هفتم صفر روز مختص شهادت سبط اکبر

شهادت امام حسن (ع) در ایران روز 28 صفر همزمان با رحلت رسول خدا (ص) برگزار می‌شود. این درحالی است که سایر شیعیان جهان روز هفتم صفر به عزادراری برای این امام معصوم می‌پردازند.

سه نقل قول برای تاریخ شهادت امام حسن مجتبی (ع)

در میان علما و مراجع بزرگ شیعه سه نقل قول برای تاریخ شهادت امام حسن مجتبی (ع) وجود دارد. قول اول روز آخر ماه صفر که قائل آن مرحوم شیخ کلینی است؛ که این قول را تنها ایشان ذکر کرده و قول منفردی است که با تمام وجاهت و بزرگی وی، هیچ یک از علمای شیعه تا این زمان از او تبعیت نکرده اند. قول دوم 28 صفر است که برخی از علما مثل شیخ مفید در الارشاد، شیخ کلینی در کافی و شیخ تبریزی در اعلام الوری این روز را روز شهادت امام حسن (ع) اعلام کرده‌اند. سومین قول هفتم صفر را سالروز شهادت امام مجتبی (ع) ذکر کرده‌اند و علمایی مثل شهید اول، کفعمی، شیخ بهایی، علامه مجلسی، مرحوم صاحب جواهر، شیخ کاشف الغطاء و محدث قمی رضوان الله علیهم 7 صفر را روز شهادت ایشان دانسته‌اند.

شهادت امام مجتبی (ع)  در ایران تا دوره صفویه

بنا به گفته حجت الاسلام یوسفی غروی از محققان تاریخ اسلام حوزه علمیه قم، تمام شیعیان در دنیا به غیر ایران هفتم صفر را به عنوان روز شهادت امام حسن مجتبی(ع) عزاداری می کنند، در ایران هم تا زمان صفویه روز شهادت امام حسن مجتبی (ع) روز هفتم صفر بود که از زمان صفویه تصمیم گرفته شد این روایت به ۲۸ صفر منتقل شود. در زمان صفویه چون تشیع مذهب رسمی شده بود، برای همین وفات پیامبر(ص)، شهادت امام حسن(ع) و امام رضا(ع) را در یک روز در آخر ماه صفر جمع کردند تا هم عزاداری شکوه‌مند‌تری برگزار شود و هم از تعدد تعطیلی جلوگیری شود.

اما این تصمیم بارها با مخالفت علما روبرو شد چنانچه حضرات در روز هفتم ماه صفر، در کلیه بلاد شیعه اقامه عزا برای امام حسن (ع) می کردند؛ خصوصا این سنت در نجف اشرف و حوزه علمیه قم پس از ورود آیت الله العظمی حاج شیخ عبدالکریم حائری به قم و تاسیس حوزه علمیه، دستور به تعطیلی بازار، حوزه علمیه و اقامة عزا کردند؛ و پس از ایشان این سنت سیره بزرگانی همچون آیات عظام بروجردی و گلپایگانی که هر کدام در زمان خود مسئولیت حوزه را به عهده داشته‌اند بوده است.

 
ابتکار عمل ناصرالدین شاه!

در تاریخ آمده است ناصرالدین شاه روز هفتم صفر را روز ولادت امام موسی کاظم اعلام کرد.

نکته جالب اینکه تولد ناصرالدین شاه قاجار ششم صفر بود و او برای اینکه روز تولدش مصادف با شهادت امام حسن مجتبی (ع) نباشد تا بتواند جشن بگیرد، در تقویم دست کاری کرد و این روز را روز ولادت امام موسی کاظم (ع) قرار داد.

البته تا همین اواخر در تقویم کشور ما روز هفتم صفر، روز تولد امام موسی کاظم (ع) بیان می شد.

در حالی که هیچ یک از علمای بزرگ شیعه این روز را سالروز تولد ایشان ندانسته‌اند. بلکه بسیاری از محدثین بزرگ چون احمد بن خالد برقی در (المحاسن)، شیخ کلینی در (اصول کافی)، محمد بن حسن صفّار در (بصائر الدرجات) و ابن جریر طبری شیعی«قدس سرهم» در (دلائل الامامة) از ابی بصیر به طرق مختلف از امام صادق«علیه السلام» روایت کرده اند: که  ولادت امام موسی کاظم پس از ایام حج سال 127هـ و هنگام مراجعت حضرت صادق«علیه السلام» به مدینه و در اولین منزل پس از جحفه به نام ابواء بوده است. که به تصریح معجم البلدان ابواء 33 میل (حدود 53 کیلومتر) تا جحفه فاصله دارد. این روایت دلالت دارد بر اینکه امام کاظم در ماه ذی الحجه دیده به جهان گشود نه در ماه صفری که درسال 128هـ نقل شده است.

