آیا همسر دوم حق ارث دارد؟
وقتی زنی به به دنبال فوت همسریک مرد با او ازدواج می کند، آیا فرزندان مرد که از همسر اول او هستند، پس از فوت او می توانند همسر دوم را از حق ارث محروم کنند؟
مشاور حقوقی به دخت پاسخ قانون را به این سوال تشریح کرده است.
زیبا خانم، زنی از نظر جثه ضعیف و از نظر روحی بدون اعتماد به نفس است. البته شاید بتوان به او حق داد که چنین روحیه ای داشته باشد. او در سن 25 سالگی با مردی ازدواج کرد که همسر اولش فوت کرده بود و دو فرزند اولش، بزرگتر از زیبا بودند و یک دختر و یک پسرش هم تقریبا همسن و سال او. زیبا خانم از همسرش دو فرزند پسر دارد که 16 و 17 ساله هستند. بعد از فوت شوهرش، فرزندان او قصد بیرون کردن او و فرزندانش از خانه و زندگی پدری را دارند. بنا به قولنامه ای که زیبا خانم دارد و در یکی از آژانس های مسکن نوشته شده و به قول خودش هرچه طلا داشته برایش فروخته، سه دانگ از خانه مسکونی شان به نامش است.
البته در منطقه ای ساکن هستند که هیچ یک از املاک مسکونی هنوز سند رسمی ندارد ولی کم کم دارند سند رسمی می گیرند که ملک اینها هم در دست اقدام برای صدور سند رسمی است.
بعد از فوت همسرزیبا خانم همه حقوقش را دخترش دریافت می کند که مجرد است. او و برادرش علی رغم سن بالا هنوز ازدواج نکرده اند و زندگی را بر زیبا و پسرانش تنگ کرده اند . آنها هر روز او را سرزنش و تهدید می کنند که باید از زندگی ما بیرون بروی، تو هیچ حقی نداری.
غیر از این منزل مسکونی، منزل دیگری هست که از طرف محل کار شوهرش به ایشان می رسد، که آن هم هنوز تکمیل و هنوز به وراث واگذار نشده است.
قولنامه ای که در دست زیبا خانم است، حاکی از خرید سه دانگ از منزل مسکونی خانواده توسط اوست و مشکلی ندارد. با این وصف حقوقی که ایشان و فرزندانش (دو پسر او) دارند مسجل است.
چون نام این خانم و فرزندانش در شناسنامه همسرش قید شده و عقد دائم بوده و در شمار وراث قرار می گیرند و کسی نمی تواند به حق ایشان تعدی کند و آن را از ایشان سلب نماید.
طبق قانون:
- همسر دائمی و قانونی زوج متوفی از وی ارث می برد، هم در قیمت عرصه(زمین) و اعیان( بنا)، هم از پول نقد و اسباب و وسایل و از هر چیز دیگری اعم از باغ و زمین و حق ارتفاق[1] (یعنی و حق انتفاع ( مثل حق سرقفلی، اجاره و غیره).
- پسران ایشان نیز جزو فرزندان متوفی بوده و از وی ارث سهم پسری دریافت می کنند.
- وراث متوفی در این جا، همسر دائم و پنج پسر و یک دختر او هستند.
- از ماترک ابتدا مهریه و اجرت لمثل زوجه پرداخت می شود و اگر چیزی از ماترک باقی ماند، بین بقیه وراث براساس قاعده شرع و قانون تقسیم می شود.
- در فرض ما طبق قولنامه ای که زوجه در دست دارد ، دارای سه دانگ از یکی از خانه های مسکونی زوج است که ملک او محسوب می شود و از ماترک جدا می شود. صحت محتویات این قولنامه توسط دو شاهد و خریدار و فروشنده، امضا و تائید شده است.
- برای دریافت اجرت المثل ایام زوجیت بعد از فوت زوج از ماترک، زوجه می تواند با جلب نظر کارشناس آن را مطالبه و دریافت کند.
- زوجه دائم متوفی از حقوق وظیفه یا مستمری متوفی نیز سهم می برد و حتی ازدواج وی مانع دریافت حقوق مذکور نیست.
- این سهم از مستمری متوفی، حتی زمانی که خود زوجه دارای حقوق بازنشستگی یا از کار افتادگی هم باشد، به او تعلق می گیرد. (بند 2 ماده 48 قانون حمایت از خانواده)
- زوجه علاوه بر سه دانگ خانه که ملک خودش است، از مابقی این خانه، یعنی سه دانگ دیگر و از همه ماترک نیز غیر از دریافت حقوق مالی خود اعم از مهریه و اجرت المثل، به اندازه یک هشتم سهم می برد. چون دارای اولاد مشترک با متوفی است.
