نشست “ورزش و صلح ” برگزار شد

شنبه چهارهم اسفندماه نشست مشترکی توسط  گروه جامعه شناسی ورزش و گروه جامعه شناسی صلح با عنوان “نسبت میان ورزش و صلح” برگزار شد. جناب دکتر محمدامین قانعی راد ، عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، دکتر هاجر چنارانی، نماینده مردم نیشابور در مجلس شورای اسلامی، نرجس امامقلی نژاد، قهرمان ملی تیراندازی زنان ، دکتر سعید معیدفر مدیر گروه جامعه شناسی ورزش و دکتر خلیل میرزایی مدیر گروه جامعه شناسی صلح در این جلسه حضور داشتند و در رابطه با موضوع جلسه بحث های خود را ارائه دادند.

در ابتدای جلسه دکتر محمد امین قانعی راد در زمینه ی ارتباط بین ورزش و صلح در سخنانی گفت:

“رابطه ورزش و صلح چیست؟ آیا این رابطه در طول تاریخ ثابت بوده یا متغیر؟ چه نسبتی بین ورزش و صلح هست که ما مفاهیم دیپلماسی صلح را مطرح می کنیم و انتظار داریم خود نهاد ورزش و ورزشکاران بتوانند تقویت صلح در مقیاس جهانی را ایجاد کنند؟ ما باید ببینیم آیا ورزش در طی تاریخ چنین ظرفیتی را از خود نشان داده یا نه؟ یعنی ورزش آیا نسبتی با جنگ و صلح دارد و موضوع دوم این است که هر نسبتی که دارد آیا در جامعه جدید می توان آن را تعریف کرد؟ متناسب با اهمیتی که ورزش دارد چطور می توان در مقوله ی آموزش ورزش حرف زد و آن را در خدمت صلح قرار داد؟ ما با دومفهوم مواجهیم یکی صلح یکی ورزش. چه ورزشی میتواند پیام آور صلح باشد و چگونه می توان این ورزش را آموزش داد؟ آیا نقش تاریخی ورزشکاران تغییر کرده؟ ورزشکاران افرادی هستند که دارای قدرت فیزیکی و جسمانی هستند و در جامعه جدید باید ببینیم چگونه این بدن قوی می تواند در خدمت صلح قرار گیرد. “

 

نسبت تاریخی میان ورزش با جنگ و صلح

دکتر قانعی راد اضافه کرد:

“در این مورد من از تبدیل فرهنگی ورزش حرف می زنم. ورزش به عنوان یک نهاد نقشش تغییر کرده. نهاد ورزش تا مدت ها در درون منظومه ی نهادی جنگ قرار داشته و بعد از مقطعی این ورزش در درون منظومه نهادی صلح و مدنیت قرار می گیرد . اولین رخداد تاریخی این بوده که جنگ، نهاد همسایه ی ورزش بوده است و در گذر زمان ورزش نهاد جانبی صلح شده و برعکس و این دو به شیوه تناقض آمیزی جایشان عوض می شود. به طور تا ریخی ورزش در ارتباط با جنگ در سه گونه می توانسته نشان داده شود؛ مرحله اول: ورزش آمادگی برای جنگ است؛ مرحله ای از تاریخ انسانی را داریم که افراد مشغول ورزشند اما آن ها خود را برای جنگ آماده می کنند خود نهاد ورزش ارزش مستقل نیست مثلا نقش ورزش در اسپارت (یونان قدیم)، نقش آمادگی جنگی است آدم ها در میدانی جمع شده شمشیربازی کشتی گیری و سوار کاری انجام می دهند و حتی شکار انجام می دهند این ها ورزش هایی هستند که با هدف جنگ انجام می شوند، افراد بدن های خود را قوی می کنند تا مهارت های تفوق یافتن بر دشمن را بتوانند فرا بگیرند. نهاد ورزش و قهرمانان مهم بودند برای اینکه کشورها بتوانند از خود دفاع کنندو پایداری ملت ها را افزایش دهند. قهرمان های بزرگی ظهور پیدا می کنند و تصویر قدسی از افراد ورزشکار ساخته می شود  و این قهرمانان ناجی یک ملت هستند و نمادینه می کنند یک ملیت را، مثلا آرش کمانگیر در فرهنگ ایرانی یک قهرمان است که با کمانگیری مرزهای ایرانی را حفاظت می کند و همین وضعیت را در مورد رستم داریم که فردی قدرتمند و ورزشکار است که در جنگ ها از مرزهای ایران دفاع می کند. کارکرد دوم ورزش، در مواردی میتواند جایگزین جنگ شود. در زمان رویارویی دو لشگر به جای جنگ ، دو نفر را از هر طرف منازعه انتخاب می کنند که این دو نفر از طریق شمشیرزنی یا کشتی سرنوشت جنگ را تمام کنند این ها حق این را دارند که هم را بکشند یا فقط پشت رقیب را به خاک بکشانند . اقدامات ورزشی در اینجا جایگزین جنگ است.

