«زینب گونه» یعنی چه؟

این موجود شریف هم به درجات بالای وارستگی و پارسایی رسید و روح و روان خویش را با زیورهای عبادت و پرستش خالصانه خداوند و صفات و خصال زیبای اخلاق و رفتار الهی آراست هم مراحل علم آموزی و دانش اندوزی را طی کرد و بانویی عالمه و محدثه و خردورز شد؛ هم در یکی از عظیم‌ترین نهضت‌های بزرگ اجتماعی و سیاسی یعنی نهضت کربلا حضور یافت و حماسه های بی نظیر آفرید و شگفت انگیزترین جلوه های صبر و استقامت فداکاری و ایثار تعهد و مسئولیت عشق به دین و وفاداری به راه ائمه دین حفاظت از اسیران جنگ و مراقبت از بیماران را به تجلی درآورد.

حضرت امام خمینی که همواره با روش های خاص و آگاهی زا فعالیت های گوناگون علمی و فرهنگی و اجتماعی و سیاسی ائمه دین (ع ) و پرورش یافتگان خاندان عصمت و طهارت را به مداقه و تعمیق می‌گذارد و برای جامعه انسانی معرفت و عبرت می آفریند و پشتوانه های فکری و شیوه های عملی در نیل به رشد و پوپایی به وجود می آورد حیات مبارک و ثمربخش حضرت زینب (س) را نیز با همین رویکرد به نگرش و کاوش دقیق می گذارد و جلوه های مختلف فعالیت های این بانوی بزرگوار را با شرایط و مسائل امروز جامعه اسلامی منطبق می‌سازد و با بیان مصادیق آن در عرصه های حیات اجتماعی و سیاسی راه الگوپذیری از حرکت و حماسه و فعالیت های بزرگ این موجود شریف را هموار و مساعد می نماید. در نمونه هایی از این رهنمودها تامل می‌کنیم.

الگوپذیری از حضرت زینب (س) در انقلاب اسلامی
در نگاه حضرت امام خمینی حضرت زینب (س) در به حرکت و قیام واداشتن زنان مسلمان ایران و رویارویی آنان با رژیم ستمشاهی نقشی الگویی داشت و موجب شد در تظاهرات بزرگ و خونینی که در تقابل با نیروهای دشمن در خیابان‌ها برگزار می‌شد حضور انبوه زنان در یاری رساندن به نهضت اسلامی و زمینه سازی برای طی مراحل منتهی به شکست نظام جبار متجلی شود.

انقلاب اسلامی در شرایطی به پیروزی رسید و موجب ساقط شدن رژیم ستمشاهی شد که تمام فراز و نشیب‌ها و گردنه‌های سخت و نفس‌گیر را پشت سر گذاشت و علاوه بر تحمل رنج و سختی‌ها و مرارت‌های فراوان خون هزاران شهید را تقدیم اسلام کرد و هزاران معلول را بر جای نهاد.

بی‌تردید زنان مسلمان در پذیرش این مرارت‌ها و سختی‌ها هم خود به طور مستقیم و با حضور در صحنه‌های مبارزه و هم با تبعید و زندان و شهادت شوهران و فرزندان و سایر اعضای خانواده و وابستگان خویش سهمی بزرگ داشتند و اگر نبود این نقش آفرینی‌های موثر و مستمر نهضت اسلامی به پیروزی نهایی نائل نمی‌آمد.

برای زنان مسلمان ما در تقابل مستقیم و غیرمستقیم با رژیم جبار پهلوی حضرت زینب (س) بهترین الگو برای پیروی و تبعیت بود چنان که حضرت امام خمینی به این حضور و نقش الگوگیری و پیروی آنان از حضرت زینب (س) اینگونه تصریح می‌کند:

در مقابل حکومت‌های جبار ایستاد و آن خطبه را خواند و آن حرف‌ها را زد… زنی که در مقابل «جباری ایستاد که اگر مردها نفس می‌کشیدند همه را می کشتند و نترسید و ایستاد و محکوم کرد، او حکومت را، یزید را محکوم کرد…

زن چنین مقامی باید داشته باشد. زن‌های عصر ما بحمدالله شبیه به همان‌ها هستند. ایستادند در مقابل جبار با مشت گره کرده بچه‌ها در آغوش‌شان و به نهضت کمک کردند.»