- بعد از جدا کردن سهم زوجه و حقوق او از ماترک، مابقی ماترک بین وراثی که در گواهی انحصار وراثت از آنها نام برده شده، به نسبت سهم دختری و پسری ارث می برند.
- طبق قانون و شرع سهم دختر نصف سهم پسر است.
- در صورت عدم پرداخت سهم الارث زوجه از قیمت عرصه و اشیا و زمین و…، زوجه می تواند به دادگاه درخواست فروش بدهد و یا اینکه سهم خود را از عین عرضه و اشیا و زمین و باغ درخواست نماید.
- در صورتی که یکی از وراث در ملکی که جزو ماترک بود و سهم بقیه وراث در آن است سکونت می کند، باید به بقیه اجرت المثل (اجاره) ایام تصرف را پرداخت نماید.
- همچنین است که اگر از ناآگاهی بقیه وراث استفاده کرده و حقوق و مستمری ای را که به بقیه وراث تعلق می گیرد به تنهایی دریافت و استفاده نموده، باید عوض آن را به وراث پرداخت نماید. والا مرتکب غصب مال غیر شده و محکوم به حبس و پرداخت مال غیر است.
- علاوه بر خانه مسکونی که در حال حاضر وراث متوفی ادعای مالکیت تمام آن را داشته و باعث اختلاف است، زیبا خانم و فرزندانش از خانه دیگر و مغازه و بقیه ماترک نیز ارث خواهند برد.
- به زیبا خانم توصیه شد که اگر تاکنون در این چندماه بعد از فوت همسرشان به اداره و محل کار شوهرشان مراجعه نکرده اند، با مدارک شناسایی خود و فرزندانش و گواهی فوت زوج، به آنجا مراجعه و خود را معرفی نمایند تا از این به بعد حقوق و مستمری شوهرشان به نام ایشان و پسران شان که هنوز تحت تکفل پدرشان بوده اند و تنها دختر مجرد متوفی پرداخت گردد.
- چون یکی از پسران شما هنوز به سن تکلیف و قانونی نرسیده، طبق قانون وراث نمی توانند چیزی از ماترک را بفروشند مگر اینکه با نظر اداره سرپرستی و نصب قیم، و اجازه او برای فروش مال صغیر و با اجازه کتبی از این دادسرا اقدام نمایند.
- طبق ادعای فرزندان همسر شما، شما و فرزندان تان از ارث محروم شده اید. باید بدانید که محرومیت از ارث در قوانین وجود ندارد و هیچ کس حق ندارد و نمی تواند وراث را از ارث محروم کند و یا بخشی زیادی از ماترک را برای بعضی از وراث وصیت نماید.
- وصیت کننده می تواند حداکثر تا یک سوم از اموال خود را در وصیت نامه به فردی از وراث و یا کسی که مدنظر دارد و یا برای مصرف مشخصی وصیت نماید. ولی وصیت کردن بیش از یک سوم جایز نیست.
- فرد می تواند در زمان حیات خود هر دخل و تصرفی در اموال و املاک خود بنماید و کسی نمی تواند به او اعتراض نمای. و آن مقداری که فروخته و یا به نام دیگری کرده از ماترک خارج می شود، مگر اینکه اثبات شود که به خدعه و نیرنگ و کلاهبرداری این کار انجام شده باشد.
بنابراین جای هیچ نگرانی برای آینده زیبا خانم و فرزندانش نیست. چون طبق قانون همه چیز روشن و واضح است.
[1] «حق ارتفاق» حقی است که برای اشخاص به تبع مالکیت ایشان در املاکِ واجدِ حقِ ارتفاق در ملک دیگری ایجاد می‌شود. مثل این که یک کشاورز برای آبیاری زمین خود ناگزیر شود از زمین همسایه عبور کند .در این مثال حق ارتفاق عبارت است از حق عبور؛ یعنی شما به موجب این حق میتوانید از زمین همسایه عبور کنید. یا مثل این که در زندگی شهری دو ساختمان در کنار هم هستند که راه عبور یکی از آنها از محوطه‌ی حیاط ساختمان کناری است به عبارتی پلههای ساختمان در محوطه‌ی ساختمان کناری باشد این هم مثالی از حق ارتفاق است. حق داشتن مجرای آب در ملک دیگری یا داشتن درب در ملک دیگری نیز از سایر مصادیق حق ارتفاق است.
/انتهای متن/