در سومین مرحله ورزش تبدیل به جشن های پیروزی می شود که مثلا قدیمی ترین بازی فوتبال را در سه شنبه موسوم به س شنبه اعتراف یا توبه اتفاق  افتاده در انگلستان که در واقع جشن پیروزی بر ارتش رم بوده است.

در مورد ورزش شطرنج دیده می شود که دو سپاه در مقابل هم رویارویی می کنند. نسبت بین ورزش شطرنج و جنگ وجود دارد. در بازی فوتبال هم اصطلاحاتی مثل حمله دفاع و توپ داریم . در فارسی ما هم به گوی توپ می گوییم هم به توپی که شلیک می شود به طرف دشمن. در زمان انگلیسی هم واژه “بال” به همین معنا به کار می رود. همیشه بین ورزش و جنگ نسبتی وجود داشته مثلا ما ورزش فوتبال را ورزش رزمی نمی دانیم اما وقتی دقت کنیم می بینیم در فوتبال دو تیم در مقابل هم می جنگند و دروازه های آن ها نشان دهنده دروازه های کشورهای مختلف است که ممکن است توسط حریف گشوده و فتح شود این به این معناست که یک نیرو توانست به داخل جامعه دیگر نفوذ یابد. این نفوذ جنبه نمادین پیدا می کند. پس براین اساس ورزش جزئی از جنگ بوده و در جامعه جدید تغییراتی ایجاد شده و ورزش به شیوه  پارادوکسیکال در نماد صلح قرار میگیرد ملت ها به این نتیجه می رسند که الگوی جدیدی از مبارزه شکل می گیرد و به رسمیت شناخته می شود و ورزش در جامعه جدید جایگزین جنگ می شود کشورهای متخاصم هم نباید از رقابت های ورزشی دست بردارند. “

 

نظریات بدبینانه و خوش بینانه به ورزش

عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور  در مورد نظریات در حوزه ورزش اظهار داشت:

“از نظر نظریات بدبینانه که نظریات منتقدانه است؛ ورزش بنیان های اخلاقی و مفهومی دموکراسی و جامعه مدنی را از بین می برد و علاقه تعصب آمیز نسبت به تیم های ورزشی مخاطرات اجتماعی را ایجاد می کند مفهوم وراجی ورزشی را در حوزه گفتگوی سیاسی قرا میدهند، گفتگویی که در حوزه عمومی اتفاق می افتد و می بینید که مردم دائما در مورد ورزش و قهرمانان ورزشی و رقابت ها صحبت می کنند این مسأله حوزه عمومی را تخریب می کند و در واقع گفتارپریشی صورت می گیرد و به جای گفتگوی سیاسی سالم افراد را مقابل هم قرار می دهد و وفاداری های متعصبانه را ایجاد و تخریب و توهین و خشونت متقاعب فوتبال هستند. در این دیدگاه  می گویند ورزش افیون توده هاست  و بحث کالایی شدن و تجاری شدن هم باعث می شود افراد تبدیل به بیلبوردهای تبلیغاتی شوند و این نگاه منفی است.

