“تنهازیستی و زندگی مجردی” از نگاه جامعه شناسان

 مؤسسه رحمان در روز اول آبان طی نشستی با عنوان  ” تنهازیستی و زندگی مجردی” به  بررسی عواقب زندگی مجردی در میان جوانان ایرانی پرداخت.

 
افزایش تعداد زنان تک نفره سرپرست خانوار

در ابتدای نشست  بهروز اشرف سمنانی، دانشجوی دکترای جامعه شناسی به عنوان دبیر نشست برای آغاز بحث سؤالی را مطرح کرد: چرا جوان های امروز ترجیح می دهند که مجرد بمانند و تنها زندگی کنند؟

دکتر شهلا کاظمی پور، استاد جمعیت شناسی در سخنرانی خود در این زمینه اظهار داشت:

“خانوار گروهی است که زیر یک سقف زندگی می کنند و همخرج هستند. جمعیت خانوار ما در سال ۸٥، ١٧ میلیون ، در سال ٩٠، ٢١ میلیون و در سال ٩٥، ٢٤ میلیون بوده است. تقریبا ٩٠ درصد خانوارها مرد سرپرست و ١٠ درصد زن سرپرست هستند. تعداد خانوارهای یک نفره در در سال ۸٥، ۸۸٠ هزار نفر، در سال ٩٠ یک و نیم میلیون و در سال ٩٥ دو میلیون و خانوار های یک نفره  مرد سرپرست ، در سال ۸٥، از ٣٠٠ هزار نفر به حدود ٧٠٠ هزار رسیده و خانوار تک نفره زن سرپرست از ٥٧٠ هزار به یک میلیون و ٣٠٠ هزار رسیده  است و می بینیم تعداد زنان تک نفره سرپرست خانوار در حال ازدیاد است و تقریبا دو سوم از خانوارهای تک نفره در ایران زن هستند. نسبت خانوارهای یک نفره  به کل خانوارها نیز از 2/5درصد به ۸درصد رسیده است.”

 
تنهازیستی ناخواسته و خودخواسته

کاظمی پور اضافه کرد:

” اگر دامنه ی سنی جوانی را ١٥ تا ٢٩ سال در نظر بگیریم، علاوه بر تعداد زیادی از آقایان و خانم هایی که در این گروه سنی ازدواج می کنند، خانواده های یک نفره ما در این گروه سنی در آقایان از سه درصد به شش درصد و در خانم ها از ٢٩ درصد به ٤٦ درصد رسیده، در واقع امروز ٤٦ درصد از کل خانواده های زن سرپرست ١٥ تا ٢٩ ساله، یک نفره هستند. همچنین جمعیت مردان مجرد ٢٠ تا ٤٤ساله ما 5/17 میلیون و زنان ١٥ تا٣٩ساله هم ١٧ میلیون و ٣٠٠ هزار نفر می باشد. که در بین آن ها ٥۸٠٠ هزار مرد و ٥٤٠٠ هزار زن هرگز ازدواج نکرده هم داریم. در بین آقایان ٢٠ تا ٤٤ ساله ، ٣٤۸  هزار نفر هم مجرد هستند و هم تنها زندگی می کنند و این آمار در خانم ها ١٦١ هزار نفر است.”

عوامل تنهازیستی خودخواسته

وی در ادامه بیان کرد:

“در گذشته تنها زیستی امری ناخواسته بوده و فرد به دلیل از دست دادن خویشان خود، طلاق و مهاجرت مجبور بود تنها زندگی کند. اما در دنیای امروزی علاوه بر تنها زیستی ناخواسته، گروهی از افراد علاقمند به تنها زندگی کردن هستند که عوامل مختلفی در این امر مؤثر است: به تأخیر افتادن سن ازدواج، عدم اتکای مالی به خانواده، مهاجرت های شغلی و تحصیلی، کمرنگ شدن کارکردهای خانواده و شکاف نسلی.  “پیتر استین” در تحقیقی که روی ٦٠ هزار نفر مرد مجرد انجام داده اکثر آن ها در مورد مجرد بودن حس دوگانه ای داشتند و گفته اند که مجرد بودن به پیشرفت های شغلی آن ها کمک کرده و تجربیات جنسی، آزادی و استقلال بیشتری دارند اما از مشکلات مجرد بودن نیز حرف زده اند. در تحقیقاتی که در کشورمان انجام شده  نیز به این رسیدیم که تعدادی از زنان ما برای ادامه تحصیل و کار، ازدواج خود را به تعویق می اندازند.”

این جمعیت شناس با تأکید بر اینکه به دلیل تحول همه ی ساختارها، ساختار ازدواج نیز طبیعتا در حال تغییر می باشد گفت:

” از نظر من ازدواج امری است که به تأخیر افتاده اما عمومیت آن کم نشده است. اکثر جوانان امروز به ازدواج تمایل دارند اما چون تحصیل، شغل، تأمین مسکن را مدنظر دارند، ازدواجشان به  تأخیر می افتد. از طرفی مادی گرایی، کاهش صمیمت و دوستی بین زوجین و سخت شدن قوانین باعث کمرنگ شدن ازدواج در جامعه ما شده است.”