حضرت امام خمینی در این رهنمود به وجود خصیصه‌های «تعهد» و «شجاعت» و «مبارزه» علیه حکومت جور در حضرت زینب (س) تصریح می‌کند و زنان مسلمان ایران را در تبعیت از این سه خصلت والا از بانوی قهرمان کربلا خالص و صادق معرفی می‌کند که اینان در اوج انقلاب و در شرایط سخت و در حالی که رژیم تا دندان مسلح را که از جانب همه قدرت‌های استکباری جهان از جمله آمریکا و انگلیس و اسرائیل مورد حمایت‌های همه جانبه قرار می‌گرفت پیش‌روی داشتند، فریاد اسلام‌خواهی از گلو برآوردند و به خاک و خون غلتیدند تا نهضت مقدس اسلامی با شهامت‌ها و جانبازی‌های آنان مراحل سخت را طی کند و به پیروزی نهایی برسد.

صحنه‌های حضور و مبارزات قهرمانانه زنان مسلمان ایران علیه استبداد داخلی و استعمار خارجی و حماسه‌های جاودانه‌ای که در انقلاب بزرگ اسلامی‌ آفریدند نه تنها در اوراق تاریخ ایران که در تاریخ جهان نیز ثبت و ضبط و موجب شگفتی آزادگان دنیا شد و این نبود مگر در اثر وجود مبارک و پرثمر حضرت زینب (س) و ارزش‌های والای اعتقادی و اخلاقی و رفتاری و اجتماعی و سیاسی تجلی یافته در این موجود شریف که او را به صورت یک الگوی بزرگ برای همه عصرها تثبیت و معرفی می‌کند و به راستی زنان مسلمان جامعه ما با پیروی از این شخصیت عظیم نقشی تعیین کننده در پیروزی نهضت اسلامی ایفا کردند.

رهنمود امام خمینی در متن و پیام خود به هر دو نقش مستقیم و غیرمستقیم زنان مسلمان در نهضت اسلامی اشاره دارد. در تقابل و رویارویی این زنان فداکار و شجاع برخی از آنان یا در زیر تانک‌ها از بین رفتند و یا با گلوله‌های شلیک شده توسط نیروهای دشمن به خاک و خون کشیده شدند و روح پاکشان به ملکوت اعلی پرواز کرد و در جوار رحمت حضرت حق آرمید.

لکن گروه‌هایی از آنان که جان سالم به در بردند با از دست دادن همسران و فرزندان و نزدیکان و یا معلول شدن آنان مواجه شدند و همچنان در مسیر تداوم خدمت به اسلام و انقلاب با تحمل رنج‌ها و مرارت‌های ناشی از این خسارت حرکت کردند.

در اندیشه‌های امام خمینی این حقیقت که «زن‌های محترم ایران بیش از مردان به میدان رفته و سد عظیم شاهنشاهی را درهم شکستند. » با حقیقتی دیگر نیز می‌آمیزد و در رهنمود ذیل متجلی می شود:
«شما خانواده‌های شهدا و معلولین و مجروحین نشان دادید که هرگز اجازه نمی‌دهید استعمار بر مقدرات این کشور سایه افکند.»

به این ترتیب زنان مسلمان ایران به تبعیت از حضرت زینب (س) و با الگوگیری از صلابت و شجاعت و احساس تعهد و مسئولیت الهی در حضور در صحنه مبارزات سیاسی در انقلاب اسلامی فعالانه و دلاورانه شرکت کردند و به طور مستقیم و غیرمستقیم بار سنگین مرارت ها و سختی های آن را تحمل نمودند تا نسل امروز ما در استقلال و اقتدار و عزت و شرافت زندگی کند.

فعالیت‌های زینب‌گونه زنان مسلمان در دوران دفاع مقدس
پس از سقوط رژیم شاهنشاهی در ایران با غلبه ملت مسلمان بر استبداد داخلی و استعمار خارجی و به ویژه با نقش‌آفرینی‌های چندجانبه زنان مسلمان قدرت‌های استکباری که ژاندارم منطقه و حافظ منافع و مطامع مختلف خود را از دست داده بودند و سیطره آنان بر تشکیلات سیاسی و منابع غنی ثروت اقتصادی و قوای نظامی ایران از بین رفته بود با تحمیل جنگی سخت توسط رژیم بعث عراق به ایران اسلامی و با حمایت های گسترده سیاسی تبلیغی اقتصادی نظامی و تسلیحاتی از عراق در صدد انهدام نظام جمهوری اسلامی و بازگرداندن سلطه مجدد خود بر ایران برآمدند.