نظریه مساعد در برابر دیدگاه انتقادی؛ ورزش یکی از مهمترین مناسک جمعی قدرتمند در جامعه نوین است که امکان شکل گیری امر اجتماعی را فراهم می کند بنابراین ورزش بازی فرعی نیست که می تواند باشد یا نباشد، ورزش یک شیوه ی زندگی است جامعه ای که درگیر فرایند ورزشی است امری اجتماعی را شکل می دهد و لازمه ی آن تولید همبستگی و تولید تمایز است جامعه بشری نیاز به این دارد که عشق و نفرت تولید کند، نیاز داریم آدمیان جامعه مدرن در فرایند هویت یابی قرار گیرند یعنی یک جوان نیاز به این دارد که هویت خود را بسازد و چیزی را دوست داشته و در مقابل از چیزی فاصله بگیرد و تنفس عاطفی در اینجا شکل می گیرد یعنی دم و بازدم صورت می گیرد. از یک طرف تولید انرزی عاطفی می کنیم در ورزش و از طرف دیگر آن انرژی را تخلیه می کنیم . در هنگام ورزش روحمان نفس می کشد و نه فقط جسممان. این تنفس عاطفی ما را از افسردگی و رکود عاطفی تبدیل به انسانرهای سالم و شاد میرکند. ورزش زمینه ی شادی و سلامت اجتماعی و روحی فراهم می کند.”

 

مکانیزم های تنفس اجتماعی، انتخابات و ورزش

این استاد دانشگاه تهران در مورد تنفس اجتماعی گفت:

“ما در جامعه جدید دو مکانیزم برای تنفس اجتماعی داریم: یکی انتخابات و دیگری ورزش؛ این ها مکانیزهایی که امکان جنگ را منتفی می کنند. ورزش از طرفی تولید رقابت و خشم می کند اما از نگاه خوش بینانه ورزش تولید اخلاق، معنا ، مناسبات اجتماعی، هویت، شادی و انسان بودن می کند. ورزش پس پارادوکس است. ورزش در معرض وندالیسم، تعصبات و دشمنی ها قرار دارد از طرفی شرایط سالمی را می تواند در جامعه ایجاد کند. انتخابات هم می تواند جامعه را دچار چالش امنیتی کند یعنی افراد را در دوقطب قرار می دهد. ظرفیت جامعه برای مدیریت ورزش که ورزش هم شکل پیدا کند هم در جامعه به جای تولید انرژی خشونت آمیز بتواند ارتباطی تعاملی پیدا کند. نقش ورزش در جامعه جدید از طرفی به ایجاد صلح در عرصه بین المللی کمک می کند و ورزش در پرتو سازمان ملل متحد امروزه معنا می یابد نه مثلا در ناتو و سازمان های نظامی و یا ورزش به یونسکو نزدیک می شود . در مفهوم بوردیویی خشونت نمادین جایگزین خشونت فیزیکی می شود  و درجه خشونت ضعیف تر می شود.”

صدور فرهنگ ایرانی از طریق ورزش به دنیا

در ادامه جلسه دکتر چنارانی نماینده مجلس در مبحث امنیت و صلح اظهار داشت را ارائه دادند:

“دغدغه ی اصلی من در کمیسیون امنیت ملی باقی ماندن امنیت و صلحیست که کشور ما در خاورمیانه دارد و این صلح ارزشمند است و از آنجا که رشته تخصصی من در دانشگاه نیز جامعه شناسی ورزش است همیشه به دنبال این بودم که از طریق جامعه شناسی ورزش به چرایی مشکلات دنیای امروز برسم . در کشوری زندگی می کنیم که دارای فرهنگ اساطیری کهن است و افتخارمان به سابقه دیرینه مان است. در گذشته ورزش را در جنگ جستجو می کردند. ما ایرانیان دو هویت داریم هویت ایرانی و هویت اسلامی . ما چیزی که از فرهنگ گذشتگان داشتیم در فرهنگ اسلامی هم دیدیم . کسانی که به ایران سفر کردند مثل هرودوت در کتاب خود ذکر کرده که ایرانیان در گذشته از پنج سالگی تا بیست سالگی به فرزندان خود سوارکاری تیرو کمان و راستگویی را آموختند و وقتی این دو هویت را در کنار خود می گذاریم می بینم ما به درستی مکمل خود را پیدا کردیم. پیامبر عظیم الشان اسلام هم فرمود به فرزندان خود سوارکاری و تیراندازی بیاموزید این نشان از غنی بودن فرهنگ ایرانی و اسلامی ماست.

