حق و حقوق عروس خانم
مریم و سجاد دارند زندگی مشترک شان را شروع می کنند ولی چون عاقلانه به زندگی نگاه می کنند، می دانند که یک زندگی مشترک خوب هم بر مبانی اخلاقی و عاطفی استوار می شود و هم بر اطلاع و آگاهی از حقوق و وظایف طرفین. برای همین هم به مشاور حقوقی مراجعه کرده اند.
مریم و سجاد خوشحالند از این که تا اینجا کارازدواج شان خوب پیش رفته است و علاوه بر رضایت خانواده هایشان به این ازدواج، مشاورین خبره قبل از ازدواج هم به این پیوند نظر مثبت داشته اند. حالا آنها برای آشنایی با حقوق زوجین در زندگی مشترک، به توصیه یکی از همان مشاورین، به مشاور حقوقی مراجعه کرده اند.
سوالات حقوقی عروس خانم
مریم گفت:
ما کاملا با هم غریبه بودیم و کلا از دو طبقه اجتماعی متفاوت ولی هر دو مذهبی هستیم. بعد از تماس مادر سجاد با مادرم و گرفتن مشخصات اولیه، با مشورت پدر و مادرم که چندان هم راضی نبودند، درخواست خواستگار را پذیرفتند و سجاد با پدر و مادرش به منزل ما آمدند. در آن جلسه طبق آنچه رسم است و اسلام هم اجازه می دهد، صحبت کردیم و برای جلسه اول خوب و پسندیده هم خودشان و هم خانواده شان به نظر آمدند. پدرسجاد بازاری بود و سجاد هم بعد از تحصیلات دانشگاهی، با اینکه رشته خودش فنی بود، برای کار به بازار رفته بود. من هم الان درسم تمام شده و مایل نیستم بیرون از خانه شغلی داشته باشم. کلا دوست دارم در خانه باشم و خانه داری برایم لذت بخش است. فعالیت اجتماعی را هم از طریق فضای مجازی دارم که سجاد درا ین حدش را پذیرفته و مخالفتی ندارد. ما اهل شمال کشوریم و به خاطر شغل پدرم خیلی شهر به شهر گشته ایم، ولی بالاخره در شمال ساکن شدیم. آنها اهل آدربایجانند. خانواده ما چون مذهبی بودن را اصل قرار داده اند و نتیجه تحقیقات و نظر مشاوران هم مثبت بوده، امیدواریم در زندگی مشترک مشکلی نداشته باشیم.
الان تنها نکته ای که هست این است که من از بداخلاقی و خساست مرد همیشه می ترسیدم. پدرم خیلی خیلی مهربان و دست و دلباز است. در این چندماه که دوره آشنایی و مشاوره را طی کردیم، متوجه اخلاق و خصوصیات مثبت زیادی در سجاد شدم. با این همه برای من و سجاد نقاط کوری در مورد مسائل حقوقی وجود دارد.
من شخصا دوست دارم با چشم باز وارد زندگی مشترک شویم تا بعدا مسائلی پیش نیاید که از عدم آگاهی ما سرچشمه گرفته باشد. برای همین این سوالات را از شما دارم:
- مهریه مناسب برای دخترچقدر است؟ سجاد و خانواده اش بخاطر یمن و مبارکی مقدار مهریه ام را مهر السنه یعنی مهریه حضرت زهرا(س) معین کرده اند و پدرش یک دانگ خانه شان را هم برای مهریه من گذاشته اند؛ که اینها بنظرم مبهم است. اصلا مهرالسنه چقدر است؟ می شود یک دانگ خانه پدری را به عنوان مهریه قبول کرد؟ آیا این مهریه از نظر شرع قابل قبول است؟
- من آدم مادی نیستم و می دانم که خدا روزی من و سجاد را با ازدواج بیشتر می کند، ولی با درامد او که هنوز خیلی زیاد نیست ، آیا می توانیم اجاره خانه بدهیم و روزگارمان را بگذرانیم؟ آیا این کمی درآمد ایراد محسوب می شود برای خواستگار من؟
- می توانم حق وکالت در طلاق و شرط حضانت فرزندان و یا شرط تحصیل و تعیین محل سکونت را از همین اول از شوهرم بگیرم؟
- آیا خانواده من حتما باید جهیزیه خیلی گران و زیاد بدهند یا آنچه در توان دارند کافی است؟ آیا خانواده داماد بنا به میزان جهیزیه مراسم عروسی را می توانند مختصر بگیرند؟ آیا خانواده سجاد یا خودش ممکن است بعدا مرا بخاطر جهیزیه مختصر بزند ؟
- آیا از نظر حقوقی زن برای رفتن به خانه پدر و مادرش و یا خانه دوستان و آشنایان حتما باید اجازه شوهر را بگیرد؟
- حقوق قانونی همسرم که بر عهده من است، چیست؟ من چه حقی گردن شوهرم دارم؟
- بعد از ازدواج، من چقدر حق اداره زندگی را دارم؟ آیا همیشه من باید به حرف شوهرم گوش بدهم یا او هم باید حرف مرا گوش دهد؟
- آیا بعد از ازدواج من در اموال شوهرم سهمی دارم؟ آیا او در اموال من سهمی دارد؟
- آیا من می توانم کار کنم و درآمدم برای خودم باشد و یا اینکه باید حتما آن را به شوهرم بدهم تا کمک خرج زندگی مان باشد؟
تا همین جا از مریم که در حضور سجاد همه این سوالها را پرسیده بود خواستم توقف کند که هم بتوانم به سوالاتش پاسخ بدهم و هم از سجاد بپرسم که آیا او هم سوالی دارد؟
سجاد اما گفت همه چیز را مریم خانم گفتند. اگر سوالی باشد ممکن است در میان پاسخ های شما بپرسم.
