هر خانمی می تواند سه بار در سال خون اهدا کند

24 خردادماه مصادف با 14 ژوئن از سوی سازمان جهانی بهداشت به عنوان روز جهانی اهدای خون نامگذاری شده است؛ روزی که هر ساله با شعار خاصی همراه است و امسال نیز با شعار«با اهدای خون زندگی را به اشتراک بگذاریم» ثبت شده است.

گرچه پیشرفت علم پزشکی طی این سال ها بسیار سریع بوده اما هنوز هم روزانه افراد زیادی بر اثر خون‌ریزی و عدم دسترسی به خون سالم جان خود را از دست می‌دهند. بنابراین با توجه به عدم امکان جایگزینی خون با هیچ ماده دیگر، نیاز به خون و فرآورده های خونی اهداکنندگان زن ومرد هیچ وقت برطرف نخواهد شد.

اما طبق آمارها سهم زنان اهداکننده خون در کشورهای توسعه یافته 30 درصد و در برخی کشورهای اروپایی به 50 درصد نیز می رسد. این درحالی ست ‌که سهم زنان ایرانی تنها 5 درصد می باشد.

دکتر مجتبی ابراهیمی رئیس مرکز تالاسمی سازمان انتقال خون به مناسبت روز جهانی تقدیر از اهدا کنندگان خون با ما به گفت و گو نشست.

 

آقای دکتر برای شروع می خواهیم بدانیم که کلا وضعیت اهدای خون در کشورما را در حال حاضر چگونه است؟

• همان طور که می دانید 24 خرداد ماه مصادف با 14 ژوئن از طرف سازمان جهانی بهداشت به عنوان روز جهانی اهدا کنندگان خون مطرح شده. در واقع این روز فرصتی ست برای تجلیل از اهدا کنندگان و اشخاصی که با روحیه انسان دوستانه اقدام به اهدای خون و نجات جان همنوعان خود می کنند.

بر اساس آمار بهداشت جهانی سالانه 108میلیون واحد خون در سراسر دنیا اهدا می شود که سهم کشور ما از این عدد دو میلیون و صد هزار واحد است که این اهدا البته کاملا داوطلبانه انجام می شود.

شاخص اهدای خون در کشورهای توسعه یافته به ازای هر هزار نفر 36 نفر است که در کشور ما این عدد 27 نفر به ازای هر هزار نفر است که در مجموع در بین کشورهای در حال توسعه موقعیت خوبی است؛ چراکه این عدد به طور میانگین در کشورهای در حال توسعه 11 واحد به ازای هزار نفر جمعیت است. بنابراین ما با داشتن رقم 27 واحد خیلی نزدیک هستیم به کشورهای توسعه یافته و یک فاصله معنی داری با کشورهای در حال توسعه داریم.

 

سهم زنان ایرانی در این میزان از اهداکنندگان چقدر است؟

 –  سهم بانوان از میزان اهدای خون در کشور ما حدود 5 درصد است که رقم مناسبی نیست. در حالی که شاخص جهانی این امر 30 درصد است. در واقع 5 درصد نسبت به 30 درصد، شاخص پایین و ضعیفی ست که باید برای بهتر کردن این میزان  کار فرهنگی انجام شود. چون این  شاخص اهدای خون توسط زنان در بعضی کشورهای اروپایی به 50 درصد هم می رسد و ما از این نظر فاصله زیادی با کشورهای توسعه یافته داریم.

 

به چه دلایلی و یا بهتر بگوییم در چه مواقعی مسئله اهدای خون اهمیت می یابد؟

–  به طور متوسط از هر سه نفر در دنیا یک نفر یک بار در طول عمر خود به فرآورده های خونی و خون نیاز پیدا می کند. بارزترین علت نیاز به خون و فرآورده های خونی حوادث و سوانح، اعمال جراحی، زایمان زنان باردار، نوزادان نارس، بیماران سرطانی و کم خونی های شدید و مهم تر از همه این ها بیمارانی هستند که برای بقا و حفظ حیات خود ناچاربه  دریافت خون و فراورده های خونی هستند نمونه مشخص این بیماران هم مبتلایان به تالاسمی و هموفیلی هستند. این ها باید مکررا خون دریافت کنند مضافا بر اینکه خون، ماده ایست که جایگزینی هم ندارد و فردی که نیاز به خون دارد تنها از فرد دیگری می تواند خون دریافت کند.

