اگر جلوگیری از بارداری لازم شد

دکتر شریفه جعفری/

روش های مختلفی برای جلوگیری از حاملگی وجود دارند اما میزان موفقیت آنها متفاوت است. تنها روشی که صد در صد موفقیت دارد خودداری از ارتباط جنسی است! هر کس برحسب شرایط خود و این که کدام روش برایش مناسب تر است و برای جلوگیری چه میزانی مصمم است می تواند انتخاب داشته باشد.

 

انتخاب روش

در انتخاب روش جلوگیری بهتر است، هر زوجی، به چند عامل توجه نماید:

• چقدر جلوگیری برایشان مهم است
• ایا پیشگیری از بیماری مقاربتی مطرح است؟
• با توجه به شرایط، کدام روش مناسب تر است؟

 

انواع روش ها

روش های جلوگیری بر چند هدف اصلی متمرکز هستند:

• ایجاد مانعی برای ورود اسپرم به داخل واژن مثل کاندوم
• استفاده از هورمون ها برای توقف تخمک گذاری مثل قرص های جلوگیری
• ممانعت از لانه گزینی تخمک احتمالی مثل آی یو دی

 

روش های متداول

روش های متعددی که در این جا ذکر می شوند به یک اندازه رایج نیستند و بعضی در کشور ما اصلا جایگاهی ندارند. اما برای آشنایی ، سعی می کنیم از همه روش های موجود ذکری کرده باشیم.

 

تعیین زمان حداکثر باروری: هنگام تخمک گذاری شانس حاملگی وجود دارد و این روش برای خانمی کارایی دارد که بتواند این زمان را، که معمولا بسیار متغیر است، تعیین کند. در این روش بر اساس اندازه گیری درجه حرارت بدن و بررسی ترشحات واژن که هنگام تخمک گذاری تغییراتی دارد، زمان تخمک گذاری مشخص و در آن محدوده زمانی جلوگیری انجام می شود.

نکات مثبت: روشی راحت و بی دردسر است. نیازی به دارو ندارد

نکته منفی: فقط 75 % موفق است یعنی یک چهارم موارد احتمال حاملگی وجود دارد.

 

داروهای کشنده اسپرم

شامل مواد شیمیایی است که قبل از نزدیکی به داخل واژن مالیده می شوند و موجب کشتن اسپرم می شوند. این روش معمولا همراه با دیگر روش ها به کار می رود و به تنهایی توصیه نمی شود.

نکته مثبت: ارزان و آسان

نکته منفی: ممکن است موجب حساسیت واژن شود. انتقال بیماری های مقاربتی را تسهیل نماید. از نظر جلوگیری کارایی کمی دارد و 29 % افراد حامله می شوند.

 

کاندوم مردانه

در این روش که مرد از کاندوم از جنس لاتکس استفاد می کند، از ورود اسپرم به واژن جلوگیری می شود. به این ترتیب هم از حاملگی و هم از انتقال بیماری های مقاربتی احتمالی پیشگیری می شود. در این روش 15 % احتمال حاملگی وجود دارد.

نکات مثبت: روشی آسان، ارزان و پیشگیری مناسب از بیماری های مقاربتی

نکات منفی: اگر با روش درست از کاندوم استفاده نشود، کارآیی ندارد.

 

کاندوم زنانه

 یک وسیله جدید، به شکل یک کیسه کوچک که قبل از نزدیکی و حتی تا هشت ساعت قبل از نزدیکی، داخل واژن قرار می گیرد. اثر آن از کاندوم مردانه کمتر است. کاندوم زنانه را نباید همراه با کاندوم مردانه به کار برد زیرا خطر شکستن و پارگی وجود دارد.

نکات مثبت:  تا حدی از بیماری مقاربتی پیشگیری می کند.

نکات منفی: ممکن است صدای خش خش ایجاد کند. احتمال حاملگی 21 % است.

 

دیافراگم

دیافراگم یک کلاهک پلاستیکی است که قبل از نزدیکی روی دهانه رحم گذاشته می شود. همراه با یک ماده اسپرمیسید (کشنده اسپرم) مصرف می شود. میزان موفقیت آن مشابه کاندوم مردانه است. مصرف آن در دوران قاعدگی خطر شوک داشته، ممنوع و کشنده است. 

