تلخ نمایی وجه مشترک فیلم های جشنواره سی وپنجم

سی وپنجمین جشنواره فیلم فجر در حالی به کار خود پایان داد که انتقادهای فراوانی از نحوه انتخاب فیلم ها گرفته تا بخش داوری به همراه داشت. در این دوره 44 فیلم به عنوان چشم انداز سینمای ایران عرضه شد که 33 فیلم آن در بخش سودای سیمرغ و11فیلم دیگر در بخش غیر رقابتی،11فیلم در بخش سینما حقیقت و23 فیلم در بخش فیلم کوتاه حضور داشتند.
نکته قابل تعمق این جشنواره تلخی وسیاه نمایی اغلب آثار شرکت داده شده بود واین در حالی است که جامعه کنونی ما به دلایل گوناگون به نسبت سایر جوامع جامعه شادی نیست هرچند مشکلات مطرح شده در اغلب فیلم ها از درون جامعه سربرآورده اند، لیکن باید دید آیا این فیلم ها خوراک مناسبی برای اوقات فراغت افراد به حساب می آیند یا خیر؟؟

سازمان سینمایی ساختار مدون ندارد
رضا درستکار منتقد سینما در این خصوص می گوید:
 اولین مسأله مهمی که در این جشنواره با آن روبرو بودیم این بود که سازمان سینمایی ما نظام روشن ومشخص همچنین برنامه وساختار مدونی ندارد. اگر برنامه ای وجود داشت به یکباره سبد کل محصولات آن یک رنگ ویک شکل نمی شد. نکته بعدی این است که تشویق، ترغیب وتنبیه فیلم سازان به درستی صورت نگرفت. زیرا بخش بزرگی از این فیلم ها تحت تأثیر جشنواره های جهانی هستند به طور نمونه تمایل دارند ورژن دسته دوم فیلم هایی نظیر فروشنده باشند تا جایی که بتوانند خود را نزدیک به این گونه فیلم ها کرده تا مورد توجه جشنواره ها قرار بگیرند واین مسأله از فقدان برنامه مشخص مدون در حوزه سینما خبر می دهد .

فیلم ها تحت تأثیر فیلم های فستیوال پسند بود
وی می افزاید: امسال 44 فیلم انتخاب شده بود که33 فیلم در بخش مسابقه و11 فیلم در بخش چشم انداز وخارج از مسابقه نمایش داده شد که اغلب تحت تأثیر فیلم های اصغر فرهادی ویا ابد ویک روز بودند که طبیعی است سفارش تولیدشان از جامعه گرفته نشده بود و در واقع  فستیوال ها وجشنواره ها خط تولید این فیلم ها را مشخص کردند؛ در حقیقت فیلمسازان مسائلی را مطرح کردند که مسائل مردم نبود و موضوعات غیراجتماعی را به عنوان موضوعات اصل اجتماعی به تصویر کشیدند .

مدیریت سینمایی نمره قابل قبولی نگرفت
وی اضافه می کند:
اغلب فیلم ها فاقد جنبه های سینمایی بودند وفیلم های کوتاهی بودند با ایده های کوچک که طولانی شده بود ودرواقع تله فیلم هایی بودند که سر از ساخته های سینمایی در آورده بودند وبه همین منظور مدیریت سینمایی این دوره نمره قابل قبولی نگرفت وجاروجنجال های پیرامون آن هم به این دلیل بود البته این به این مفهوم نیست که فیلم های خوبی وجود نداشت بلکه غلبه با فیلم هایی بود که رویکرد تلخی داشت.

همیشه تلخی فیلم به معنی ناموفق بودن نیست
این مستند ساز در ادامه ضمن اشاره به این موضوع که نمایش تلخی در فیلم ها همیشه امر بدی نیست اظهار می کند:
در مواردی فیلمی نشان داده می شود که با وجود غمی که در بیننده به وجود می آورد در نهایت به دلیل ساختار خوب آن نوعی شعف ورضایت مندی به بیننده منتقل می کند به طور نمونه فیلم “ابدو یک روز” و”فروشنده “اگرچه فیلم های شادی نیستند وتلخی جامعه را بازگو می کنند لیکن به دلیل ساختار خوب فیلم در نهایت موجب خرسندی تماشگر می شوند؛ مسأله ای که امسال در جشنواره دیده نشد وهمین اثر را هم در اذهان به وجود نیاورد.