 
رشد گفتمان های متفاوت در زمینه ازدواج

دکتر امید علی احمدی هم به عنوان جامعه شناس حوزه خانواده بحث خود را پیرامون موضوع نشست ارائه داد:

“آمارهای بیان شده نشان نمی دهند که موضوع تنهازیستی در ایران مسأله ای خیلی جدی است اما روی این آمارها باید تردید کرد چون بسیاری از افرادی که تنها زندگی می کنند خصوصا خانم ها از ابراز این مسأله در زمان سرشماری امتناع می کنند. همچنین بسیاری از افراد ظاهرا با دیگران زندگی می کنند اما در شرایط تنهایی به سر می برند و مفهوم تنهایی عمیق تر از نگاه آماری است. وقتی در مورد تجرد صحبت می کنیم به سن ازدواج و مشکلات ازدواج جوانان می رسیم. ازدواج یک نهاد تاریخی است. وقتی تحولات اجتماعی شتاب می گیرند از میزان نهادمندی ازدواج کاسته می شود و می بینیم راه هایی که در گذشته برای ازدواج وجود داشته امروز دیگر موثر نیستند. از طرفی با رشد گفتمان های متفاوت در مورد ازدواج مواجهیم که انگیزه ها و اهداف آن ها در زمینه ی ازدواج متفاوت است.”

 
علل افزایش تجرد و تنهازیستی جوانان

دکتر احمدی به دلایل افزایش تجرد و تنهازیستی در ایران هم اشاره کرد:

“کاهش و فرسودگی سرمایه اجتماعی یکی از تحولات مهم در ایران بوده است که در حوزه ازدواج بسیار موثر بوده؛ یعنی  وقتی فرد می خواهد کسی را برای ازدواج انتخاب کند، نیاز به اعتماد به طرف مقابل دارد و این در کشور ما آسیب جدی دیده است. مسأله دیگر امید اجتماعی در جامعه است؛ یعنی افق های زندگی تا چه حد در جامعه برای جوانان ما امیدوارانه است تا جوان بتواند به ازدواج فکر کند؟ مورد بعدی  کاهش فرصت های اجتماعی برای جوانان است؛ مثلا زنان تحصیلکرده زیادی داریم اما چقدر شرایط رسیدن به شغل و ازدواج دارند. جایگاه خانواده متحول شده که بخشی از آن به گسترش شهرنشینی ربط دارد؛ بسیاری از جوانان برای تحصیل و کار تمایل به مهاجرت به شهرهای بزرگ دارند، بنابراین شرایط تنها زیستی برایشان فراهم شده است. ازدواج در جامعه تقلیل و تنزل یافته؛ متأسفانه رسانه ها ازدواج را به عنوان جایگزینی برای رفع مسائل جنسی برای جوانان عنوان کرده اند درحالی که ازدواج به جز رفع نیازهای جنسی، نهادی تاریخی است که مناسبات اجتماعی را شکل می دهد. عامل دیگر گسیختگی با فرهنگ سنتی است؛ خانواده به عنوان نهادی که به تدریج فرد را برای ازدواج آماده می کرد، کمرنگ شده است.”

 
چرا ازدواج نمی کنند؟

وی گفت: “جوانان نسبت به گذشته مسیرهای متفاوت تری را برای ادامه زندگی طی می کنند. در شکل مدرن دختران و پسران بعد از ورود به دانشگاه، چون شغل درآمد زایی ندارند به راه های بدیلی چون روابط عاطفی موقتی و پراکنده روی می آورند و پس از مدتی جوانان خصوصا دختران به سنی می رسند که شرایط  ازدواج برای آن ها محدود می شود. مثلا اگر به افراد مجردی که تنها زندگی می کنند مراجعه کنیم و دلیل آن ها را برای تجرد جویا شویم، می گویند برنامه مشخصی برای زندگی خود ندارم، خانواده کمک چندانی به من نمی کند، امیدی به حمایت از نهادهای دولتی ندارم، درآمدم برای تشکیل زندگی کافی نیست، نمی خواهم استقلال خودم را محدود کنم، تجربه خوبی از افراد متاهل دریافت نکرده ام و دلایل و بهانه های متعدد دیگر. البته در تجرد و تنها زیستی، دوری از نظارت والدین و شکاف و سخت گیری های والدین هم موثر می باشد. یعنی جوان احساس می کند نمی تواند با هنجارهای خانواده و والدین کنار بیاید بنابراین تصمیم می گیرد در شهر دیگری ساکن شود یا شاید کسانی که تن به ازدواج نمی دهند تصویری از یک خانواده آرام در ذهن خود ندارند.”

 
نیاز به ازدواج در همه جوانان وجود دارد

این جامعه شناس ضمن تأکید بر اهمیت تیپولوژی دقیق  جوانانی متمایل به تک زیستی دارند داشته باشیم، افزود:

 ” در کل جایگزینی برای انجام کارکردهای خانواده در گروه های دیگر نداریم چون خانواده محل تولید نسل بعدی است و شرایطی در آن فراهم می شود که نمی توانیم آن شرایط را در گروه دیگری بازسازی کنیم. حتی جوانانی که تمایل به تک زیستی دارند، نیاز به ازدواج در آنها وجود دارد و روزی آنها به ازدواج تمایل پیدا خواهند کرد. به اعتقاد من زندگی خانوادگی بار مشترکی برای هر دو زوج به منظور رسیدن به مقصد است و دو نفر باید اهداف واحدی داشته باشند . اینکه ما در هر شرایطی و بدون بلوغ اجتماعی جوانان را به ازدواج تشویق کنیم، در نهایت باعث بر هم خوردن خانواده ها و از بین رفتن سازگاری اجتماعی در جامعه خواهد شد.”

در پایان این نشست حاضرین نظرات و سوالات خود را در زمینه ی مباحث مطرح شده، بیان کردند.

/انتهای متن/