به نوجوان خود احترام بگذاریم
دوره ی نوجوانی، دوره ی حساسی است، که باید با مدارا و صبر والدین همراه باشد، توجه مناسب به نوجوان و احترام به شخصیت او باعث می شود که این دوران بدون تنش و با آرامش سپری شود. دکتر الهه میر آخورلی در مورد این دوران نظرات کاربردی و ارزشمندی را در اختیار ما گذاشته است.
اعظم صفایی/
به گفته روان شناسان، نوجوانی یکی از حساس‌ترین دوران زندگی افراد است؛ دورانی که تعیین کننده خلقیات دوران بزرگسالی افراد است ونقش والدین ونحوه رویارویی با فرزندان در دوران بلوغ، بسیار حائز اهمیت است.
کج خلقی، حساسیت پذیری، انزواطلبی وتشویش ذهنی از خصوصیات بارز نوجوانان به شمار می‌آید، لیکن در اغلب موارد والدین در مواجهه با این رفتارهای طبیعی واکنش نامناسب از خود بروز داده وبی آنکه متوجه باشند، سلامت روانی فرزند خود را به خطر می‌اندازند.
به راستی رفتار مناسب با نوجوان چگونه باید باشد؟ ومرز میان رفتار طبیعی وغیرطبیعی در نوجوانی چیست؟
این‌ها پرسشهایی است که دکتر الهه میرآخورلی روان شناس تربیتی پاسخگوی آنها است.
ویژگی‌های دوران نوجوانی
دکتر الهه میرآخورلی در خصوص مشخصه‌های رفتاری در دوران نوجوانی گفت:
“نوجوانی در واقع گذار از دوران کودکی به بزرگسالی است وثبات وآرامشی که افراد در کودکی وبزرگسالی دارند در نوجوانی وجود ندارد. در این مرحله افراد دچار یک سری تغییرات فیزیکی، عاطفی، شناختی واجتماعی می‌شوند وبه همین دلایل بروز این تغییرات ناگهانی هم برای اطرافیان وحتی خود افراد غیرقابل باور می‌شود. از جمله این تغییرات می‌توان به تغییرات جسمانی اشاره کرد که در هر دو جنس متفاوت است ومانند دوران کودکی نیست که رشد جسمانی به مرور اتفاق می‌افتد. در این دوران نوجوان در عرض یک شبانه روز ممکن است با یک تغییر جسمانی نوظهور در اندام خود مواجه شود وهمین مسأله باعث می‌شود نوجوان دچار تغییرات خلقی شود. تغییرات جسمی به دلیل همراهی با مسائل جنسی ممکن است برای نوجوان ایجاد اضطراب وافسردگی کند.”
احساس عدم زیبایی در نوجوانی
وی افزود:
” نوجوان ممکن است احساس زشتی کند وخصوصا در دختران که به زیبایی خود فوق العاده اهمیت می‌دهند این مسأله بیشتر رخ می‌دهد. حساسیت بیشتری به چهره خود پیدا کرده وسعی در مخفی کردن احساس زشتی دارند ولذا بیشتر جلوی آینه می‌روند وبه دلیل جوش صورت وسایر تغییرات احساس ناراحتی دارند. از طرفی به دلیل تغییرات جنسی به طور مثال عادت ماهیانه در دختران خلقیات نوجوان تغییر می‌کند.این اتفاق برای آنها بسیار عجیب به نظر می‌رسد وخصوصا برای دخترانی که از قبل توسط والدین با این قضیه آشنایی پیدا نکرده‌اند.این مسائل تآثیر زیادی بر روحیه آنها به جای خواهد گذاشت.”
بد خلقی طبیعی است
این روان شناس کودک ونوجوان در ادامه ضمن اشاره به تغییرات خلق وخو در دوران نوجوانی اظهار داشت:
“یک سری از تغییرات در خلق وخوی نوجوان خاص دوران نوجوانی است. پرخاشگری ، کم حرفی، لجبازی ،علاقمندی به بحث با دیگران وگوشه گیری از صفات بارز این دوران در نوجوانان است که طبیعی به شمار می‌آید.
