زنانِ “به وقت شام ” کجا ایستاده اند؟

به وقت شام در نگاه اکثرمنتقدان  فیلمی مطرح است درسینمای ایران، هم به جهت سوژه آن که برای اولین بار در سینمای ایران به آن پرداخته شده و هم به جهت  قابلیت های هنری و تصویری که در ژانر اکشن  به نمایش گذاشت.

فیلم از عوامل بازیگرایرانی، سوری، لبنانی و عراقی  مختلف و برجسته ای چون  بابک حمیدیان،‌هادی حجازی فر، خالد السید، بیار داغر، منذر زین الدین، جوزیف سلامه، رامی‌عطاالله، لیث مفتی و علی سکربهره برده است. نقش زن  داعشی  مهم فیلم را هم سینتیا کرم (زن خواننده ای که در فیلم به داعش پیوسته و در جایگاه کمک خلبان مسئول یک عملیات انتحاری شده)  بازی می کند.

یکی از منتقدان سینمایی در مورد فیلم گفته است:

 ” به وقت شام یه اکشن قوی با استانداردهای جهانی و سکانس‌هایی قوی به لحاظ فرمی(مخصوصاً سکانس اولیه و پایانبندی) است و بیننده را به صندلی سینما می‌چسباند و به واقع فیلمی‌است که می‌توان نام سینما روی آن گذاشت.”

داستان فیلم

به وقت شام راوی داستان پدر و پسری ایرانی یونس( هادی حجازی فر) و علی( بابك حميديان) است که هر دو خلبانند و برای نجات عده ای از مردم تدمر از چنگال داعش عازم این شهر می شوند تا با هواپیما آنها را به دمشق منتقل کنند اما در میانه راه در جریان هواپیماربایی گروهی از داعشی ها، به دست آنها اسیر می‌شوند و بقیه فیلم داستان اسارت آنها و ماجراهای  عجیب و غریبی است که برای شان پیش می آید.

یونس یک خلبان کهنه کار است که در جنگ های عراق ، بوسنی و لبنان حضور داشته و علی خلبان جوانی است که برای کمک به پدرش، که حالا دیگر از پرواز منع شده،‌ در این ماموریت شرکت دارد.  همسرپا به ماه علی در تهران منتظر اومرتب با او در تماس است.  

فیلم بنوعی سعی دارد نشان دهد که علی نه از سر اعتقاد کامل به مبارزه با داعش بلکه از سر ناچاری و برای همراهی با پدربه سوریه آمده است.

فیلمی مردانه با نقش های پررنگ از زنان

“به وقت شام” در نگاه اول فیلمی مردانه است؛ چرا که بر نشان دادن عملیات مختلف گروه داعش و هم مقابله های با این جریان با محوریت دو ایرانی تاکید دارد. در واقع یک فیلم جنگی است که بنا دارد چهره خشن و کاملا متعصبانه و غیر منطقی داعش را نشان دهد. بر این اساس علی القاعده فیلم نبایستی چندان نگاه و اعتنایی به زنان و نقش های زنانه داشته باشد. در عین حال می بینیم که حاتمی کیا پابپای شخصیت های اصلی فیلم زنانی را هم مطرح کرده است که گاه خودشان و نقش شان در اهمیت دست کمی از مردان فیلم ندارند. به عبارت دیگر فیلم چه در مورد داعش و چه در مورد مردان مبارزی که درمقابل داعشند، از زنان و نقش شان در ماجراهایی که در فیلم می گذرد، حرف های مهمی دارد.

ویژگی استفاده از چند زبان در فیلم که توسط دو بازیگر اصلی ایرانی یعنی هادی حجازی فر و بابک حمیدیان در فیلم دیده و شنیده می شود، بخوبی توانسته نقش کشورهای مختلف در ماجرای داعش مخصوصا غربی ها را نشان دهد. این ویژگی مشخصا  در مورد سینتیا کرم که نقش زن داعشی مسئول عملیات انتحاری را بازی کرده، بخوبی بکار گرفته شده است. زنان ایرانی فیلم اما چهره چندان پرفروغ و تاثیرگذاری در فیلم ندارند.

نقش پرنگ تر زنان داعشی

آنچه در یک نگاه در مورد جایگاه زنان در فیلم “به وقت شام” می توان گفت این است که فیلم در مجموع  در نشان دادن نقش پررنگ زنان در پیشبرد اهداف گروه داعش موفق تر بوده است تا در نشان دادن نقش زنان جریانی که در مقابل داعش قرار گرفته است. در واقع حاتمی کیا در نشان دادن چهره خشن، بی رحم و متعصب زنان داعشی در فیلم تا حد زیادی موفق عمل کرده است. اما وقتی نوبت به زنان جریان مقابل داعش می رسد، این قوت و قدرت در شخصیت های زن ایرانی خیلی نمایان نیست. مشخصا دو زنی که در این جریان مطرحند، همسر علی و مادر همسر اوست. فیلم نشان می دهد که همانطورکه علی یکی از شخصیت های اصلی فیلم در این فیلم بیشتر از این که نقشی فعال و  همراه با رغبت در تقابل با داعش داشته باشد، نقشی دنباله رو پدر را دارد،‌همسرش هم که در آستانه مادر شدن است،  بیش از صبوری بخرج دادن نقشی در جریان مبارزه همسرش با داعش ندارد  و مادر همسرش که اساسا با رفتن و جنگیدن علی مخالف است و معترض به آن. این در حالی است که نقش دو زن داعشی بسیار پررنگ و تعیین کننده است در ماجراهای فیلم؛ یکی سرکرده یک گروه انتحاری است و کمک خلبان و دیگری که همسر شیخ است در جریان آزاد کردن اسیران داعشی در هواپیما و پیشبرد نقشه گروه نقشی موثر دارد و نهایتا هم هر دوی اینها فدای اهداف شان می شوند؛ یکی که یک زن غربی است با پیشینه عضویت در یک گروه موسیقی و در عملیات انتحاری با هواپیما خود را فدا می کند و دیگری هم زن عربی است که در دفاع از همسرش که در جریان یک تسویه حساب درون گروهی کشته شده، خود را به کشتن می دهد.

البته حاتمی کیا با نشان دادن تصویری آسمانی و قدسی از مادر علی وقتی او زیر تیغ داعش خود را در آخرین لحظات زندگی می بیند،  سعی کرده نقش پنهان  اما پررنگ زنان را در پرورش شخصیت مبارزین با داعش بازنمایی کند.

در کل می توان گفت حاتمی کیا در فیلم “به وقت شام” هم چون سایر فیلم هایش سعی بر بازنمایی جایگاه زنان در جریانات مهم و سرنوشت ساز اجتماعی و سیاسی و نظامی و … دارد، اگر چه این نقش مخصوصا در مورد زنان ایرانی که همسران و فرزندان شان راهی جبهه جنگ با داعش شدند، قطعا می توانست برجسته تر باشد؛ نقشی برگرفته از واقعیت این نقش و چندوچونش در طول سالیان اخیر.

/انتهای متن/