نقش پدر در خانواده را جدی بگیرید

انجمن ایرانی مطالعات زنان سه شنبه ٢۸ شهریور ماه نشستی تخصصی تحت عنوان “نقش پدر در خانواده” را در خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار کرد.

در این جلسه نقش پدر در خانواده به لحاظ روانشناختی و حقوقی با هدف بررسی نقش حقیقی و حقوقی پدران مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

نقش پدر از دوران جنینی شروع می شوددکتر شکوه نوابی نژاد، رئیس انجمن ایرانی مطالعات زنان در ابتدای این نشست ضمن تأکید بر عشق بی همتای پدر و مادر نسبت به فرزندان، گفت:

“بین مهر مادری و خردورزی مهربانانه ی پدر تفاوت زیادی است اما این دو مکمل هم هستند. مهر مادری در حقیقت با تدبیر خردمندانه پدر تکمیل می شود. همیشه از مادر به عنوان موجودی که عاطفه را در خانواده گسترش می دهد و  با عطوفت با بچه ها برخورد می کند، یاد می کنیم. در مورد اهمیت نقش مادر در بسیاری منابع و رسانه ها همیشه حرف زده شده و به نظر من در مورد نقش پدر در خانواده کم لطفی شده است.

در دوران بارداری بعد از انعقاد نطفه، رشد عاطفی جنین شروع می شود و مادر با بچه ارتباط عاطفی برقرار می کند. ارتباط عاطفی که زن در دوران بارداری با همسر خود دارد، باعث احساس مطبوع او نسبت به شرایط بارداری می شود و جنین در این شرایط نرمال از خون مادر تغذیه می کند و پرورش می یابد. پس نقش پدر از همان دوران جنینی آغاز می شود. نگرش و آینده ی  فردی که از دوران بارداری از روابط شیرین پدر و مادر محروم بوده  با بچه ای که از دوران جنینی از کمک عاطفی پدر به مادر برای گذراندن دوران بارداری برخوردار بوده، خیلی متفاوت است . مثلا دختر جوانی برای مشاوره خانواده به من مراجعه می کند و می گوید که پدر و مادر خیلی خوبی دارد اما احساس خوب و نزدیکی به والدینش ندارد و در بررسی تاریخچه زندگی اش می بینیم در دوران جنینی مادرش او را نمی خواسته و پدر هم  احساس خوشایندی را به مادر منتقل نمی کرده است.

نقش پدران در شخصیت سازی کودکان

این استاد دانشگاه و روانشناس و مشاوره خانواده در ادامه ی صحبت هایش از نقش “الگودهی” پدران به فرزندان صحبت کرد:

اولین الگوی مرد در زندگی یک پسر و دختر پدرشان است. اگر پدر یک فرد مسئول و جدی است و اقتدار مدیریتی را در خانه با مهربانی همراه کند، دختر بعد ازدواج  وضعش خیلی فرق دارد با آن کسی که پدر بداخلاق دارشته است. غالبا پسرها الگو و شخصیت پدرشان را در زندگی زناشویی شان همانندسازی و الگوسازی می کنند. من بعد از ٥٠ سال کار تحقیقاتی و پژوهشی در خانواده به این نتیجه رسیدم که نقش پدران در شخصیت سازی به مراتب  بیشتر از مادران است. اما ما این سال ها این تصویر را به خانواده ها داده ایم که مادر تأثیر بیشتری از پدر در خانواده دارد یعنی اگر پدر در خانواده نباشد اتفاق خاصی نمی افتد.
اگر پدر نباشد

دکنر نوابی نژاد بر نقش کلیدی  مادر در سه سال اول زندگی یک کودک تأکید کرد و ادامه داد:

اگر کودکی در سه سال اول زندگی اش محروم از عشق مادر و قربان صدقه و نوازش های مادر باشد تا آخر عمر اعتماد به نفسش پایین است و برای بالا بردن اعتماد بنفسش خیلی باید کار کنیم. اما کودکانی که در سه سال اول زندگی شان در آغوش مادر پرورش یابند، اعتماد بنفس و سلامت بیشتری دارند. اما با وجود تمام زحماتی که مادر برای کودک می کشد آنچه که شخصیت دختر و پسر را می سازد، وجود پدر است. اگر پدری به دلایل کاری، طلاق و غیره در خانواده نباشد یا ظاهرا باشد ولی نه زنداری بداند نه بچه داری، این پدران  الگوهای غلطی اند که هم خود آسیب می بینند و هم فرزندان شان آسیب می بینند. از طرفی در مورد برخی پدران که مجبورند برای کار به شهر دیگر بروند و چند ماهی در خانه نباشند، باید یک جایگزین جنس مخالف از محارم در خانواده حضور داشته باشد. البته این جانشین ها باید بسیار مورد اعتماد باشند تا به بچه ها آسیب نرسانده و بچه ها بتوانند به خوبی از آن ها الگوسازی و همانندسازی کنند، مثلا پدر بزرگ، عمو و دایی.

وی بحثش را با بیان نتیجه ی یکی از تحقیقاتش اینطور جمع بندی کرد:

سال ٦٢ تحقیقی را در دو کانون اصلاح و تربیت تهران و مشهد برای یافتن علل پیدایش بزهکاری در این بچه ها انجام دادیم. ٧٠ درصد این بچه های بزهکار یک وجه مشترک داشتند؛ یا پدر در زندگیشان غایب بود یا پدر الگوی بدی بود و به دلیل خماری و اعتیاد نقش مثبتی در خانواده نداشت. بعد از آن مندر مشاروه ها از همان اول سراغ پدرافراد می روم که چه وضعیتی دارد.

