صیغه محرمیت در دوران نامزدی: آری یا نه؟

اعظم صفایی/

در فقه اسلامی تنها راه محرمیت زن ومرد خواندن «صیغه» است. این صیغه اگر با قصد ازدواج موقت باشد، در واقع پایه نوعی از عقد ازدواج است که برای مدتی معین بین زن ومرد بسته می‌شود و با پایان گرفتن مدت عقد رابطه زوجیت برهم می‌خورد. این نوع از ازدواج اغلب در میان افرادی که توانایی تشکیل زندگی زناشویی به‌طور رسمی را بنابر دلایلی ندارند، مرسوم است. این صیغه محرمیت می تواند در دوران نامزدی به منظور برقراری محرمیت مابین زوجین هم خوانده می‌شود.

ایراد خطبه محرمیت و عقد صیغه در دوران نامزدی مخالفان و موافقان بسیاری دارد. عده‌ای این اقدام را واجب و ضروری می‌دانند و عده دیگر آن را مانع بزرگی در یک انتخاب عقلانی ومنطقی دانسته و معتقدند این کار باعث می‌شود زوج‌ها توانایی تصمیم‌گیری مناسب را برای ازدواج از دست بدهند.

 دیدگاه یک روان‌شناسی را در این مورد پرسیده ایم.

 

صیغه محرمیت نقاط مثبت و منفی دارد

پروانه صفایی مقدم دکترای روان‌شناسی بالینی در پاسخ به این پرسش خبرنگار به‌دخت که  صیغه در دوران نامزدی از دیدگاه روان شناسی پذیرفته است یا خیر، گفت: اگرچه گفته می‌شود که دوران نامزدی دورانی برای شناخت زوج از یکدیگر است لیکن در این دوران افراد کمتر خود واقعی‌شان را نشان می‌دهند و سعی در به چالش کشیدن یکدیگر می‌کنند. بحث صیغه در این دوران اغلب در خانواده های مذهبی به منظور پرهیز از گناه صورت می‌گیرد. اگرچه صیغه محرمیت در این دوران نقاط مثبتی دارد. لیکن از دیدگاه روان‌شناسی اقدام مناسبی جهت یک انتخاب آگاهانه به شمار نمی‌آید.

وی ادامه داد: نکته مثبت آن این است که به دلیل ایجاد نزدیکی بیشتر مابین زوج سبب می‌شود دو طرف در بیان خواسته‌های خود در خصوص ازدواج راحت‌تر عمل کنند. در این شرایط یک سری توقعات بیشتر ایجاد می‌شود و طرفین براثر روابط نزدیکی که با هم پیدا می‌کنند به لحاظ عاطفی نیز وابستگی بیشتری نسبت به‌ هم خواهند داشت. اما درست مشکل از همین جا آغاز می‌شود . چراکه گاهی ممکن است رضایت طرفین ازهم درخصوص روابط جنسی برآورده نشود و اینجاست که قضیه ازدواج بین آنها منتفی اعلام می‌شود. در این حالت اغلب این خانم‌ها هستند که به لحاظ روحی شکست می‌خورند زیرا احساس می‌کنند مورد سوءاستفاده قرار گرفته‌اند.

 

آسیب‌های روانی در پی صیغه دختران

صفایی مقدم گفت: در برخی از خانواده‌ها که تفکر سنتی در آنها رایج نیست، اعتقادی به صیغه وجود ندارد. دختر و پسر با هدف ازدواج مدتی برای شناخت بیشتر زیر نظر خانواده ها با یکدیگر روابط دوستانه دارند تا نسبت به‌هم آشنایی پیدا کنند. عکس این حالت در خانواده‌های سنتی مذهبی وجود دارد. این خانواده‌ها معتقد به صیغه محرمیت هستند و برای به گناه نیفتادن دختر و پسر آن‌ها را نسبت به‌هم محرم می‌کنند.

وی تشریح کرد: از دیدگاه ما روان‌شناسان صیغه اقدام مناسبی برای دختران نیست. چراکه در جامعه کنونی نمی‌توان برای آن حدوحدودی مشخص کرد. به‌طورمثال تنها بگوییم که در حد دست دادن و صحبت باشد. درست است که این حدود تعیین می‌شوند ولی همه افراد برطبق آن رفتار نمی‌کنند.

وی افزود: زمانی‌که روابط جنسی نزدیک در این دوران مابین زوج بوجود می‌آید. با فسخ ازدواج اغلب این دختر است که دچار احساس ناخوشایند می‌شود. از آنجایی‌که خانم‌ها جزئی‌نگر هستند و مسائل پیش آمده را بارها در ذهن مرور می‌کنند، این آسیب برای آن‌ها بیشتر است. در این حالت دختر گمان می‌کند در معرض گزینه‌ها قرار گرفته است و این احساس بدی به او می‌دهد.