نوجوان تمایل به شرکت در مهمانی ومجالس را مانند گذشته ندارد واغلب دوست دارند در اتاق خود تنها باشند واز اینکه کسی مزاحم آنها شود ناراحت می‌شوند و یکی از اتفاقات اجتماعی مهم در این دوران ارتباط نزدیکی است که با دوستان پیدا می‌کنند وبسیار عمیق تر از گذشته است ورابطه با همسالان برای آنها مهم است و والدین در ایجاد یک رابطه خوب با همسالان در این سنین بسیار موثر هستند وانتخاب همسال نامناسب هم اثرات سوئی به دنبال خواهد داشت.
تغییرات شناختی برای نوجوان در این دوران به وجود خواهد آمد ومانند گذشته تفکرات فرد سطحی نیست وشکل انتزاعی به خود می‌گیرد.
سوالاتی نظیر اینکه من چه کسی هستم وقرار است چه کاره شوم وچه وظیفه‌ای دارم در ذهن نوجوان شکل می‌گیرد واین تغییرات شناختی از همین دوران آغاز می‌شود ودر واقع این مسائل کل تغییراتی است که از نوجوانی به وجود می‌آید.”
رفتار مناسب با نوجوان
دکتر میرآخورلی درخصوص راهکار مناسب والدین در مواجهه با تغییرات نوجوان عنوان کرد:
“مهمترین واصلی ترین موضوع این است که والدین شناخت لازم از دوران نوجوانی داشته باشند.اگر والدین ازویژگی های دوران نوجوانی آگاه نباشند مطمئنا قادر نخواهند بود رفتار صحیح با نوجوان خود داشته باشند. به طور نمونه زمانی که نوجوان تمایل دارد در اتاق خود تنها بماند اگر والدین آگاه نباشند که این رفتار طبیعی وخاص این دوران است، ممکن است مدام مزاحم فرزند خود شوند وهمین رفتار منجر به پرخاشگری نوجوان شود.
یا اگر والدین ندانند که نوجوان به طور طبیعی در این سن زودرنج وپرخاشگر می‌شود و یا میل به گریه کردن دارد وآگاه نباشند که این ویژگی‌های هیجانی خاص دوران نوجوانی است ممکن است نتوانند رفتار مناسب با این رفتارها نشان دهند، لذا اولین اقدام آشنایی کامل با ویژگی‌های دوران نوجوانی است.”
مرز میان کودکی و بزرگسالی
وی افزود:
” این اطلاعات را می‌توان از رسانه‌های معتبر ویا از طریق مشاوره با کارشناسان دریافت کرد وپس از آن خود را برای رویارویی با تغییرات نوجوان آماده کرد. در قدم دوم باید ملاحظه نوجوان را کرد وپذیرفت نوجوانی دوره گذار است و بروز این تغییرات طبیعی است زیرا در بزرگسالی افراد از میزان انتظارات اطرافیان آگاه هستند ووظایفی را برای خود مشخص می‌دانند ودر کودکی هم مشخص است که چه کارهایی منعیت دارد وچه کارهایی منعی ندارد. اما یک نوجوان نمی‌داند که کودک است یا بزرگسال واطرافیان هم رفتار مناسبی با این موضوع نشان نمی‌دهند. به نوجوان در مواردی گفته می‌شود که تو کوچک هستی ونباید فلان کار بزرگسال را انجام دهی ودر زمان دیگری به او گفته می‌شود تو بزرگ شدی ودیگر بچه نیستی وبه چه دلیل این رفتار را نشان دادی، لذا این رفتارها منجر دوگانگی بیشتری در نوجوان می‌شود و نمی‌داند بالاخره کودک است یا بزرگسال. این دوگانگی او را به لحاظ عاطفی اذیت می‌کند. بنابراین والدین باید آگاه باشند وملاحظه نوجوان را بکنند.”