در تقویم شیعی ماه ذیحجه ماه ولادت خاندان موسی ابن جعفر( علیه السلام) است همچون حضرت معصومه (علیه الاسلام) و امام رضا (علیه السلام) است.

فتاوی مراجع درباره هفتم صفر

در پایان فتاوی برخی از مراجع عظام تقلید را درباره تکلیف مؤمنین در روز هفتم صفر و مبنی بر برپایی مجالس عزا یا جشن و سرور مرور می‌کنیم:

آیت‌الله میرزا جواد ملکی تبریزی (رضوان الله تعالی):

محرم و صفر ماه‌های حزن بر سیدالشهداء و خاندان اهل بیت علیهم السلام می‌باشد و باید به مجالس عزاداری روضه خوانی بگذرد، والله العالم.

آیت‌الله فاضل لنکرانی(رضوان الله تعالی):

 در این که باید یک روز اختصاص به حضرت امام مجتبی علیه السلام داشته باشد، تردیدی نیست و با توجه به اینکه روز 28 صفر روز رحلت خاتم الانبیا (صلی الله علیه و آله) هم هست و بدین لحاظ شهادت سبط اکبر علیه السلام تحت الشعاع قرار می گیرد، لذا خوب است که روز هفتم صفر را به این عنوان اختصاص دهند که (مشهور) هم همین است.

آیت‌الله بهجت (رضوان الله تعالی):

 مناسب است در جمع بین دو قول (مشهور) در روز هفتم صفر به شهادت سبط اکبر امام مجتبی (علیه الاف التحیة والثناء) و تولد امام موسی کاظم علیه السلام ترتیب مجالس برای هر دو امام بزرگوار داده شود؛ به این صورت که مصائب امام دوم (علیه السلام) و مناقب امام هفتم (علیه السلام) را متذکر و یادآور باشند و همین احتیاط حاصل می‌شود؛ والسلام.

آیت‌الله شبیری زنجانی :

 عزاداری روز هفتم ماه صفر به عنوان سوگواری سبط (علیه السلام) و تعطیل بازار که سنت شیعیان بوده از شعائر دینی است که باید محفوظ بماند و با ذکر مناقب امام هفتم (علیه السلام) منافات ندارد.

آیت‌الله مکارم شیرازی:

البته نظر مشهور طبق آنچه مرحوم کلینی در کافی آورده این است که شهادت آن حضرت در آخر ماه صفر است، ولی با توجه به روایت دیگری که مربوط به هفتم ماه صفر است، سزاوار است نسبت به آن روز نیز احترام رعایت شود.

آیت‌الله عزالدین زنجانی:

 ترک شادی و سرور در روز میلاد حضرت امام موسی بن جعفر(ع) ـ بر فرض صحت روایت ـ به احترام روز شهادت حضرت امام حسن مجتبی(ع) یا به احترام ایام عزای حسینی اشکالی ندارد؛ چرا که بدل دارد و مؤمنین می‌توانند در روز دیگری مجلس سرور و شادی بر پا کنند و بهتر این است که در این ایام و در روز هفتم صفر مجلس سرور بر پا نشود؛ اما در مدح فضائل حضرت امام موسی بن جعفر(ع) اشعاری قرائت شود و وعاظ محترم سخنرانی کنند.

آیت‌الله وحید خراسانی:

 به آنچه فقیه محقق، مؤسس حوزه علمیه فرموده‌اند، باید عمل شود.

آیت‌الله سیستانی:

 بزرگداشت شهادت سبط اکبر امام حسن مجتبی علیه السلام و ترتیب مجالسی برای آن حضرت و ذکر مصائب و یادآوری مناقب آن امام از مصادیق تعظیم شعائر است؛ «و من یعظم شعائرالله فانها من تقوی القلوب.»

منابع:

رسول جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، قم، انصاریان، ۱۳۸۱.

رسولی محلاتی، زندگی امام حسن مجتبی (ع)، قم، بوستان کتاب، 1390.

سایت تبیان

سایت شیعه نیوز

/انتهای متن/