افتخار ما تلاش ایرانیان برای رسیدن به صلح جهانی بوده امروز دنیا به سمتی می رود که در راستای این صلح جهانی چه چیزی می تواند ایجاد انگیزه کند. ما امروز خیلی چیزها را از ورزش می توانیم بیاموزیم، در ورزش روحیات انسان مدارانه را یاد می گیریم . ما امروز باید در مدارسمان این را یاد دهیم که وقتی در معرض تهاجمات هستیم چگونه رفتار خود را کنترل کنیم . این ورزش است که همه را به دور خود جمع کرده و از طریق ورزش میتوانیم فرهنگ خود را به تمام دنیا ارسال کنیم. دنیای امروز برنامه ریزی می کند که واقعا از ورزش چه استفاده هایی ببرد؟ من به عنوان عضوی که در مجلس میتوانیم برنامه ها و قانون هایی بنویسیم این را مطرح می کنم که آیا ورزش میتواند به صلح کمک کند؟  آیا ورزشکاران ما می توانند در این زمینه فعالیتی انجام دهند؟ امروز در راستای ورزش میتوانیم فرهنگ غنی ایرانی و اسلامیمان را به دنیا صادر کنیم و در دنیا حرف اول را بزنیم. امروز بر سر در سازمان ملل سخن کوروش که سنت اصیل ایرانیان است هک شده. ما میتوانیم مانند نیاکامان صلح را در جهان فریاد بزنیم .امید است در این جلسه بتوانیم به نتایج خوبی در زمینه ورزش و صلح دست یابیم.”

 

نگاه ورزشکاران خارجی را نسبت ایران عوض کردم

خانم نرجس امامقلی نژاد نیز به عنوان عضو تیم تیراندازی بانوان ایران و قهرمان ملی در این نشست حضور داشت و از تجربه ی زیسته ی خود در رابطه با موضوع نشست حرف زد:

“علاقه من به شناخت فرهنگ های مختلف باعث شد که به سمت ورزش بروم. در کل دنیا یکی از راه های که می توان با مردم کشورهای دیگر ارتباط برقرار کنیم ورزش است. در واقع در زمان مسابقات متوجه شدم که حداقل نیمی از ورزشکاران با این هدف وارد ورزش شدند که ببینند مثلا یک خانم ایرانی یا یک خانم عرب یا یک خانم آمریکایی چگونه زندگی می کند. دغدغه من این بود که وقتی برای مسابقه به کشوری می روم یک سری عکس و سوغاتی از ایران داشته باشم و وقتی یک نفر به من می گفت که جو ایران برای فعالیت خانم ها مناسب نیست و از طرفی می دیدند که ٧٠ درصد تیم ما خانم ها هستند تعجب می کردند. با آن ها صحبت می کردم و می گفتم ما در کشورمان آزادی های خوبی برای زنان داریم و نقاط مثبتی داریم این باعث می شد که دید همه در مورد زن ایرانی عوض می شد و فضای خوبی به وجود می آمد. من حداقل بیست دوست خارجی دارم که دید آن ها را نسبت به ایران عوض کردم و حتی آن ها دید جدید به من دادند تصوری که من از دختر صربستانی و این کشور داشتم پس از دوستی و آشنایی با یک خانم ورزشکار صربستانی تغییر کرد.”