صفایی اظهار داشت: صیغه در شرایطی قابل توصیه است که خانمی ازدواج کرده و بیوه باشد نه برای دخترخانمی که باکره است. صیغه تنها شرایط ناخوشایندی را ایجاد می‌کند که بعدها شخص به‌خاطر یک سری مسائل جنسی پیش آمده از لحاظ عاطفی وابسته‌تر شود و قادر به انجام تصمیم‌گیری مناسب نباشد. یعنی اگر موارد ناخوشایندی در این دوران نسبت به طرف مقابل احساس کرد به دلیل شرایط به وجود آمده خود را ملزم به ازدواج کند.

بر این اساس توصیه اغلب روان شناسان برای شناخت بهتر زوج در دوران نامزدی برقراری روابط بر طبق پایب ندی به اصول زیر نظر خانواده‌هاست.

 

صیغه در دوران نامزدی باید مشروط باشد

سعید عزیزی کارشناس مذهبی در خصوص ضرورت صیغه گفت: در دوران نامزدی صیغه محرمیت باید از نوع مشروط باشد. یعنی زمانی‌که دو طرف (دختر و پسر) بعد از چند جلسه آشنایی به این نتیجه رسیدند که مناسب ازدواج با یکدیگر هستند و خواستگاری رسمی انجام شد، بعد از آن برای یک دوره حداکثر دوماهه به‌هم محرم شوند به شرطی که این محرمیت تنها در حد صحبت کردن و دست دادن باشد و نه بیشتر.

وی گفت: این محرمیت برای آشنایی بهتر طرفین از یکدیگر بسیار مناسب است. زیرا تمام زوایای شخصیتی فرد که پنهان مانده بود آشکار می‌شود. با محرم شدن زوجین نوع گویش،رفت و آمد و برخورد اجتماعی به‌طور نزدیک  مشخص می‌شود.

این استاد علوم قرآنی و عرفان افزود: در این دوران اگرچه اسم افراد در شناسنامه هم نیست لیکن به نوعی ازدواج آن‌ها با این صیغه تثبیت می شود. اگر در این زمان به دلایلی ازدواج برهم بخورد باز هم خیلی بهتر است از اینکه پس از عقد رسمی این مشکل به وجود بیاید. بر این اساس صیغه محرمیت در دوران نامزدی یکی از واجبات ازدواج است.

عزیزی با بیان اینکه صیغه محرمیت زمانی باید صورت گیرد که 90درصد از ازدواج مطمئن باشیم، اظهار داشت: نخستین مرحله از ازدواج بحث معارفه است که پس از چند جلسه درصورت موافقت به «بله برون» ختم می‌شود؛ زمانی که کار تقریباً به اتمام رسیده و دو طرف درحال آماده شدن برای عقد دائم هستند، صیغه محرمیت انجام می‌شود.

این کارشناس دینی گفت: گاهی ممکن است در این مرحله  مواردی پیش بیاید که ازدواج را برهم بزند و این امر طبیعی است و اگر صیغه مشروط باشد هیچ آسیبی به دختر وارد نخواهد شد. البته صحبت ما در رابطه با خانواده‌های مذهبی است ودر مورد خانواده‌های غیر مذهبی این مسائل رعایت نمی‌شود.

وی ادامه داد: این صیغه شرایطی دارد؛ باید درحضور جمع و توسط فردی مؤمن قرائت شود و برای دختر مهریه تعیین شود. صیغه‌ای که دو طرف خود بخوانند صحیح نیست و حق دختر در آن ضایع می‌شود. در زمان اجرای صیغه مشروط پدر دختر باید قید کند که صیغه مشروط است. در این حالت محرمیت تنها در حد روابط عادی جائز است و نباید فراتر رود. اگر فراتر باشد گناه محسوب می‌شود زیرا اذن پدر مهم است و پدر صیغه را مشروط کرده است. پس صیغه محرمیت در دوران نامزدی واجب است لیکن توصیه می‌شود از نوع مشروط باشد.

 

صیغه محرمیت در دوران نامزدی بهتر است در حضور شاهدین باشد

هدی عمید وکیل پایه یک دادگستری در خصوص حقوق طرفین در صیغه دوران نامزدی گفت: قانون مدنی در بخش مربوط به مسائل خانواده، از روز خواستگاری تا وقوع نکاح و یا طلاق را قانونمندکرده و منظور از خواستگاری، مطرح کردن پیشنهاد ازدواج قبل از مراسم عقد نکاح است و فاصله میان خواستگاری و اجرای مراسم عقد را دوره نامزدی گویند.