جواب سوالات عروس خانم
قبل از پاسخ به سوالات مریم خانم باید بگویم که بسیار خوشحال شدم که این زوج جوان قبل از پیوند قطعی، به دنبال شناخت حق و حقوق و حدود و مرزهای زندگی مشترک هستند؛ و از هردوشان تشکرکردم برای این اقدام عاقلانه که می تواند کمک به خوشبختی شان کند.
اما پاسخ سوالات مریم :
- مهرالسنة مهریه ای است که برای حضرت زهرا (س) قرار داده شد و مقدار آن 500 درهم یا 5262 مثقال نقره است که نرخ آن با توجه به زمان تعیین آن، تغییر می کند. در حال حاضر هر درهم حدود 700 تومان می باشد. مهرالسنة نه تنها مهریه خوبی است، بلکه سفارش شده که مهریه بالاتر از مهرالسنة قرار داده نشود. منتها در تعیین میزان مهریه حد و منع شرعی نداریم. برای مهریه شما علاوه بر مهرالسنة، یک دانگ خانه پدری همسرتان را هم تعیین کرده اند. در این هم اشکالی نیست. فقط چون مهریه باید عین خارجی باشد، یعنی در زمان تعیین وجود داشته باشد، برای این مقدار مهریه شما، در زمان عقد، عاقد از پدر شوهرتان می خواهد که آن یک دانگ، به نام شما سند زده و در عقدنامه قید می شود. در غیر این صورت مهریه محسوب نمی شود، ولی در هر حال دینی است که به عهده پدرشوهرتان هست، نه شوهرتان، که باید این قسمت از مهریه را در عقدنامه امضا کند؛ و بعدا تعهد می کند که سند آن را به دفترخانه برای ثبت در دفتر نکاح ارائه دهد. ذمه شوهر شما از این قسمت بری است و این را پدرشوهرتان تعهد می کند.
- همانطور که گفته اید شما شرایط همسرتان را می دانید و با همین شرایط مالی و به دلیل خصوصیات مثبت اخلاقی و اعتقادی ایشان، قبول کرده اید که با او وارد زندگی شوید. در این صورت شما باید بتوانید هزینه های زندگی را در خانه تان مدیریت کنید و شاید از ولخرجی های خانه پدری دیگر خبری نباشد. ضمن این که همانطور که خودتان هم معتقدید، خداوند روزی را با ازدواج مضاعف می کند. درهر حال مدیریت شما در این میان خیلی مهم است.
- در عقد نامه، مواردی به عنوان شرایط ضمن عقد گنجانده شده، و شما می توانید شرایطی دیگر را هم که مایل هستید، با توجه به موقعیت خودتان و روحیه همسرتان – اگرمخالفتی نداشته باشد- در آن قید کنید و چون همراه عقد خارج لازم (عقد نکاح) مطرح شده و در عقد نامه قید می شود، قانونی و لازم الاجراست. ولی دو نکته وجود دارد:
الف: عدم اجرای شرایط ضمن عقد، به اصل عقد نکاح لطمه و ضرری نمی رساند و عدم اجرای آنها باعث فسخ و برهم خوردن عقد نکاح نیست. عقد نکاح فقط با طلاق برهم می خورد و یا فسخ می شود.
ب: در مورد حضانت اولاد، چون در حال حاضر اولادی وجود ندارد، پس نمی توان تعهدی کرد و یا تعهدی گرفت. چون باید تعهد براساس عین موجود باشد که اولاد در حال حاضر وجود ندارد.