 

 شرایط و ویژگی های خاصی برای اهدای خون اهداکننده باید وجود داشته باشد؟

–  برای اهدا خون ما یک سری شرایط عمومی و یک سری شرایط اختصاصی داریم.از شرایط عمومی می توان به داشتن حداقل 18 سال سن و حداکثر 60 سال تمام و البته در خصوص اهدا کنندگان مستمر تا 65 سال  اشاره کرد. داشتن هموگلوبین حداقل 5/12  لازم است برای این که ما مطمئن باشیم از یک شخص کم خون، خون دریافت نمی کنیم، هموگلوبین داوطلب اهدای خون  را چک می کنیم اگر این رقم 5/12 و یا بالاتر باشد فرد مناسب برای خون دهی است. شرط دیگر وزن بالای 50 کیلوگرم است، فشار خون نرمال و دارا بودن شرایط جسمی و روحی نرمال نیز از شرایط عمومی هر اهدا کننده می باشد.

اما یک سری شرایط اختصاصی هم وجود دارد که شامل سوابق بیماری ها و سوالات خاصی است که توسط پزشک در زمان اهدای خون پرسیده می شود و در صورت احراز سلامت جسمانی فرد می تواند اقدام به اهدا خون کند.

 

به این ترتیب برای اهدای خون، فرد اهدا کننده به نوعی باید یک چکاپ کامل شود. این یک فرصت برای تست او و اطمینان از سلامتی اش نیست؟

– دردرجه اول اهدای خون برای اهدا کننده یک اقدام خودمراقبتی وبهداشتی برای تامین سلامت وانجام آزمایش هایی ناظر برسلامتی  خود اوست ودرمرحله بعد نجات جان انسان ديگری است.  یعنی اهدای خون یک امرخدا پسندانه ی دوسرسود به حساب می شود.

 

از نقطه نظر پزشکی چه کسانی نمی توانند خون اهدا کنند؟

–  موارد مختلفی هست اما مهم ترین آن ها بحث اعتیاد است. بیماری های مزمن مثل نارسایی های قلبی و کلیوی، مصرف برخی داروها توسط فرد، کم خونی های شدید، بیماری های عفونی مثل کسانی که دچارهپاتیت هستند ممنوعیت های اهدا خون است.

 

آقای دکتر، زنان با توجه به مسئله خونریزی ماهانه می توانند اهداکننده ی خون باشند و این امر موجب کم خونی در آن ها نمی شود؟

–  متأسفانه یک باور غلطی که وجود دارد این است که بانوان فکر می کنند به دلیل شرایط فیزیولوژیک ماهانه نمی توانند خون اهدا کنند.  در حالی که این باور درستی نیست. هر شخصی که شرایط عمومی لازم برای اهدا و هموگلوبین بالایی داشته باشد می تواند خون اهدا کند. بر این اساس هر خانمی می تواند هر چهار ماه یک بار، یعنی سالی سه بار خون اهدا کند، بدون آنکه دچار مشکلی شود. این امر در مورد آقایان هر سه ماه یک بار است و در صورتی که انجام شود فرد به عنوان اهدا کننده مستمر ثبت می گردد. اصلاح این فکر غلط  در حانم ها در درجه اول نیاز به آگاهی بخشی و فرهنگ سازی دارد. شاید  به همین دلیل هم شاخص اهدای خون زنان در کشور ما  به 5 درصد رسیده که وضعیت مناسبی نیست. بنابراین با یک کار فرهنگی خوب باید این باور غلط را در خانم ها در مورد محدودیت اهدای خون از بین ببریم.

خانم ها باید بدانند که با اهدای خون هم سلامتی خودشان  را تضمین می کنند و هم به یک همنوع نیازمند به خون کمک کرده وسطح سلامت جامعه را ارتقا می بخشد. ضمن این که در مورد بانوان این رفتار می تواند مثل بقیه موارد موجب اشاعه و تشویق بقیه به این کار مخصوصا در خانواده شود. چه خوب است که در زمینه اهدای خون هم  بانوان ما مثل خیلی موارد دیگر که پیشتاز بوده اند و خوب درخشیده اند، سهم بیشتر و تاثیرگذارتری داشته باشند. قطعا خانم ها اگر جدی تر به میدان بیایند در عرصه اهدای خون هم می توانند  با توجه به اثرگذاری که دارند می توانند درتوسعه این فرهنگ نیز نقش شایسته  داشته باشند.