سینمای اجتماعی باید منجی باشد
درستکار می افزاید:
در گذشته سینمای اجتماعی، سینمای قدرتمندی بوده است و امروز هم انتظار این است که مانند یک نیروی منجی عمل کند لیکن این فیلم ها، سفارشی از مردم نبوده است، بنابراین بالیدنی از آن ها بیرون نمی آید وتنها برای جشنواره ساخته شده بود. به طور مثال فیلمی مثل قیصر یا گوزن ها یک موضوع اجتماعی وبرگرفته از مشکلات اجتماعی مردم را مطرح می کند وتعارض هایی که به مردم می شود وقانون به داد آن ها نمی رسد را نشان می دهد لیکن این فیلم ها خود را از جامعه جدا کرده بودند وبه نوعی ایزوله شده بودند در واقع واقعه نمایی می کردند واز واقعیت تقلید می کردند؛ کما اینکه در تقلید هم موفق نبودند بنابراین این فیلم ها، فیلم های اجتماعی نما بودند ونه اجتماعی واقعی.

سینماگران به عوض واقعیت به سوژه های قلابی می پردازند
وی در آخر می گوید: متأسفانه سینمای اجتماعی ما توسط مدیریت های متعدد در طی این سال ها از بین رفته است وسینماگران ما نمی توانند به مسائل واقعی جامعه بپردازند ومجبور هستند به دنبال سوژه های قلابی باشند تا از دیوار ممیزی عبور کنند.
جدا از بحث انتقادی که به لحاظ سینمایی به ساختار فیلم های این دوره شد عده ای از بینندگان از تلخی بسیار فیلم های این دوره از جشنواره شکایت داشتند به طوری که گفته می شود از مجموع 44 فیلم منتخب در این دوره تنها تعداد کمی مضمون طنز داشتند وقطعا نشان دادن واقعیات تلخ اجتماع هرچند از بطن جامعه برخاسته باشند، خوراک مناسبی برای یک سال سینمای ایران نیست؛ مسائلی نظیرمرگ عزیزان، فقر، خیانت، طلاق عاطفی هرچند از واقعیات زندگی افراد است لیکن اگر قصد آن هست که در قالب یک فیلم برای بیننده به تصویر کشیده شوند، بهتر از با رگه هایی از امید همراه شوند کما اینکه به طور نمونه در فیلم ” بیست ویک روزبعد “ساخته سید محمد رضا خردمندان به این کار پرداخته شد. فیلم، داستان بیماری سرطان مادری را به تصویر کشید که در کنار غم آشکار آن تلاش فرزند کوچک خانواده برای بهبود وضعیت مادر زیبایی های عاطفی را نمایان کرد تا به بیننده این حس را منتقل کند که بیماری یک عزیز تنها تلخی وسیاهی به همراه ندارد و روابط عاطفی بخشی از الطاف زندگی است که درد وبیماری را آسان ودر مواردی درمان می کند.

جامعه نیازمند شادی است
دکتر سید مهدی صمیمی اردستانی روان پزشک در خصوص تأثیری که تماشای فیلم ها با مضامین غم برروح و روان افراد می گوید:
نمی توان گفت که تماشای صحنه های غمگین در فیلم ها می تواند باعث افسردگی در افراد شود ودر واقع در میان عوامل موجد افسردگی تماشای فیلم های غم انگیز جایگاهی ندارد. ممکن است در کشور ما به دلیل بالا بودن استرس های محیطی جامعه شادی نداشته باشیم واین امر بر کسی پوشیده نیست لیکن تأثیر این گونه فیلم ها بربروز افسردگی در میان افراد صحت ندارد. زیرا هر غمگینی معادل افسردگی نیست ونمی توان گفت جامعه شاد نیست، پس افسردگی شایع است این دومسأله دو مقوله مجزاست.

