فضای مجازی باید رفیق مسجد باشد نه رقیب مسجد

«در اکثر کشورها شاهد این صحنه بودم که مردم برای حضور در مسجد ثانیه شماری می کنند ولی در ایران که به عنوان جامعه مذهبی معرفی می شود مردم میل و اشتیاقی برای رفتن به مسجد نشان نمی دهند.»

این ها جملاتی است که امام جماعت مسجد محمد (ص) در حراره می گوید. دکتر یحیی جهانگیری، استاد سطح عالی حوزه و دانشگاه در کشورهای مختلف از جمله در ژاپن، بلاروس، مالزی، فرانسه، نوروژ، لهستان، زیمباوه و… تجربه تبلیغ داشته است. با او که نویسنده کتاب های «مسجد مجازی، رهیافت ها وراهکارها» ، «دین و فضای سایبر» و صاحب مقاله های «مسجد مجازی در افق ایران چهارده صفر چهار» و مقاله «مسجد مجازی از رفاقت تا رقابت» است برای پاسخ به این سوال که برای رونق گرفتن مساجدمان چه اقداماتی باید انجام دهیم، به گفت و گو نشستیم.

 

 به عنوان کسی که در کشورهای مختلف تجربه تبلیغ داشته ام،  شاهد  بودم که مردم این کشورها برای حضور در مسجد ثانیه شماری می کنند ولی در ایران مردم میل و اشتیاقی برای رفتن به مسجد نشان نمی دهند.

 

بعنوان سوال اول بفرمایید کارکرد مسجد در فرهنگ اصیل اسلامی و در سیره پیامبر عظیم الشان اسلام به خصوص در صدر اسلام به چه صورت بود؟

• مسجد در زمان پیامبر، مسجد مولتی فانکشن یا به اصطلاح مسجد چند منظوره بود. این مسجد علاوه بر تنوع کارکردی، تعدد کارکردی نیز داشت. یعنی دو مقوله تنوع و تعدد با هم پیش می­رفت. در زمان پیامبر مسجد محل آمد و شد هیأت های دینی و علمی و محلی برای پرسش و پاسخ بود. هر زمان که سوالی برای قشرهای مختلف مردم پیش می­آمد، در مسجد حاضر می شدند و جواب سوالات خود را در این مکان مقدس دریافت می کردند. نکته جالب­ تر اینکه مسجد پیامبر محل آموزش بود و مردم در آن مکان درس فرا می گرفتند. در این خصوص روایات مختلفی وجود دارد. همه ما این روایت را شنیده ایم که پیامبر وارد مسجد می شوند دو گروه را می بینند که یکی در حال عبادت و دیگری در حال تحصیل علم بودند. از پیامبر می پرسند کدام یک از این دو کار خوب است؟ در جواب می فرمایند هر دو ولی من اهل علم را دوست دارم و به سمت گروهی می روند که مشغول تحصیل بودند. از اینجا می توان فهمید که کارکرد علمی مسجد پیامبر بیش از کارکرد دینی اش بود.

 

 کارکرد مسجد در آن دوره را با کارکرد مساجد امروز مقایسه بفرمایید.

• مسجد پیامبر کارکردهای مختلفی داشت و به همین سبب هم مسجد موفقی بود. متأسفانه به علل مختلف و بیشتر به علل تاریخی، به جای اینکه کارکرد مساجد را بیشتر کنیم، ساختمان های مساجد را بسط دادیم. گنبد، مناره های بلند و … ساختیم. یعنی به جای بسط کارکردی به بسط فیزیکی مساجد پرداختیم. همین موضوع باعث شده مساجد، رونق زمان پیامبر را از دست بدهد. ما خیال می کردیم اگر مساجد را زیبا کنیم، حضور مردم بیشتر می شود. در حالی­که حضور مردم تنها به واسطه کارکردها و اهدافی است که در مساجد وجود دارد.

 

 ما خیال می کردیم اگر مساجد را زیبا کنیم، حضور مردم بیشتر می شود. در حالی­که حضور مردم تنها به واسطه کارکردها و اهداف مساجد است.

 

یعنی الان در جامعه ما مساجد رونق مساجد صدر اسلام را ندارند؟

• دقیقا، البته من به عنوان کسی که در کشورهای مختلف از جمله در ژاپن، بلاروس، مالزی، فرانسه، نوروژ، لهستان، زیمباوه و… تجربه تبلیغ داشته ام و در حال حاضر امام مسجد محمد (ص) در حراره هستم، قضیه را در کشورهای دیگر اسلامی جور دیگر دیدم. در این کشورها شاهد این صحنه بودم که مردم برای حضور در مسجد ثانیه شماری می کنند ولی در ایران که به عنوان جامعه مذهبی معرفی می شود، مردم میل و اشتیاقی برای رفتن به مسجد نشان نمی دهند. با توجه به تجربه ای که در این سال ها کسب کرده ام و در کتاب مسجد مجازی نیز آورده ام که چرا مساجد خارج از کشور این طور پرشور و مردم برای رفتن به مسجد پر از اشتیاق هستند، باید بگویم که  دلیل آن بحث تنوع کارکردی مساجد است. آمارها نشان می دهد در مساجد خارج از کشور اقبال جوانان به مساجد بیشتر است در حالی که در ایران بیشتر افراد مسن برای حضور در مساجد تمایل نشان می دهند. در خارج از کشور کسانی که تحصیلات بالا دارند به مساجد رجوع می کنند در حالی که در ایران کسانی که تحصیل کرده اند از مساجد فرار می کنند. این تفاوت ها نشان می دهد که دلیل رونق مساجد کارکرد آنهاست. ما اگر بخواهیم مساجدمان رونق داشته باشد باید آنها را به هویت و کارکرد تاریخی شان در زمان پیامبر برگردانیم. مسجد پیامبر سقف نداشت ولی به وسعت آسمان و به وسعت زمین نیرو جذب می کرد. مسجد پیامبر دیوارهای کوتاه داشت ولی به ارتفاع بلند تاریخ، انسان های بزرگی مثل بلال و ابوذر تربیت می کرد.