 

هدفمان از رقابت، رسیدن به صلح است

این ورزشکار برجسته ایراین اضافه کرد:

“در نتیجه این دوستی با ورزشکاران کشورهای مختلف متوجه شدم همه مردم جهان هدفشان رسیدن به صلح است  و نداشتن خصومت علیه دیگری. در واقع وقتی من همسایه و مردم کشور دیگر را دوست دارم یعنی صلح درونی دارم و این در روابط و کارم مورد استفاده ام قرار می گیرد . در زمان بازی های ملی هر کسی با هر اعتقاد و سلیقه ای فقط به قهرمانی کشور فکر می کند و همه با هم دوست می شوند. این فکر باعث می شود که من به عنوان یک ورزشکار وقتی وارد مسابقه می شوم به این فکر کنم که الان نماینده ایرانم و باید نشان دهم ما مردم ایران چه هستیم و بزرگی خود را آنجا نشان دهیم . مساله دیگر این است که وقتی وارد میدان مسابقه می شویم گاهی داوران با هم دچار مشکل می شوند و یادم است که یکی از داوران گفت ما آماده ایم با هم بازی کنیم و برای جنگ نیامدیم همه آرام شدند و حرف او را تایید کردند من در آنجا به این نتیجه رسیدم که ما فقط برای بازی آمدیم و ورزشکاران می خواهند این را نشان دهند که ما در مسابقه با هم رقیبیم اما بعد از رقابت با هم دوستیم. رقابت بین ما نشان از جنگ نیست و دوستی و آرامش ما پا برجاست و اتفاقا این جذابیت ورزش را زیاد می کند. در زمان المپیک همه در کنار هم رژه می رویم و هر کدام با هر رنگ و نژادی می توانیم در کنار هم باشیم مهم این است که در هر شرایطی از آنچه خدا به ما داده درست استفاده کنیم.

چون من تحصیلاتم را ادامه ندادم و به دنبال ورزش حرفه ای رفتم گاهی با خودم فکر می کردم که آیا کارم درست بوده یا نه، شخصی به من گفت شاید تو ورزش کزدن و با الگو شدنت یک نفر را از ناامیدی نجات دهی و خیلی از مشکلات از بین می رود چون ورزش هم سلامت روح می آورد و هم سلامت جسم. قبل از ورود به رشته تیراندازی آن را ابزاری برای جنگیدن می دانستم اما وقتی وارد این رشته شدن فهمیدم من با کسی جنگ ندارم بلکه با درون خودم می جنگم و من رقیبی جز خود ندارم. من به چه علت در هنگام مسابقه باید به برنامه رقیبم بیندیشم و اینجا رقیب نمی گویم و آن ها را دوست خطاب می کنم. در مجموع در مسابقات ورزشی هم روابط کشورهای مختلف و شناخت آن ها به صلح جهانی کمک می کند. “

 

بازی منصفانه یعنی همان صلح

 آقای امیدوار دبیر گروه صلح نیز در زمینه ی موضوع نشست گفت:

“بحث ورزش تعلیم و تربیت بر دوقسم فردی و جامعه مدار است که در اینجا ما با قسم دوم کار داریم. هدف ورزش جامعه مدار بقای جوامع انسانی است و ورزش می تواند نقش مهمی در این رابطه ایفا کند: اول تخلیه هیجانات منفی چون در صورت عدم تخلیه بازتاب جامعه آزاری دارد بحث دوم در زمینه جامعه ورزش این است که جامعه ای که از فقر و نژاد پرستی رنج ببرد، ورزش ابزاری برای گریز از واقعیت رنج آور نخواهد بود بلکه میدان های بازی به صحنه های پیکار و زمینه مناسبی برای کشمکش خواهد شد پس در صورتی که خشونت در جامعه بالا گیرد ورزش به شدت از آن تاثیر خواهد پذیرفت.”

دکتر سعید معیدفر، مدیرگروه جامه شناسی ورزش  هم نظرات خود را بدر مورد ارتباط میان ورزش و صلح فرمود:

“در ایران پهلوانی و گذشت در کنار هم بوده و در جامعه امروز فاقد آن معنای تاریخی است و قطعا اگر مطالعات عمیق تری در جامعه شناسی ورزش داشته باشیم بسترهای مناسبی می توانیم بین ورزش و صلح و اخلاق ایجاد کنیم کاری که مرحوم تختی انجام داد و جوامع دیگر آن را درک نمی کنند. در ایران قهرمانانی بوده اند که می توانیم در آینده در مورد آن ها حرف های زیادی برای دنیا داشته باشیم چراکه امروزه ورزش تلاش کرده جنگ را به صحنه های کنترل شده تخفیف دهد. “