غم ناشی از تماشای فیلم غمی موقتی است
وی می افزاید:
اگر افراد تحت استرس زیاد باشند ونتوانند به تفریح بپردازند، مشخص است که سلامت کلی جامعه مورد تهدید است ولطمه وارد می شود لیکن این که بگوییم نبود شادی باعث افسردگی می شود هم صحیح نیست. این فیلم ها مضمون غم انگیز داشته وموضوعات شادی ندارند وممکن است مردم از دیدن فیلم لذت نبرند ونه تنها برای آنها تفریح قلمداد نشود، بلکه بیشتر با مشکلات روبرو شوند؛ این تعبیر بهتری است تا بگوییم این فیلم ها باعث شیوع افسردگی می شوند.
دراصل تماشای فیلم تلخ در شرایط نرمال باعث ایجاد غمی در بیننده می شود ولی پس از مدتی شخص به شرایط طبیعی خودش بازمی گردد واین چنین نیست که دچار بیماری افسردگی شود. مشخص است که یک فیلم کمدی افراد را شاد می کند وتفریح مفرح محسوب می شود وامکان دارد فردی با میزان افسردگی خفیف از مشاهده فیلمی کمدی لذت برده وسرحال شود ولی نمی توان گفت با دیدن این فیلم کمدی، بیماری افسردگی او درمان می شود.

سینما دیگر مکان تفریحی نیست
این روان پزشک ضمن تأکید به این موضوع که ساخت فیلم های تلخ در جامعه تولید بیماری روحی نمی کند می گوید:
این فیلم ها تنها مشکلی که ایجاد می کند این است که مردم نتوانند از سینما به عنوان یک مکان شادی آور استفاده کنند.از طرفی واقعیات تلخ در جامعه وجود دارند وجزئی از زندگی هستند واین بستگی دارد که اشخاص از مقوله ای به نام سینما چه نوع توقعی دارند؛ آیا جنبه تفریحی  برایش قائلند یا خیر و برای درک مشکلات فیلم می بینند. لازم به ذکر است که اگر تنها بخواهیم مکرر با واقعیات تلخ روبرو شویم طبیعی است که بر روحیه ما اثر خود را خواهد گذاشت به این صورت که ما را کسل و دلزده می کند وباز هم تأکید می کنم در این صورت هم افسردگی به همراه نخواهد داشت.

وقتی آگاهی از مشکلات سودی ندارد
وی می افزاید:
به طور نمونه اگر افراد نه تنها درتماشای فیلم بلکه در واقعیات مدام در فضایی قرار بگیرند که پر از تلخی وفقر ومشکلات است وقادر به انجام کاری در جهت حل آن ها نباشند، طبیعی است که بر روحیه آن ها اثر نامطلوب می گذارد. پرسش این است که این اطلاع پیدا کردن از مشکلات تا چه میزان به حال ما وافراد درگیر آن می تواند اثر داشته باشد؟ بنابراین تماشا نکردن این فیلم ها یک دیدگاه شخصی است وخانواده هایی که از تماشای این گونه فیلم ها خودداری می کنند نه می توان گفت کار درستی انجام می دهند واین باعث می شود افسردگی نگیرند ونه می توان گفت این اقدام آن ها کاملا غلط است؛ چرا که افراد در بیشتر موارد تماشای فیلم را به عنوان یک تفریح به حساب می آورند واگر قرار باشد در این مسیر مدام غمگین شوند پس این قضیه دیگر تفریح محسوب نمی شود.

حرف آخر
با توجه به صحبت های مطرح شده توسط منتقد سینما و هم متخصص روانپزشک حالا دیگر انتخاب با بینندگان است که آیا تمایل دارند باز هم از سینما به عنوان یک پایگاه تفریحی استفاده کنند ویا جایگزینی برای آن بیابند. چرا که در سال آتی شاهد اکران یکایک این فیلم ها در سینماهای کشور هستیم؛ فیلم هایی که تقریبا هیچ یک مایه تفریح و شادی مخاطب نمی شوند و به همین جهت هم در جشنواره سی وپنجم حواشی بسیاری به همراه داشتند.

/انتهای متن/