- جهیزیه در عرف هر منطقه و شهری فرق می کند. مثلا در لرستان و یا میان عربها، رسم بر این است که جهیزیه و تهیه مسکن بر عهده زوج است و زوجه لازم نیست جهیزیه ببرد. ولی بطور کلی جهیزیه وسایلی است که دختر برای تامین زندگی اش با خود به خانه همسرش می برد. همه آن وسایل جزو اموال زوجه محسوب می شود و فقط زوج اجازه استفاده از آنها را دارد، و بدون اجازه زوجه اجازه هیچ دخل و تصرفی و یا فروش و تعویضی ندارد و زوجه هروقت خواست می تواند آنها را هرجای دیگر غیر از خانه شوهر خود ببرد. مقدار آن لازم نیست زیاد و مجلل باشد. اصلا جهیزیه سنگین به خاطر عدم توانایی همه جوانان در تهیه آن، مذموم است و پسندیده نیست. جهیزیه بهتر است به اندازه کفاف نیازهای اولیه دو زوج جوان باشد و تامینش برای خانواده دختر مشکل نباشد. هیچ کس هم نمی تواند دیگری را از این بابت سرزنش کند. برگزاری مراسم عروسی هم باید مختصر و در حد توان خانواده زوج باشد، تا فشار مالی به این خانواده وارد نشود و از چشم و همچشمی های بی جا در این مورد باید دوری کرد.
- بعد از ازدواج حقوقی برعهده زن و شوهر قرار می گیرد که قبل از آنکه حقوقی باشد، اخلاقی است. مثلا اگر زن و شوهر از نظر قلبی و روحی به یکدیگر اطمینان کافی داشته باشند، رفت و آمدها و دید و بازدیدهای خانوادگی و دوستانه نمی تواند مخل زندگی مشترک باشد و لزومی به اجازه گرفتن از همسر برای هرمورد کوچک بطور جداگانه نیست. البته اگر شوهری حساس باشد، باید زن با اجازه از خانه خارج شود و این، هم جنبه حقوقی دارد و هم جنبه شرعی. چون مرد که نفقه به عهده اوست، می تواند قواعدی برای زندگی مشخص نماید. البته این موارد معمولا اخلاقا و عرفا حل شدنی است. ولی بهتر است زن با شوهرش هماهنگی های لازم را از ابتدا انجام دهد. باید دانست که شوهر مسئول اداره همه امور مالی زندگی مشترک و موظف به پرداخت همه هزینه های زندگی است و زن در این زمینه هیچ وظیفه ای ندارد و حتی برای شیر دادن فرزند مشترک هم می تواند از شوهرش دستمزد دریافت کند، بنابراین زن باید در امور زندگی مشترک حتما نظر همسرش را جلب کند.
- حقوقی که مرد بر همسر خود دارد، همین است که در بالا گفته شد. این است که زن با شوهرش حسن معاشرت داشته باشد و از نظر رفتار زناشویی مخالفت و اکراه نداشته باشد؛ که در این موارد حتما مشاورین خانواده برای شما مهارت های زندگی را گفته اند. زن در عین حال که وظایف شاق و پرزحمتی بر عهده اش نیست، باید با لطف و مهربانی همه زندگی را مدیریت می کند. اگر مدیریت او بر زندگی و شوهر و فرزندان نباشد، زندگی مشترک مختل می شود.
- بعد از ازدواج، زن شریک زندگی مرد در امور مادی و معنوی است. هرچه که مرد کسب می کند از راه درامد یا ارث یا هرطریقی، همسرش با او شریک است نه تنها در انتفاع از اموال شوهر، بلکه علاوه بر آن حقوقی مالی دارد که هم در طی زندگی با شوهرش است و هم بعد از او. در طی زندگی با همسر، مرد تامین کننده همه مخارج زندگی زن و بقیه افراد خانواده است و این وظیفه از وظایف واجب شرعی و قانونی مرد است.
- زن از نظر اقتصادی مستقل و همه اموال و درآمدش برای خودش است و هیچ کس حق دخل و تصرف در آن ندارد. اگر مایل باشد، در زندگی مشترک هزینه می کند و اگر مایل نباشد پس انداز کرده و یا کار اقتصادی با آن می تواند انجام دهد. هرچقدر هم از نظر مالی تامین باشد، باز نفقه او بر شوهر واجب است و مرد حق محروم کردن زن را از این حق ندارد. زن می تواند برای گرفتن این حقوق قانونی خود از مراجع قضایی کمک بگیرد.
در نهایت باید دانست زندگی مشترک یک نوع تعامل مبتنی بر اخلاق . عاطفه است که بیش از هر چیز رفتار انسانی و عاطفی می تواند مایه دوام و قوامش باشد. در این مسیر قانون و احکام شرع هم می تواند به طرفین در زندگی مشترک کمک کند تا زندگی ب تری داشته باشند ولی قطعا یک زندگی مشترک موفق را فقط با لحاظ کردن ابعاد حقوقی نمی شود ایجاد کرد و ادامه داد.
موفق و سعادتمند باشید.
/انتهای متن/
