فقری که فخر است

هاجر قهرمانی/

 در دید اول، شاید اینگونه سؤال­ها به ذهن برسد که آیا فقر و تنگدستی منظور حضرت بوده است؟ یعنی هرکس که فقیر باشد موجب فخر و سرافرازی ایشان می­شود؟

فقر در عرفان

اگر نگاهی به متون عرفانی داشته باشیم و آشنایی اندک به معانی لغات عرفانی، درخواهیم یافت “فقر” که منظور نظر حضرت بوده است، معنایی متفاوت با آنچه در جامعه با آن مواجه هستیم، دارد.

در میان مردم به هر کسی که وضع مالی نه چندان خوبی داشته باشد و برای امرار معاش به مصائب مختلف بیفتد، فقیر و تنگدست گویند. ولی در عرفان منظور از فقر، فقر نسبت به الله است. همانگونه که در سوره مبارکه محمد آیه 38 می­خوانیم:

 و الله الغنی و انتم الفقراء.

پس مفهوم “فقیر” در عرفان، فقیر نسبت به خداست که بداند که هیچ چیز ندارد و هرچه هست از آن اوست.

غنی و فقیر در قرآن

حال نگاهی گذرا بر معنای “غنی” و “فقیر” در اینگونه متون می اندازیم.

در سوره مبارکه انعام آیه 133 می­خوانیم: و ربک الغنی ذوالرحمه اِن یشأ یذهبکم و یستخلف من بعدکم مایشاء.

و خدای تو از خلق بی نیاز و به همه مهربان است و اگر بخواهد شما را ببرد و همه را فانی گرداند آنگاه هر که را خواهد جانشین شما کند.

“غنی” یکی از صفات خداوند متعال به معنای دارا بودن، بی­نیازی و توانگری است.

فقیر در کیمیای سعادت

 امام محمد غزالی در جلد دوم کیمیای سعادت باب فقر و زهد، آن را چنین معنا می­کند که غنی آن بُود که از غیر خود بی­نیاز بُود و این جز یکی نیست ـ جلّ جلاله.

در معنای “فقیر” نیز چنین می­گوید:

بداند که هیچ چیز ندارد و هیچ چیز به دست وی نیست در این جهان و در آن جهان، نه در اصل آفرینش و نه در دوام آفرینش.

اگر فقیریم

با این نگاه به فقر، آیا فقر بد است یا خوب؟ عرفا می گویند خوب است. با این نگاه به فقر آیا ما فقیریم؟چقدر بر این مسئله واقف هستیم که نعمات و الطافی که خداوند بر ما ارزانی می­دارد از آنِ اوست و ما هیچ چیز نداریم؟ چقدر خود را محتاج او می­بینیم؟ اگر خود را فقیر ببینیم  بخاطر مال، زندگی، سلامتی و … مغرور می شویم؟

اگر ما واقعا محتاج خداوند باشیم، موقع راحتی و فراغت، او را از یاد می­بریم و فقط هنگام مشکلات و مصائب دست بر ریسمان الهی می­زنیم؟

کنکاش در مفهوم فقر معانی دیگری نیز پیش می­آورد مانند رضا، شکر، صبر و … که در فرصت­های بعدی به آن می­پردازیم.

ادامه دارد….