 

بعضی ها ممکن است فکر کنند که اهدای خون و حجامت مثل هم است. در این مورد توضیحی می دهید؟

– توجه کنید شباهت این دو در این است که در هر دو خون از بدن خارج می شود اما در حجامت بیشتر جنبه درمانی خاص برای شخص دارد که  یک مقدار خون از بعضی قسمت های بدن گرفته می شود. در اهدا هم این اتفاق می افتد اما در شرایطی کاملا استریل و به میزان مشخصی از خون فرد گرفته می شود. نکته مهم این است که این خونی که در اهدا گرفته می شود به مصرف سه نفر می رسد یعنی جان سه نفر را نجات می دهد و یک کار نوع دوستانه ونجات بخش است و این تفاوت می کند با این که شخص برای درمان خود حجامت می کند.

از طرفی فرد با اهدای خون خود با آزمایش هایی که انجام می شود از سلامت خود مطلع می شود. ضمن این که به خاطر احساس روحانی خوب، نوعی سبکی و شادابی برای او حاصل می شود. البته شاید  برای کسی که بیماری دارد  حجامت به عنوان یک کار درمانی در نظر گفته شود و مفید باشد . اما ما توصیه می کنیم که در هر حال افراد به  اهدای خون  به عنوان یک کار نوعدوستانه وخداپسندانه نگاه کنند و مسئولانه به وظیفه انسانی واجتماعی خود در این مورد عمل نمایند.

 

نهایتا شما چه توصیه ای به مردم و به ویژه بانوان در خصوص اهدای خون دارید؟

–  مردم عزیز ما باید بدانند که ما  همیشه و در تمام فصول به خون احتیاج داریم و خون و فرآورده های خونی ماده ای نیست که جایگزین داشته باشد. تنها راه تامین آن هم اهدای خون سالم است. باید خون سالم وجود داشته باشد تا بیماران در مواقع ضروری و لازم استفاده کنند. بر اساس آماری که درجهان وجود دارد روزانه حدود 800 زن به دلیل  عوارض زایمان و از دست دادن خون فوت می کنند. این آمار تاسف بار اهمیت و ضرورت اهدای خون را به خوبی نشان می دهد.

شعار امسال سازمان بهداشت جهانی هم این است: ” با اهدای خون زندگی را به اشتراک بگذاریم” یعنی خون، ما را به هم پیوند می زند. در واقع اهدای خون یک بحث انسانی و از طرفی یک موضوع جهانی است. ما از مردم خوب مان بخصوص بانوان همیشه در صحنه می خواهیم در موضوع اهدای خون  فعالترعمل نموده وحامی مستمر سازمان انتقال خون باشند که در کشور ما متولی تامین خون است.

در مورد بانوان تاکید می کنم همانطوری که خانم ها  در امور خیرخواهانه پیشقدم و مشوق دیگرانند و نقش تربیتی و اثر گذاری خاصی هم در خانواده دارند، انتظار داریم که در موضوع اهدای خون هم خوش بدرخشند.  زنان با حضوردر این صحنه  و اهدای خون  به لحاظ تربیتی فرهنگ اهدا را در خانواده به فرزندان خود منتقل می کنند تا این کار ملکه ذهنی و یک عادت خوب در زندگی آنان گردد واین همان اهدای زندگی وحیات است که از این طریق از نسلی به نسل دیگر منتقل می شود. کما اینکه ما درگذشته هم دیده ایم که همین بانوان شهید پرور  در صحنه ای مثل جنگ تحمیلی در حفاظت از کیان کشورشان  نقش مهمی داشتند.  قطعا امروز هم زنان می توانند در موضوعی مثل  اهدای خون نقش پررنگی ایفا کنند تا ما در امر حیاتی و حساس تامین خون بتوانیم نیازهای خودمان را در عرصه درمانی و کمک رسانی به نیازمندان خون به نحواحسن برآورده کنیم.

با سپاس از این که شرکت در این گفت و گو را پذیرفتید.

/انتهای متن/