نکات مثبت: نسبتا ارزان است.

نکات منفی: پیشگیری از بیماری مقاربتی ندارد و باید به وسیله پزشک کار گذاشته شود. در صورت استفاده در قاعدگی خطرناک است.

 

کلاهک سرویکال

از دیافراگم کوچک تر است و مانند آن روی دهانه رحم قرار می گیرد و با اسپرمیسید به کار می رود. احتمال حاملگی بین 15 الی 30 % است.

نکات مثبت: ارزان است و می توان آن را تا 48 ساعت باقی گذاشت.

نکات منفی: برای کار گذاشتن به پزشک نیاز است، از بیماری مقاربتی جلوگیری نمی کند و هنگام قاعدگی نباید استفاده شود.

 

اسفنج جلوگیری

اسفنجی که با ماده اسپرمیسید اشباع شده داخل واژن گذاشته می شود. تاثیر آن مشابه کلاهک سرویکال است. بین 16 الی 32 % احتمال بارداری وجود دارد.

 نکات مثبت: نیاز به دکتر ندارد و اثر فوری دارد.

نکات منفی: استفاده درست آن سخت است. مانعی برای انتقال بیماری مقاربتی نیست.

 

قرص جلوگیری

بیشتر انواع قرص جلوگیری دارای هورمون های استروژن و پروژسترون هستند. قرص جلوگیری وسیله ای بسیار رایج و موثر است. ممکن است عوارضی ایجاد کند. از عوارض شایع آن لکه بینی و حساسیت پستان هاست. افزایش فشارخون و انعقاد خون در رگ ها از عوارض مهم هستند. قرص برای همه زنان توصیه نمی شود.

نکات مثبت: بسیار موثر، ممکن است خونزیزی قاعدگی و هم چنین دردهای حین قاعدگی را کاهش دهد.

نکات منفی: از بیماری مقاربتی جلوگیری نمی کند، برای بعضی عوارض ایجاد می کند.

 

چسب جلوگیری

یک نوع دیگر جلوگیری هورمونی چسبی است که به پوست می چسبانند. یک هفته در محل می ماند. برای سه هفته، هفته ای یک بار تعویض می شود. هفته چهارم هیچ چسبی استفاده نمی شود. چسب حاوی هورمون های مشابه قرص جلوگیری است و اثر آن هم مشابه قرص است.

نکات مثبت: کاهش خونریزی و درد قاعدگی، نیازی به خوردن قرص روزانه نیست.

 نکات منفی: پیشگیری از بیماری مقاربتی ندارد. ممکن است تحریک پوستی ایجاد کند.

 

حلقه واژینال

مانند قرص حاوی هورمون است. داخل واژن گذاشته می شود و ماهی یک بار عوض می شود. ممکن است موجب تحریک جدار واژن شود و عوارض جانبی قرص و یا چسب را داشته باشد.

نکات مثبت: قاعدگی مرتب و سبک تر

نکات منفی: مانند قرص ممکن است عوارضی داشته باشد و از انتقال بیماری مقاربتی هم جلوگیری نمی کند.

 

آمپول جلوگیری

یک آمپول هورمونی به نام Depo-Provera است که می تواند به مدت سه ماه از حاملگی جلوگیری نماید. روش موثری است و احتمال حاملگی با آن فقط سه در صد است. ممکن است اختلال قاعدگی و یا سایر عوارض را ایجاد کند.

نکات مثبت: روشی بسیار موثر با تزریق فقط چهار بار در سال

نکات منفی: هیچ پیشگیری از بیماری مقاربتی نداشته و عوارض خود را هم دارد.

 

ایمپلنت

حاوی همان هورمون موجود در آمپول است اما زیر جلد کاشته می شود. چند میله باریک به اندازه چوب کبریت که زیر پوست قسمت فوقانی بازو کاشته می شوند. سه سال باقی می ماند. اثر جلوگیری خیلی خوب و احتمال حاملگی 1 % دارد. می تواند اختلال قاعدگی ایجاد کند.

نکات مثبت: بسیار موثر و دارای مدت طولانی

نکات منفی: عوارض خود را دارد و هیچ پیشگیری از بیماری مقاربتی ندارد.