 

 آمارها نشان می دهد در مساجد خارج از کشور اقبال جوانان به مساجد بیشتر است در حالی که در ایران بیشتر افراد مسن برای حضور در مساجد تمایل نشان می دهند. در آنجا کسانی که تحصیلات بالا دارند به مساجد رجوع می کنند در حالی که در ایران کسانی که تحصیل کرده اند از مساجد فرار می کنند.

 

 با توجه به شرایط موجود آیا می توان آن کارکردها و توانایی ها را دوباره به مساجد بازگرداند؟

• قطعاً اگر همت عالی شود این اتفاق خواهد افتاد. کمااینکه ابتدای انقلاب شاهد بودیم که مساجد ما نیروهای بسیجی تربیت می­کرد و انقلاب بزرگ اسلامی را تأسیس و تثبیت کرد و بخشی از تحقق این مهم، بواسطه نقش مساجد بود. ما باید بیشتربه حوزه کارکرد مساجد فکر کنیم تا حوزه فیزیکی آن. به بیانی دیگر در صورتی که به مساجد با کارکرد چند منظوره فکر شود دوباره آن سال های طلایی بازخواهد گشت. متأسفانه ما بسط فیزیکی را جایگزین بسط کارکرد کرده ایم.

 

به نظر شما چرا الان مساجد ما عملا تنها به مکانی خاص عبادت آن هم فقط نماز تبدیل شده است؟

• ما متأسفانه در طول تاریخ عبادت را از معنای اصلثی خود خارج کرده ایم. بزرگان دینی ما معتقدند که تفکر بهترین عبادت است. مقام معظم رهبری علم اندوزی و تلاش فرهنگی را عبادت می دانند. ما این نوع عبادت ها را جدا کردیم و گفتیم مسجد فقط محل عبادت به معنای نماز و روزه است. از آن هم خلاصه کردیم به نماز و نماز هم محدود کردیم تنها به نماز مغرب و عشا؛ آن هم محدود کردیم به نماز اول وقت. هر کسی آمد که خوش آمد و اگر دیر کرد قطعاً با درهای مسجد بسته مواجه خواهد شد. طبیعتاً وقتی چنین شروط و قانون هایی وضع کنیم مسجد بازار خود را از دست خواهد داد.

 

ما گفتیم مسجد فقط محل عبادت به معنای نماز و روزه است. آن را هم خلاصه کردیم به نماز و نماز هم محدود کردیم تنها به نماز مغرب و عشا؛ آن هم محدود کردیم به نماز اول وقت. هر کسی آمد که خوش آمد و اگر دیر کرد قطعاً با درهای مسجد بسته مواجه خواهد شد.

 

مسجد بعنوان مکان مقدس مذهبی چطور می تواند در امور خانواده وارد شود و در خدمت رشد و سلامت و مشکل گشایی از خانواده درآید؟

• من معتقدم از نگاه قرآنی و اهل بیتی مسجد می تواند در امور خانواده گره گشا باشد. گره گشایی به معنای این است که دختر دم بخت و پسر دم بخت می توانند در این مکان سامان پیدا کنند. به جای اینکه دخترها و پسرها مورد ازدواج خود را در پارک پیدا کنند، بهتر است اینجا معرفی شوند. دوره ای شده است که مردم حتی همسایه دیوار به دیوار خانه شان را نمی شناسند. پس  بهتر است در این مکان زیر لوای مساجد خانواده ها یکدیگر را بشناسند. مشکلات خانوادگی در مسجد و با نظر و مداخله امام مسجد حل شود. بعضی  روان شناس ها نسخه هایی می پیچند کاملاً ضد دینی. بهتر است این قبیل مشکلات در مساجد و به صورت دینی نسخه پیچی شده تا ختم به خیر شود. معمولاً می گویند مگر مسجد جای بچه است؟ این محل خانه خداست و هر کسی امکان و اجازه ورود دارد. ولی برخی معتقدند مسجد فقط جای نماز است اگر این طور باشد خب نمی توانیم به نتیجه برسیم.

 

 مشکلات خانوادگی در مسجد و با نظر و مداخله امام مسجد می تواند حل شود. بعضی روان شناس ها نسخه هایی می پیچند کاملاً ضد دینی. بهتر است این قبیل مشکلات در مساجد و به صورت دینی نسخه پیچی وختم به خیر شود.

 

در وهله اول باید یک مهندسی فرهنگی در حوزه مساجد داشته باشیم سپس در گام بعدی سایر نیازها را مرتفع کنیم. در حال حاضر شاهد هستیم که فضای مجازی به زعم عده ای گره گشای این مسائل و حتی جایگزینی برای مساجد شده است. نباید اجازه بدهیم فضای مجازی رقیب مسجد بلکه باید رفیق مسجد شود. در کتاب مسجد مجازی این موضوع را تبیین کرده ام. باید مسجد تراز اسلامی را تعریف کنیم تا بتوانیم به بقیه سوالات فرهنگی پاسخ دهیم.

 

من معتقدم از نگاه قرآنی و اهل بیتی مسجد می تواند در امور خانواده گره گشا باشد. به معنای این که دختر دم بخت و پسر دم بخت می توانند در این مکان سامان پیدا کنند به جای اینکه دخترها و پسرها مورد ازدواج خود را در پارک پیدا کنند.

/انتهای متن/