اولین روز سمینار ” جامعه شناسی و مردم شناسی حجاب و بی حجابی” برگزار شد

پژوهشکده باقرالعلوم (ع) با مشارکت مرکز تحقیقات زن و خانواده حوزه علمیه و جبهه فرهنگی عفاف و حجاب اقدام به برگزاری سمیناری سه روزه  در روزهای ٢٢ ، ٢٣ و ٢٤ مرداد ماه با موضوع ” جامعه شناسی و مردم شناسی حجاب و بی حجابی” کرد.

این سمینار در اولین روز به بررسی موضوع “اقتصاد حجاب و بد حجابی” در چند پنل پرداخت.

نقش مهم اقتصاد دولتی در ترویج حجاب

در ابتدای این پنل از سمینار حجت الاسلام علی جعفری دبیر علمی سمینار، سخنرانان نشست را معرفی کرد.

سپس دکتر صدق آمیز، بعنوان دبیر پنل و معاون پژوهشی اتحادیه پوشاک ایران بحث خود را ارائه داد:

” بحث حجاب در جامعه فرآیندها و خدماتی ایجاد می کند و وابستگی هایی به حمایت های اقتصادی دارد. متأسفانه امروزه در خصوص حجاب و پوشش نگاه منفعلانه داریم و مواجه با آسیب هایی هستیم  چون فرهنگ غرب با اهداف گسترده  به جامعه ما نفوذ کرده  و در این نفوذ منافع مختلف اقتصادی و فرهنگی و سیاسی خود را دنبال می کند.  پس آشنایی با مفهوم اقتصاد در حجاب برای ما آمادگی در برابر این هجمه را ایجاد می کند تا هم برای برنامه ریزی کلان و هم رقابت در بخش خصوصی اقداماتی کنیم. در نظام حکومتی ایران با توجه به اینکه دیدگاه های ارزشی نسبت به مسائل عقیدتی و حجاب وجود دارد، وظایف حاکمیتی و در نتیجه اسباب اقتصادی مطرح می شود. اقتصاد دولتی در بحث حجاب بسیار مهم است چون باید  به سمت برنامه های استراتژیک و هدایت منابع برود. ضمن این که دراینجا برای بخش خصوصی فعال در بحث حجاب و پوشش اسلامی هم  بسترها و منطق هایی باید لحاظ شود و بخش دولتی  براساس قدرت، حمایت نظام مندی از بخش خصوصی داشته باشد.”

وی افزود: “ما به دلیل ضعف های آماری در کشور بازار ملی و منطقه ای نداریم. یعنی با اینکه محل رشد صنعت و اقتصاد ما بازار هشتاد میلیونی است اما بنگاه های ما در بازارهای کوچک چند هزار نفری فعالیت می کنند. برپایه ی این سیستم هر گونه برنامه ریزی اشتباه است. اگر برای جمعیت هشتاد میلیونی ایران از فناوری روز برای گرفتن آمار استفاده نکنیم، از گرفتن تصمیمات کلان در این زمینه عاجز خواهیم بود. پس در مرحله اول انتخاب نظام کدینگ معتبر و کارآمد واجب است ،چون  تولیدکنندگان ما به دلیل نداشتن آمار با مشکلاتی در بازار اقتصادی مواجهند و دچار رکود می شوند.”

ارتباط مفاهیم اقتصادی با حجاب

در ادامه نشست، دکتر رمضانی، به موضوع ابعاد اقتصادی حجاب و بدحجابی پرداخت و گفت:

“حجاب موضوعی بین رشته ای است یعنی می توان آن را از نظر اقتصادی ، فقهی، حقوقی، روان شناسی و جامعه شناسی به تفکیک مورد بررسی قرا داد و در این پنل ما وه ما ، حجاب را از زوایه ی اقتصادی نگاه می کنیم. علم اقتصاد در تعریف جدید به معنای تولید، توزیع و مصرف است و اقتصاد حجاب نیز متوجه این تعریف است. البته علم اقتصاد را علم انتخاب هم می دانند چون موضوع انتخاب دایره اعمال و رفتار و احساسات را در نظر دارد و غیر از بحث پول مسائل روانی را هم در نظر می گیرد. حجاب هم یک انتخاب است و در اینجا بحث هزینه و فرصت پیش می آید. مثلا خانمی که حجاب کامل را انتخاب می کند هزینه های مربوط به زیبایی مثل رنگ بندی لباس، ست کردن، آرایش کردن و… را نمی پردازد. حالا وقتی یک خانم لباس خودش را با سلایق میلیون ها نفر تنظیم می کند باید هزینه بیشتری هم صرف خرید لباس ها، وسایل آرایشی و.. کند. یا مثلا در اروپا خیلی خانم ها آرایش زیاد ندارند چون بخشی از توجه آنها به مسأله اقتصاد است. خانمی که مثلا پانصد هزار تومان خرج ماهانه ی لوازم آرایش خود می کند یعنی اقتصاد بلد نیست.”
بازار حجاب تعاملی است یا رقابتی؟

این دانش آموخته ی اقتصاد از دانشگاه علامه طباطبایی خاطر نشان کرد:

 “موضوع دیگر در اقتصاد، تخصص و تقسیم کار است، در اینجا موضوع این است که ما در عرصه ی حجاب و حریم شناسی متخصص داریم ؟ در بحث تقسیم کار مربوط به تولید حجاب، خوشه ی صنعتی حجاب تعریف کرده ایم ؟ از طرفی بازار به محل تلاقی عرضه و تقاضا می گویند و هر کالا یک بازار دارد مثلا بازار چادر ملی، مانتوی بلند و…آیا مصرف کنندگان ما بازار شناس هستند و قیمت ها براساس فضای بازار تعیین می شود؟ ساختار بازار حجاب در کشور ما تعاملی است یا رقابتی؟ آیا رشد و نرخ تورم قیمت چادر را نسبت به اقلام دیگر چون لوازم آرایشی در20 سال اخیر محاسبه کرده ایم؟ اگر این سنجش را انجام دهیم و مثلا اعلام کنیم قیمت کالای چادر تغییر زیادی نکرده امکان دارد خانمی که فکر می کرده چادر گران است و حجاب های دیگری را انتخاب کرده در نگاهش تجدید نظر کند.”

در جامعه مصرفی حجاب ضعیف می شود

وی اضافه کرد:

“مسأله بعدی نرخ بازده واقعی و بانکی در اقتصاد و ارتباط آن با حجاب است. اگر نرخ بهره بالا باشد مردم پولشان را در بانک قرار داده و بازده واقعی مربوط به حجاب را نداریم اما اگر این نرخ را مشخص کنیم بسیاری افراد برای تبلیغ و فعالیت در حجاب به جای ذخیره پول در بانک می توانند پول و دارایی خود را در بحث حجاب سرمایه گذاری کنند. موضوع دیگر نقش دولت است. وقتی بازار در تولید کالای خصوصی مثل چادر دچار شکست می شود، دولت باید وارد شود. در مجموع راهکار ما باید تربیت اقتصادی باشد. اگر عقاید و اخلاق اقتصادی را بالا ببریم حتما حجاب ارتقا می یابد. در اخلاق اقتصادی کنترل احساسات بسیار مطرح است آیا ما اخلاق مصرفی داریم یا اخلاق تولیدی؟ جامعه ای که اخلاق تولیدی دارد خود را با تولیدش معرفی می کند نه با ظاهرش. پس حجاب در این جامعه ارزشمند می شود.  اما وقتی خرید کردن از مرحله ی نیاز به علاقمندی صرف تبدیل شود، جامعه مصرفی شده و در نهایت حجاب در این جامعه دچار رکود و ضعف می شود.”