وی افزود: اگرچه هنوز در این دوران عقد نکاح واقع نشده است، اما قانون‌گزار به بررسی مسائل حقوقی این دوران نیز پرداخته است؛ بر اساس ماده ۱۰۳۵ قانون مدنی «وعده ازدواج ایجاد علقه زوجیت نمی‌کند، اگرچه تمام یا قسمتی از مهریه که بین طرفین براي موقع ازدواج مقرر گردیده پرداخته شده باشد. بنابراین هر یک از زن و مرد مادام که عقد نکاح جاري نشده می‌تواند از وصلت امتناع کند و طرف دیگر نمی‌تواند به هیچ وجه او را مجبور به ازدواج کرده و یا از جهت صرف امتناع از وصلت مطالبه خسارتی نماید»

این وکیل گفت: همچنین بر اساس همین قانون، در صورت به‌هم خوردن نامزدی، هر کدام از طرفین می‌توانند در مورد بازگشت هدایایی که خود یا والدین شان به طرف مقابل داده‌، درخواست کند و اگر آن هدایا موجود نباشد، باید قیمت آ‌‌ن‌ها پرداخت شود.

عمید گفت: مورد دیگری که در قانون به آن اشاره شده است این است که هرکدام از طرفین می تواند درخواست گواهی صحت و سلامت در خصوص بیماری‌های مسری کند.

 

صیغه دوران نامزدی همان عقد موقت است

این وکیل پایه یک دادگستری اظهار داشت: تمام آن‌چه گفتیم مربوط به دوران نامزدی در زبان قانون است؛ از نظر قانون‌گزار تا زمانی که هیچ عقدی میان طرفین منعقد نشده است رابطه نامزدی محسوب می‌شود. اما وقتی صیغه نکاح جاری شود قواعد همان نکاح جاری خواهد بود. دقیقاً مهم‌ترین نکته کلیدی این است. در قانون ازدواج دو نوع است یا منقطع یا دائم.

وی تصریح کرد: ازدواج منطقع یا عقد موقت، نکاحی است که براي مدت معینی واقع شده باشد . این همان چیزی است که در عرف به آن صیغه می‌گویند. از آنجا که طبق قانون ثبت ازدواج منقطع اجباری نیست، بسیاری از خانواده ها در زمان نامزدی و به دلیل اینکه می‌خواهند دختر و پسر به هم محرم باشند، به قول خودشان صیغه محرمیت می‌خوانند، این صیغه محرمیت دقیقا همان عقد منقطعی است که در قانون از آن یاد شده است و قواعد مشخصی بر آن حاکم است.

وی افزود: صیغه یا عقد موقت، نوعی از ازدواج است که اگرچه برخی قوانین آن متفاوت از نکاح دائم است اما قواعد مشترک بسیاری هم دارد.

این وکیل همچنین گفت: مهریه نقش اساسی در این عقد دارد و حتماً باید مشخص شده باشد و در همان موقع عقد پرداخت شود. در عقد موقت زن حقی به نفقه ندارد مگر اینکه قبلاً بین آنان شرط شده باشد که مرد نفقه زن را بپردازد. همچنین در این رابطه زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی‌برند و زن برای اجازه خروج از کشور نیاز به اذن شوهر دارد.

وی گفت: پایان دادن این عقد نیز مانند عقد دائم در دست مرد است؛ یعنی یا باید مدت پایان یابد یا اینکه مرد الباقی مدت را به زن بذل کند، مگر آنکه شرط ضمن عقد شده باشد که زن وکالت در بذل مدت داشته باشد. البته برای این پایان دادن نیازی به مراجعه به دادگاه برای این‌کار نیست و مرد می‌تواند شفاهی یا در دفترخانه‌ای که عقد موقت را ثبت کرده اند این کار را انجام دهد.

 

شرط نداشتن روابط زناشویی در دوران صیغه قابل اجراست

عمید اظهار داشت: نکته مهم این است که متاسفانه بسیاری از افراد و خانواده ها با وجود خواندن صیغه محرمیت هیچ نیازی به ثبت این رابطه حتی به شکل یک سند میان خود و با حضور چند شاهد نمی‌بینند. در نتیجه زن و مرد وارد رابطه‌ای می شوند که آثار حقوقی بسیاری برای آنان به همراه دارد، اما در صورت وقوع مشکل هیچ راهی برای اثبات آن ندارند. این موضوع به ویژه در فضای سنتی حاکم بر جوامعی مانند کشور ما، می‌تواند تأثیرات جدی بر زندگی زنان جوان داشته باشد.

وی در آخر توصیه کرد: در مواردی در دوران صیغه که فرزندی به وجود می‌آید، اگرچه از لحاظ قانونی و شرعی ملحق به پدر است، اما اثبات این موضوع می‌تواند دردسرهای زیادی به همراه داشته باشد. به همین دلیل توصیه می‌شود اگر هم قرار است که عقد منقطعی (صیغه محرمیت) میان طرفین خوانده شود، با آگاهی به همه موارد حقوقی و همچنین با تنظیم سند و در حضور شاهد صورت گیرد تا از عواقب منفی آن خودداری شود.

/انتهای متن/