در چه صورت باید نگران بود؟
تنها در صورتی باید این رفتارها را غیرطبیعی دانست که بیش از حد صورت گرفته ومنجر به اذیت آزار خود نوجوان شود. اگر نوجوان دائم در اتاق تنها بماند ویا مدام گریه کند وحتی دائم پرخاشگری کند مسلم است که دچار مشکل شده ونیاز است که والدین به روان شناس مراجعه کرده وعلت را جویا شوند اما اگر این رفتارها تنها در پاره‌ای از اوقات اتفاق می‌افتند بهتر است نوجوان را به حال خود گذاشته ومزاحم او نشوند واجازه دهند که این بحران گذرانده شود.این دوران به واقع یک دوران بحرانی است ونوجوان را دچار مشکلاتی خواهد کرد.
جایگزین همسال نشوید
این مشاور کودک ونوجوان جلب اعتماد نوجوان را راهکار مهمی در برقراری ارتباط موثر دانسته واظهار داشت:
“والدین بهتر است به جای نشان دادن عکس العمل تند در مقابل فرزندان سعی در جلب اعتماد آنها داشته باشند. والدین باید به نوجوان اعتماد کنند واحساسی را در او ایجاد کنند که بپذیرد مورد اعتماد والدین است. والدین اصلا نباید سعی کنند بهترین دوست نوجوان باشند بلکه باید سعی کنند پدر ومادر خوبی باشند. زیرا در همه دوران ها خصوصا نوجوانی بهتر است نوجوان با همسالان خود باشد وگاهی اوقات والدین گمان می‌کنند اگر نزدیکی زیادی با فرزندان خود برقرار کنند میزان به خطا رفتن نوجوان را کم می‌کنند و بیش از حد وارد مسائل خصوصی آنها می‌شوند ونوجوان از این کار ناراحت می‌شوند و می‌پذیرد که والدین در کارهای او دخالت می‌کنند ومانع ارتباط اوبا دوستان می‌شوند، لذا بهتر است والدین نقش دوستان را برای فرزند بازی نکنند وبپذیرند که نوجوان در این سنین بیشتر از همه دورانها نیاز به همسالان خوب دارد. بهتر است بر دوستان فرزند خود وخانواده آنها نظارت داشته باشند وبدانند که نوجوان با چه کسی رفت وآمد می‌کند .”
مسئولیت پذیری
دکتر آخورلی افزود:
“مسئولیت دادن به نوجوان بسیار نقش مهمی در این سنین دارد ودرست است که نوجوان به پختگی نرسیده است لیکن برای اینکه نوجوان احساس خوبی به خود پیدا کند بهتر است مسئولیت‌هایی که از عهده او بر می‌آید به او بسپارند.
سعی شود ازگفتن این جمله که تو هنوز بچه هستی ودر این کار دخالت نکن پرهیز شود وبه او مسئولیت دهند تا نوجوان مسئولیت پذیر بار آید واحساس بزرگی به او دست دهد.”
راهکار مناسب با مشکلات جنسی نوجوان
این استاد دانشگاه در پاسخ به این پرسش خبرنگار به دخت که رفتار مناسب درمواجهه با مشکلات جنسی نوجوان در این ایام چگونه باید باشد گفت:
“به طور نمونه در دختران در این ایام مسائل مربوط به بلوغ دختران بسیار مهم بوده وآشنایی با این مسائل بر عهده والدین است. یک نوجوان دختر با شروع دوران قاعدگی ممکن است دچار ترس شود وناراحت باشد و والدین باید اولین کسانی باشند که آگاهی‌های لازم را در مورد این اتفاق به نوجوان می‌دهند وبا توضیح این مورد که شروع این مسأله به این معنی است که در آینده قادر هستی ازدواج کنی ومادر شوی واین نشانه سلامت جسمانی است به دختر نوجوان آرامش دهند ؛ رابطه مادر ودختر بسیار حائز اهمیت است، البته این به این معنی نیست که دختر در این سن نیاز به نوازش جسمی و کلامی پدر ندارد و توصیه می‌شود این کارها از جانب هیچ یک از والدین ترک نشود زیرا به واسطه وجود این تغییرات نیاز به نوازش بیشتر هم خواهد شد. البته این نوازش‌ها لزومی ندارد در نزد دیگران صورت بگیرد وبهتر است از اینکه نوجوان به مرحله بزرگسالی می‌رسد ابراز خوشحال کرده واین خوشحالی را به او منتقل کنند.”
/انتهای متن/
