بهترین ادب برای کودک این است که از خودت شروع کنی

دنیای کودکانه صمیمی ترین دنیایی است که همه ی ما بار­ها آرزو می­کنیم تا کاش می­شد یک بار دیگر به این دنیا برگردیم. فرزندان دلبندمان در کنار ما بزرگ می­شوند، می­خندند، گریه می­کنند، بازی می­کنند، یاد می­گیرند. در این میان والدین خوب می­دانند مسئولند که به بچه­ها یاد بدهند.

 

اگر کودک نبود…

اگر کودک نبود نه پدر معنا داشت و نه هیچ مادری به بهشت می­رفت. پس باید به وظایف و مسئولیت­های خود نسبت به فرزند آشنایی و بصیرت پیدا کنیم و در اجرای این امر حوصله و بردباری بخرج دهیم.

خانواده نخستین کانون تربیت کودک و معمار اولیه شخصیت اوست. در همین مدرسه یبزرگ تربیتی است که فرزندان از رفتارهای پدر و مادر الگو برداری می­کنند.

کودک به دلخواه خود پا به این دنیا نگذاشته و والدینی که او را بوجود آورده­اند، در این مورد حقی بزرگ بر گردن شان است و اسلام در این مورد حرف های مهمی دارد.

 

روش تربیتی ما التقاطی است

متأسفانه در دوران جدید یک سری رویه ها و آداب برگرفته از تفکر غربی وارد روش تربیتی در جامعه ی ما شده که از اصل و مبنا با اصولی که در تربیت دینی مورد نظر است، فرق دارد.

اما اصول درست تربیت فرزند از دید قرآن و روایات جیست؟ چه حقی از کودک به عهده ی پدر و مادر است؟

  

کودکان منبع خیر و کرامت هستند

از دیدگاه یک انسان موحد کودک، چه دختر و چه پسر، از بزرگترین نعمت­هایی است که حضرت حق به بندگانش عنایت کرده است. کودکان منبع خیر و کرامت هستند و سود دنیا و آخرت را برای والدین به همراه می­آورند.  انسان مؤمن به حق به خاطر ایمانش تمام تلاش خود را بکار می­گیرد که فرزندی صالح و شایسته تربیت کند. چون فرزندان امانت الهی و نعمت و نشانه­های خدا هستند و والدین درباره سلامت، رشد و تربیت آنان مسئولند. امام سجاد در رساله حقوق خود از حقوق کودک این گونه یاد می ­فرماید:

«باید بدانی که فرزند تو جزئی از وجود توست و خوبی و بدی او در این جهان به تو منسوب می­شود. اگر او را خوب تربیت کنی پاداش و در برابر تربیت بد، آنان کیفر خواهی دید.»

 این پاداش و کیفر که امام فرموده، بی شک فقط در دنیای آخرت نیست، بلکه در همین دنیا و در پیش چشم خود پدر و مادر نتیجه ی تربیت خوب و بد روشن و قابل مشاهده است.

 

حقوق کودک قبل از تولد

ازهمان هنگامی که کودک متولد می شود، بر عهده ی پدر و مادر وظایف و حقوقی هست.

البته اهل دقت و معرفت می گویند که پدر و مادر از روزی که خود را می شناسند و راه خود را انتخاب می کنند، به نوعی دارند آینده ی کودک خود را هم رقم می زنند. مخصوصا در مرحله ی مهم انتخاب همسر، مردان و زنان باید بدانند که در واقع دارند برای کودک خود مادر و پدر انتخاب می کنند؛ انتخابی بسیار مهم که شخصیت، موقعیت و سرنوشت این کودک را در  آینده تعیین خواهد کرد.

 

از روز تولد

 حقوقی را دین ما و اهل بیت بر عهده ی والدین در همان ابتدای تولد دانسته­اند:

• انتخاب نام نیکو برای فرزند: از برخی روایات چنین استفاده می­شود که انتخاب نام نشانه محبت و دوستی است به این معنا که پدر و مادر هر نامی را برای فرزند خود انتخاب می­کنند علاقه خود را نسبت به صاحب اصلی نام ابراز می­نمایند.

امروزی ها هم معتقدند که نام یک انسان بر سرنوشت و شخصیت او بی اثر نیست.

• شیر مادر و تاثیر آن در شخصیت کودک: در دوران شیر خوارگی علاوه بر اینکه با شیر مادر ساختمان جسمی کودک محکم می­شود، ساختار روحی او نیز بهتر تکوین می­یابد. در این دوران است که رفتار و گفتار مادر به همراه شیر در کودکش تاثییر می گذارد.

 

دل کودک چون زمین خالی آماده پذیرش هر بذریست

تربیت اساسی­ترین نیاز هر انسان است، زیرا با آن استعدادهای درونی آدمی بروز و ظهور پیدا می­کند و در مسیر صحیح قرار می­گیرد، این تربیت از آغاز تولد و حتی پیش از آن شروع می شود و سپس در خانه و ارتباط مستقیم با پدر و مادر ادامه پیدا می­کند.

