورد که با یک چمران واقعی رو‌به ‌رو است.

توجه به جزئیات و استفاده از حالات و لحظاتی که می ‌تواند در قرابت خواننده با متن تاثیر داشته باشد از دیگر نکات کلیدی و برجسته این کتاب است که مخاطب را با حال و هوای عرفانی چمران بیشتر آشنا می‌کند.

 

سخن آخر

مرد رویا ها کتابی است از جنس زندگی نامه ی شهدا، با این تفاوت که در آن نویسنده سعی کرده است با دیدی جدید، زوایای کمتر دیده شده از زندگی و دغدغه های شهید چمران را برای مخاطب خود باز کند و او را به شناخت بهتری نسبت به دیدگاه ها و اهداف این شهید بزرگوار برساند.

مرد رویاها شاید از آن دست کتاب های قدیمی که لحن ، شروع و خاتمه ی یکنواخت و مخاطب پسند داشته اند نباشد، اما تازگی قلم و نوع نگارشش برای مخاطبین جذاب و دوست داشتنی است و خواندنش برای کسانی که به تاریخ و زندگی نامه ی شهدا و قهرمانان علاقمند هستند، توصیه می شود.

/انتهای متن/