دکتر خلیل میرزایی، مدیر گروه جامعه شناسی صلح نیز در بیاناتی اظهار کرد:

“ورزش دو جنبه دارد: یک جنبه به صلح نزدیک و جنبه دیگر به جنگ و نقطه مشترک، متمدن شدن انسان هاست. یعنی هرچه به سمت تمدن می رویم مفاهیم صلح جویی تقویت می شود و شعار بازی منصفانه تبلیغ می شود بازی منصفانه یعنی صلح . البته در ذات ورزش خشونت هست گاهی آدم هایی وجود داشته اند که به مرور لباس منصفانه به آن پوشانده اند .  ورزش در طول تاریخ عامل جنگ ها هم بوده است بنابراین یک سر ورزش نه تنها به جنگ های فردی مبدل شده بلکه جنگ های جمعی را هم رقم زده . ورزش همراه با تمدن به سمت متمدن تر شدن پیش می رود اما هنوز خیلی دور است که بگوییم در ورزش صلح را می توانیم مشاهده کنیم.”

ا جلسه با پرسش و پاسخ حضار پایان یافت.

 

گفت وگوی به دخت با نماینده مجلس

در حاشیه نشست خبرنگار به دخت از هاجر چنارانی، نماینده مردم نیشابور در مجلس سوال کرد: “باتوجه به اینکه وضعیت ورزش بانوان در شهرستان ها خوب نیست، شما به عنوان نماینده مجلس چه برنامه هایی در این زمینه دارید؟”

این نماینده مجلس در پاسخ اظهار داشت:

 “این دوره بیشترین تعداد بانوان را در مجلس داریم یعنی ١٧ نماینده خانم. ما توانستیم بودجه ورزش را چهار برابر بودجه سابق تصویب کنیم و قطعا وقتی بودجه ورزش بیشتر شود می توانیم سهمی از آن را برای بانوان در نظر بگیریم و ما در کنار معاونین ورزش خانم در تصمیم گیری هایمان استفاده می کنیم. نمی گویم کار زیادی در حوزه ورزش بانوان انجام دادیم نقص های زیادی داریم ولی جلسه امروز می تواند حلقه ای ایجاد کند که برای بانوان و جوانان کارهای زیادی انجام دهیم و از نشست امروز هسته مرکزی شکل دهیم و من از نظرات علاقمندان حوزه ورزش استفاده می کنم همه با هم باید بتوانیم تئوری خوبی برای جامعه شناسی ورزش انجام دهیم. در حوزه زنان با معاونین ورزشی برنامه هایی را قرار است انجام دهیم مثلا با توجه به اینکه ورزش های محلی و روستایی فراموش شده تصمیم داریم اولین مسابقات روستاییان و عشایر کل کشور را در نیشابور برگزار کنیم. در کل باید به دنبال این باشیم که مردم را بدور از مسایل سیاسی از طریق ورزش دور هم جمع کنیم .”

 

قهرمان ملی در پاسخ به دخت گفت

سوال دیگر خبرنگار به دخت از نرجس امامقلی زاده بود:

“شما به عنوان یک قهرمان ملی وضعیت ورزشکاران زن ایرانی را در رشته تیراندازی چطور می بینید؟”

قهرمان ملی ورزشی ایرانی در  پاسخ گفت:

” وضعیت تیراندازی نسبت به سال ١٩٩۸که تنها یک خانم را به طور نمادین به مسابقات فرستادیم، خیلی بهتر شده و در حال حاضر خانم ها بیشتر از مردان مدال می آروند و نسبت به آقایان وضعیت بسیار مطلوبی داریم. به نظر من دلیل موفقیت بیشتر بانوان در این ورزش این است که این رشته مناسب خانم هاست هم به لحاظ فیزیکی هم به لحاظ استقامت شخصی. در کل خانم های ما هم به لحاظ کمی هم به لحاظ کیفی سطح بالاتری از مردان در رشته تیراندازی دارند.”

/انتهای متن/