در  تعلیم و تربیت کودک چند موضوع مورد توجه اسلام است:

• معارف دینی مانند عقاید، اخلاق، احکام و واجبات: امام سجاد در رساله ی حقوق می­فرمایند:

«باید بدانی که تو مسئولی فرزندت را بخوبی تربیت کنی و با پروردگارش آشنایش کنی و در راه اطاعت خدا او را کمک کنی که در قیامت هم در قبال خودت و هم در قبال فرزندت از تو سوال  خواهند کرد.»

در واقع دوران کودکی بهترین و مناسب ترین زمانی است که والدین کودک را با اخلاق و آداب اسلامی آشنا کنند. امام علی(ع) در سفارشی به امام حسن(ع) فرمودند:

«بی تردید دل کودک چون زمین خالی آماده پذیرش هر بذری است که در آن افکنده شود، پس به تربیت تو شتافتم پیش از آنکه دلت سخت شود و خاطرت به چیزی اشتغال پیدا کند.»

یکی از وظایف پدر و مادر پرورش عواطف ایمانی و اخلاقی کودک است. به موجب روایات اسلامی پدران و مادران موظفند از دوران طفولیت کودک را با ایمان بار آورند و فطرت خدا پرستی را در او بیدار کنند. بوسیله عبادات تمرینی طفل را به اطاعت از اوامر الهی آشنا کنند.

در این مسیر البته مهم ترین عامل این است که خود پدر و مادر به اعمال دینی و ارزش های اخلاقی آشنا و مقید باشند و در عمل آنها را رعایت کنند. تربیت پذیری بچه ها در این دوران بیشتر از هر چیزی از طریق چشم و امور عینی است و نه حرف ها و سفارش های محض.

• ادب و مهارت های اجتماعی: کرامت و بزرگواری از عوامل مهم سلامت رفتاری کودک است. برای این منظور پدر و مادر و اطرافیانِ نزدیک باید درعمل به کودک مهر بورزند و به او شخصیت بدهند.

ادب آموزی در خردسالی همچون نقش و نگار بسیار زیبایی است که بر قالب سنگی حکاکی  و طراحی شود که زوال ناپذیر است. نهایت آرزوی هر پدر و مادری است که فرزندانی با ادب داشته باشند؛ اما این آرزو به خودی خود تحقق پیدا نمی­کند و غالبا با پند و اندرز و امر و نهی نمی توان فرزندی مودب و دل خواه تربیت کرد. بهترین راه برای رسیدن به این هدف تهیه الگو و سر مشق خوب برای کودک است پدر و مادر باید مودب باشند و به فرزندان درس عملی بدهند.

حضرت علی در این باره می­فرمایند:

” بهترین ادب این است که از خودت شروع کنی. کودک مقلد محض است. رفتار و کردار پدر و مادر را تقلید و پیروی می­کند. پس والدین که علاقمند به تأدیب فرزند هستند، باید رفتار خود را رعایت و کنترل کنند.  “

• ادب و مهارت­های دفاعی: رسول خدا(ص) در سخنان خود سفارش به آموزش مهارت هایی می فرماید که کودک را ورزیده و قوی می سازد:

“به فرزندان خود شنا و تیراندازی بیاموزید.”

در واقع کودکان امروز سرمایه­ های فردای این جامعه اند در همه ی امور از جمله در آنجا که باید از مرزهای خاکی و عقیدتی کشور دفاع شود. از این رو والدین وظیفه دارند کودکان را با مسائل نظامی و دفاعی آشنا کنند. شنا و تیر اندازی دو مهارت مهمی است که در روایت رسول خدا به آن اشاره شده، شنا باعث نشاط و چابکی اندام بدن شده و منظور از یادگیری تیر اندازی،  آموزش بکارگیری سلاح جنگی است.  

شاید رمز این که در همه ی کشورهای دنیا امر نظام وظیفه و آموزش فنون جنگ و  رزم از امور قطعی و الزامی برای افراد است، همین باشد.

حاصل سخن آنکه نقش والدين براي كودك و زندگي حال و آينده­ی او بسيار مهم است. والدين داراي تأثيرات وراثتي و محيطي سرنوشت ساز براي كودك است، رفتارشان، الگو و مدل عملی است برای شکل گیری شخصیت کودک. چون در عمل کودک در بیشتر حالات خود، مقلّد پدر و مادر خواهد بود. پس مهم ترین و سنگین­ترین رسالت برای تربیت کودک به عهده این دوست که با بهره گیری از ابزار مختلف،که مخصوصا در این روزگار خیلی هم متنوع و زیاد شده، در این میدان وسیع برای رفع نیازهای روحی، عاطفی، اخلاقی و اجتماعی کودک درست قدم بردارند.

البته از نگاه بزرگان دین قرار دادن کودک در راستای تربیت درست، دقیقا در گروی این است که پدر و مادر خود پای بند به موازین دینی باشند و به آن عمل کنند.

/انتهای متن/