نظرسنجی از زنان در مورد پوشش

سخنران بعدی مهنس ذاکری، مسئول خانه طراحان مد  صحبت خود راین گونه آغاز کرد:

“براساس روش مشاهده بررسی هایی را توسط هنرجوها انجام دادیم تا ببنیم وضعیت پوشش و سلیقه مردم چیست. ما سلیقه ی نزدیک به 10 هزار  خانم را در تهران در مناطقی چون منطقه میرداماد، جردن، کامرانیه، تجریش، هفت تیر، اندیشه، شهریار رسالت، شهر ری، پیروزی و اتوبان آهنگ سنجیدیم. سنجش بین ساعت ۸ تا ١٠ صبح از زنان کارمند، ١١ تا دو  از خانه داران وشش تا ٩ شب از زنانی که مهمانی یا خرید می روند، انجام شد. این نظرسنجی در ساری هم صورت گرفت. ٤٢ درصد پاسخگویان مانتوی بلند،  ٧٠ درصد مانتوی جلو باز، ٥٠ درصد به لحاظ تنگی، مانتوی نرمال و تقریبا ٧٩ درصد سبک مانتوی راحت را انتخاب کرده اند. همچنین درصد قابل توجهی به استفاده از رنگ های مختلف غیر از رنگ مشکی علاقه نشان داده اند و جالب اینجاست که  سلیقه زنان در شهر ساری، ۸٠ درصد مانتوی جلو بسته بوده و ٩٢ درصد تمایل به رنگ تیره برای انتخاب پوشش داشته اند.  قابل توجه اینکه آمارگیری در محلات تهران براساس جمعیت آن ها بوده چون تعداد جمعیت هر محله متفاوت است. از طرفی من در تهران به فروشگاه های بزرگی مراجعه کردم و فهمیدم متأسفانه در مورد مهندسی فروش اصلا چیزی نمی دانند و نقاط طلایی فروشگاه خود را نمی شناسند. به اعتقاد من عدم آگاهی از آمارها و نبود مشاوران خبره دلیل ورشکستگی بسیاری از تولیدکنندگان در ایران است و می بینیم که برندهای خارجی توانسته اند براحتی وارد ایران شده و به فروش برسند.”

حجاب به اقتصاد فرهنگی مربوط است

دکتر پیغامی، به عنوان آخرین سخنران این نشست به ارائه نظر پرداخت:

“نمی خواهم بگویم مشکل حجاب، مسائل اقتصادیست اما اقتصاد جزو ریشه های بدحجابی است و می تواند نسخه ای برای درمان حجاب باشد، موضوع حجاب به اقتصاد فرهنگی بازمی گردد. اقتصاد ابزار مهمی برای دشمنان است تا برای تولید فرهنگ خاص فعالیت کنند. برخی جنس فرهنگ را ضد اقتصاد می دانند اما اقتصاد فقط تحلیل مادی نیست و در بسیاری پژوهش ها اقتصاد را سیاست فرهنگی دانسته اند. حدود سه دهه است که اقتصاد، علم تولید، توزیع و مصرف شده و “مد” تولید و توزیع و مصرف می شود. عده ای حجاب را تولید، عده ای بازاریابی و عده ای مصرف می دانند. از طرفی دانش اقتصاد انتخاب است. پس هر جا انتخاب اتفاق بیفتد اقتصاد صورت گرفته. تعریف دیگر اقتصاد را علم انگیزه ها دانسته اند. در مورد حجاب هم اینکه چه حجابی را با چه انگیزه ای انتخاب کنی بسیار مهم است.”

وی در  ادامه اضافه کرد:

 “ما در علم اقتصاد می گوییم مسأله پول به طور اهرمی بسیاری مسائل را تغییر می دهد و سیاستگذاران باید آن را مورد توجه قرار دهند. از طرفی حجاب کالایی فرهنگی است و ویژگی خلاقیت و نوآوری در کالای فرهنگی مهم است. بدحجابی با خلاقیت ها خود را به مصرف بیشتر رسانده است.  اگر خانمی بخواهد امروز مانتوی خوب بخرد باید خیلی جستجو کند و نهایتا آنچه هم می خرد با مسائل زیبایی دوستی زنانه تناسب ندارد. برخی اقتصاددانان می گویند خوب باید تولید کنیم تا مردم خوب بخرند و برخی می گویند تقاضای مردم عرضه را ایجاد می کند. کالای فرهنگی مثل حجاب از جنس دوم است. یعنی هر چه را جامعه تقاضا کند، تولیدد کننده آن را تولید و عرضه می کند.”

این بخش از نشست با پرسش و پاسخ خاتمه یافت.

/انتهای متن/