این جنگ همه جانبه و گسترده که با اشغال خرمشهر آغاز شد و به مرور استقلال و تمامیت ارضی ایران را در معرض تهدید جدی قرار داد با رهبری‌های امام خمینی و بسیج توده‌های مردم برای یاری رسانی در جبهه و پشت جبهه در طول هشت سال دفاع مقدس توطئه های دشمنان اسلام خنثی شد و استقلال ایران را ـ که پس از شکست نظام شاهنشاهی و استقرار نظام جمهوری اسلامی به وجود آمده بود ـ صیانت شد و تداوم یافت.

در دوران دفاع مقدس نقش آفرینی همه جانبه زنان مسلمان بسیار چشمگیر و اعجاب برانگیز بود و تاریخ صحنه هایی را به ثبت رساند که نظیر آن را فقط می توان در صدر اسلام مشاهده کرد.

 حضور فعال زنان مسلمان در دفاع مقدس نیز همچون حضور آنان در مراحل مختلف انقلاب با الگوگیری از سیره و روش بانوی بزرگوار اسلام حضرت زینب (س) تحقق یافت و به همین دلیل در عالی‌ترین مراتب و با آثار حیاتی و ارزشمندی که آفرید نظام اسلامی را از آسیب های دهر مصون و محفوظ داشت.

به سخن حضرت امام خمینی مبنی بر نقش الگویی حضرت زینب (س) در هشت سال دفاع مقدس و پیروی خالصانه زنان مسلمان ایران از سیره و روش های این بانوی فداکار در یاری دین خدا توجه کنیم:

«ما مکرر دیدیم که زنان بزرگواری زینب گونه ـ علیها سلام الله ـ فریاد می زنند که فرزندان خود را از دست داده و در راه خدای تعالی و اسلام عزیز از همه چیز خود گذشته و مفتخرند به این امر و می دانند آنچه به دست آورده اند بالاتر از جنات نعیم است چه رسد به متاع ناچیز دنیا.» 

تعبیر «زینب گونه» به الگوگیری زنان مسلمان از حضرت زینب (س) و پیروی از مشی و روش آن بانوی مطهر در صحنه‌های مبارزه با دشمنان دین تصریح دارد و نشان می‌دهد که آنچه در طول دوران دفاع مقدس توسط زنان عفیف به تجلی درآمد اولاٌ از جنبه خلوص و انگیزه‌های الهی ثانیا از جنبه فکری و اعتقادی و ثالثا از جنبه عینی و عملی مطابق با راه پاک و سلوک والا و عملکردهای حضرت زینب (س) است و از همین رو عبارت «زینب گونه» بهترین لقب و عنوان برای آن محسوب می شود و به زیبایی تمام می‌تواند حرکت زنان قهرمان و حماسه‌ساز ایران اسلامی را در حمایت از اسلام و انقلاب با دفع تعدی و تهاجم نظامی دشمن بعثی و حفظ استقلال کشور اسلامی نمایان سازد.

اگرچه در موارد و مصادیقی شاهد حضور گروهی از زنان مسلمان در «جبهه» و یاری‌رسانی به مجروحان جنگ بوده‌ایم لکن حضور گسترده و انبوه آنان در دفاع مقدس را در «پشت جبهه» به نظاره نشستیم که همه موارد و صحنه‌های آن در تاریخ دفاع مقدس به صورت مکتوب و تصویری و رسانه‌ای ثبت و ضبط شده است .

حضرت امام خمینی فعالیت زینب‌گونه زنان مسلمان در پشت جبهه را اینگونه تصریح می‌کند:
«در یک همچو اوقاتی که ما گرفتار ابرقدرت‌ها و قدرت‌های فاسد هستیم و ایران از هر طرف مورد حمله آنها هستند شما بانوان در پشت جبهه آن فعالیتی را می‌کنید که آن سلحشوران در جبهه ها و همان طوری که آنها مشغول فعالیت هستند، شما مشغول فعالیت هستید یک راه از راه ساختن خود و جوان‌های خود و خانم‌های جوان و یک راه از راه پشتیبانی به آنهایی که در جبهه هستند و این امری است که بسیار مورد تشکر است و بسیار ارزنده است و در پیش خدای تبارک و تعالی ارزندگی شایان دارد.»