نقش حقوقی پدر در خانوادهدکتر محمد روشن معاون حقوقی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری هم در مورد نقش حقوقی پدر در خانواده گفت:

در گذشته های دور رابطه مالک و مملوک بین پدر و فرزند مطرح بود اما امروزه بحث حق حیات به میان آمده است. همچنین در قانون و شرع پدر نفقه دهنده به خانواده بوده و نفقه دهندگی بالذات به مادر محول نشده اما ثانیا و بالعرض بر مادر وارد می شود یعنی اگر پدر نبود یا بچه پدر نداشت، مادر باید به فرزند نفقه دهد.

این متخصص حقوق خانواده در مورد ولایت پدر اظهار کرد:

در مجموع ولایت پدر دو گونه است  یکی بر صغیر و یکی بر نکاح دختر باکره رشیده. فقیهی گفته ولایت پدر فقط در ازدواج دائم نیاز است. دیگری گفته در ازدواج دائم نیاز نیست و در موقت نیاز است، آن یکی گفته در هیچکدام نیاز نیست و فقیهی هم در هر شکل ازدواج ولایت پدر را لازم دانسته است . در مورد ولایت بر صغیر، تابعی از مسأله نفقه است، یعنی به لحاظ قانونی نباید کودک را رها کنیم و بالاخره از زمانی که کودک  به دنیا می آید یک نفر مسئول اوست ، بنابراین ولایت پدر در اینجا برای مصلحت و حمایت  ازکودک عنوان می شود.

تابعیت، حضانت و نفقه

وی در زمینه بحث تابعیت و حضانت پدر نیز خاطرنشان کرد:

تابعیت پدر باعث تفوق و چیرگی او بر خانواده می شود اما موقتی است یعنی پس از رسیدن به یک سن مشخص فرزندان می توانند خروج و ترک از تابعیت پیدا کنند. بحث حضانت حق و تکلیف والدین است، قبلا می گفتیم تا دو سالگی فرزند ذکور حضانتش با مادر و بعد آن با پدر است. البته با نظر پس از هفت سالگی با نظر دادگاه از پدر هم می توان سلب حضانت کرد.

دکتر روشن ادامه داد:

مرد مسئول تأمین معیشت خانواده و دادن نفقه به زن و فرزندان است حالا وقتی مرد ناتوانی مالی دارد و زن به لحاظ مالی تواناست، با اینکه به لحاظ قانونی موظف نیست در خانه پولش را خرج کند اما از نظر اخلاقی باید به مرد کمک کند . در واقع اسلام از نظر دادن نفقه و قانونی بودن وظیفه ی مرد برای تأمین معاش خانواده به نفع زنان عمل کرده است.

او در انتها بر اهمیت عدم دوگانگی پدر و مادر در تربیت کودک تاکید کرد.
انتقاد به محتوای همایش

با توجه به این که برگزاری هر همایشی با هدف گیری و جهت خاصی همراه است، از برگزار کنندگان همایش ها انتظار می رود که چند اصل را در برپایی  همایش در نظر داشته باشند:

• در این همایش اگر قراراست نقش جدی پدر در خانواده مطرح شود، چرا سخنران اول که بنوعی برگزار کننده همایش محسوب می شود، دقیقا در این راستا به ارائه بحث می پردازد و سخنران دیگر کاملا در جهت مخالف هدف و موضوع طرح بحث می کند؟ مگر نباید موضوع همایش روشن و شفاف باشد که هم سخنرانان و هم شرکت کنندگان در جریان کم و کیف محتوای همایش باشند و مخصوصا ارائه کنندگان مقاله و سخنرانان بدانند دقیقا باید در چه موضوعی طرح بحث کنند؟
• چیزی که در این همایش بروشنی مشهود بود. یعنی سخنران دوم اصلا جهت گیری و هدف همایش را در مباحث طرح شده ندیده گرفت. در حالی که قاعدتا سخنرانان باید به تناسب جهت گیری و هدف همایش دعوت شوند و بحث کنند. اختلاف نظر در این موارد طبیعی است اما عدم تناسب بحث ها با جهت و هدف همایش قابل توجیه نیست؛
• در این همایش آقای سخنران که بعنوان حقوقدان مباحثی را طرح کرده، نکاتی غیرکارشناسی و غیر مبتنی بر دانش حقوق و امور فقهی، که در کشور ما مبنای قانون است، اظهار کرده است مثل قول مشهور فقها در مورد عدم ضرورت اجازه پدر در ازدواج دختر یا غلط بودن قانون قصاص و وظیفه زن در تامین معاش از باب حسن معاشرت و … که البته سایت به دخت از انعکاس مشروح این مطالب طبعا معذور بوده است. جالب این است که ایشان از مقامات دولتی و صاحب پست در وزارت علوم،  تحقیقات و فناوری هم بوده است! طبیعتا در همایش هایی از این دست مباحث  باید با توجه به زمینه های کارشناسی طرح شود، نه  آراء غیر تخصصی و صرفا سلیقه ای.

/انتهای متن/