 

آی یو دی

یک وسیله کوچک به صورت T   است که به وسیله پزشک داخل رحم قرار می گیرد. به مدت چند سال می تواند در رحم بماند و از حاملگی جلوگیری نماید. بعضی انواع آن حاوی مس و بعضی هم حاوی هورمون هستند. هر دو نوع بسیار موثر هستند.

نکات مثبت: استفاده طولانی مدت

نکات منفی: ممکن است موجب خونریزی های نامرتب و زیاد شود، گران باشد و عوارض داشته باشد، ممکن است جا به جا شود.

 

بستن لوله ها

زنانی که مطمئن هستند که در آینده بچه نمی خواهند از این روش دائمی جلوگیری می توانند استفاده کنند. در این روش لوله های رحمی طوری بسته می شوند که امکان مهاجرت تخم و ترکیب با اسپرم وجود نخواهد داشت. این روش نزدیک به صد در صد موثر است.

نکات مثبت: روشی دائمی

نکات منفی: به جراحی نیاز است، گران است، ممکن است قابل بازگشت نباشد، هیچ پیشگیری از بیماری مقاربتی ندارد.

 

ایمپلنت لوله ها

ایمپلنت، بدون جراحی، داخل لوله رحمی گذاشته می شود؛ با این هدف که موجب انسداد لوله شود. ایمپلنت ها از جنس فلز و یا سیلیکون هستند و تورمی که ایجاد می کنند موجب انسداد لوله می شود. اما چند ماه لازم است تا این انسداد ایجاد شود.

نکات مثبت: اثر دائمی، بدون نیاز به جراحی و خیلی موثر

نکات منفی: تاخیر چندماهه تا اثرگذاری، غیرقابل بازگشت، گران، ممکن است خطر عفونت را افزایش دهد.

 

وازکتومی

یک وسیله جلوگیری دائمی برای مردان است. وازکتومی، بستن لوله ای است که اسپرم را از بیضه حمل می کند. این کار مانع از آزاد شدن اسپرم می شود؛ اما مانع نعوظ نیست. تقریبا 100 % موثر است.

نکات مثبت: روشی موثر و دائمی

نکات منفی: ممکن است برگشت پذیر نباشد، برای موثر بودن چندماه زمان لازم است، جراحی دارد.

 

جلوگیری اورژانس

این روش هورمونی جلوگیری برای مواردی است که نزدیکی بدون هیچ نوع جلوگیری انجام شده باشد. قرص هورمونی قوی و مشابه هورمون های قرص جلوگیری است که باید در عرض 72 ساعت بعد از نزدیکی استفاده شود.

 

برای خانم های با سنین بالاتر

روش زندگی راهنمای خوبی برای انتخاب روش جلوگیری است. برای خانم های بالاتر از 35 سال که چاق هستند و یا سیگار می کشند روش های هورمونی توصیه نمی شوند زیرا احتمال عوارض شدید وجود دارد. ممکن است آمپول جلوگیری برای زنان سن قبل از یائسگی، علاوه بر جلوگیری از حاملگی در کاهش علائم این دوره هم می تواند موثر باشد.

 

روش طبیعی

در این روش، مرد از ورود منی به داخل واژن ممانعت می کند. در صورتی که درست انجام شود، که کار سختی است، روشی موثر و فقط 4 % احتمال حاملگی دارد. در عمل 18 % احتمال حاملگی وجود دارد.

 

نکات مثبت: روشی آزاد بدون نیاز به جراحی و یا هورمون

نکات منفی: انجام درست آن سخت است، هیچ پیشگیری از بیماری مقاربتی ندارد.

 

کم اثرترین روش ها

در صورتی که هیچ جلوگیری از حاملگی انجام نشود 85 % زوج ها در عرض یک سال حامله خواهند شد. جلوگیری از حاملگی، حتی با روش های با تاثیرگذاری کم، این رقم را کاهش خواهند داد.

 

موثرترین روش ها

اجتناب از ارتباط جنسی تنها روشی است که 100 % موثر است؛ اما استفاده از روش های هورمونی، آی یو دی و روش های دائمی جلوگیری از حاملگی هم بسیار موثر هستند. روش های مسدود کننده ورود اسپرم هم تاثیر متوسطی برای موارد مناسب خود دارند.

/انتهای متن/