حضرت امام خمینی در کلام مزبور به جنبه‌های مختلف نقش‌آفرینی زنان در دفاع مقدس، که شامل تربیت و پرورش و آماده سازی‌های اعتقادی و روحی و عاطفی جوانان برای حضور در صحنه‌های نبرد با باطل پشتیبانی مالی و اقتصادی آماده سازی امکانات مورد نیاز جبهه‌ها و سایر جنبه‌ها است، اشاره می‌کند و سپس در یک بیان صریح و اعتراف بزرگ نجات و بقای کشور و نظام اسلامی را مدیون مجاهدت زنان در پشت جبهه که زمینه ساز جهاد و پایداری مردان در جبهه‌ها می‌دانند:

«اگر نبود مجاهدات شما و برادران و خواهران بزرگوار شما در جبهه‌ها و پشت جبهه‌ها که با اخلاص خاص خود عنایت خاص خداوند قادر را جلب کردید کدام قدرت و کدام ابزار جنگی می‌توانست جمهوری اسلامی و کشور عزیز شما را از این دریای مواج متلاطم که شرق و غرب و وابستگان به آنان دست به دست هم و بازو در بازوی یکدیگر داده و در پی غرق آن کوشیدند و می‌کوشند نجات دهد» 

پس از پایان یافتن دوران هشت ساله دفاع مقدس که با پیروزی رزمندگان اسلام در دفع تجاوز نظامی دشمنان و آزادسازی سرزمین‌های اشغال شده همراه بود زنان مسلمان ایران حرکت زینب گونه خود را در «پرستاری» از جانبازان جنگ تداوم بخشیدند و زیباترین صحنه‌های ایثار و فداکاری و خدمت به این فرزندان غیور ملت را که اعضای بدن خویش را در راه خدا و برای صیانت از دین و ملت و کشور از دست دادند به تجلی درآوردند.

اگرچه «روز پرستار» با الگوگیری از نقش حیاتی و اثرگذار حضرت زینب (س) در پرستاری از حضرت امام سجاد(ع) و حفاظت و مراقبت از اسیران کربلا انتخاب و تثبیت شده است و به صورت «عام» همه پرستاران را به الگوگیری از بانوی فداکار کربلا دعوت می‌کند؛ لکن این دعوت به طور عینی و عملی و در زیباترین جلوه‌های آن به طور «خاص» در همسران جانبازان دوران دفاع مقدس به ظهور و بروز درآمد و صحنه‌هایی آفرید که نظیر آن در هیچ نقطه از جهان و در میان هیچ ملت و کشوری نمونه و مصداق ندارد.

راستی تاریخ جهان کجا سراغ دارد، زنانی را که از شوهرانشان که در جنگ بینایی کامل خویش را از دست داده‌اند یا فلج شده‌اند و از حرکت بازمانده‌اند یا هر دو دست و هر دو پایشان قطع شده‌است با میل و اشتیاق پرستاری کنند و این رنج پایدار و متداوم را در راه خدا به قصد جلب رضوان و خشنودی الهی تحمل کنند.

همچنین در کجای دنیا می‌توان یافت دخترانی را که با اراده و اختیار و آزادی عمل برای ازدواج با جانبازانی که اعضای بدن خود را در راه دفع تجاوز دشمنان و استمرار بقای دین و سرزمین خویش از دست داده اند پیشقدم شوند و همه سختی‌های مراقبت و پرستاری از آنان را با جان و دل پذیرا شدند.

این تفکر و رفتار و عمل بزرگ و شگفتی زا با پیروی و الگوپذیری از راه و روش حضرت زینب (س ) امکان پذیر شد و این سیره شریف همچنان تداوم دارد و همواره مستدام باد.

مهری طالبی دارستانی، کارشناس ارشد حقوق زنان و مسئول میز زن و خانواده معاونت فرهنگی سپاه پاسداران کل کشور /انتهای متن/