نشست ” ناگفته های فجایع مکه از نظر فنی و حقوق بشری” برگزار شد

فاطمه منتظر/

سه شنبه 5 آبان نشست ” ناگفته های فجایع مکه از نظر فنی و حقوق بشری” با حضورتنی چند از کارشناسان و دست اندرکاران برای بررسی ابعاد فاجعه مکه و منا و راه های پیگیری و مطالبه حقوق آسیب دیدگان این فجایع برپا شد.

 

دعای کمیل باید تعطیل شود

در ابتدا دکتر کولیوند رئیس بیمارستان هلال احمر در مکه به عنوان شاهد عینی در تشریح دقیق واقعه مکه و منا که به شهید و مجروح شدن شماری از عزیزان حج گزارمنجر شد، اظهار داشت : حج امسال با برخوردهای عجیب سعودی ها از ابتدا معلوم بود که با مسائلی مودجه شود . مثلا اعلام کردند باید دعای کمیل تعطیل شود و نیروهای نظامی عربستان پنجشنبه در بقیع و دیگر مکان های حج مسلحانه حاضر شدند. با پیگیری های آقایان قاضی عسگر و اوحدی نهایتا ساعت 5/8 شب اجازه خواندن دعای کمیل داده شد در حالی که در محل ایستگاه های بازرسی دایر کرده بودند.

 

حادثه سقوط جرثقیل در حرم

در روز واقعه حرم و سقوط جرثقیل ، بعدازظهر باران شدیدی گرفت که ما احتمال سیل و آب گرفتگی می دادیم از این جهت به بیمارستان اعلام آماده باش دادیم . بعد از باران هوا کاملا تاریک و طوفانی شد. متعاقب آن صدای مهیبی آمد و جرثقیل حرم سقوط کرد. به ما خبر دادند گروهی از حجاج مجروح شده اند . اولین گروهی که سریعا وارد عمل شد و به امداد رسانی پرداخت، گروه پزشکی ایران بود . در این حادثه 13 نفر از حجاج ایرانی به رحمت خدا رفتند و 64 نفر هم مجروح داشتیم که هفت تن از آنها را به بیمارستان سعودی ها بردیم چرا که نیاز به جراحی داشتند و بقیه مجروحان در بیمارستان خودمان مداوا شدند . عوامل حکومت سعودی بخاطر این واقعه به شدت خود را باختند، طوری که مسئولان و پادشاه عربستان به دیدار ما و مصدومان ما آمدند و سعی کردند ضمن دلجویی از ما، طوری برخورد کنند که ما واقعه را به فراموشی بسپاریم . آنها بحث پرداخت هدیه را مطرح کردند و اینکه به بازماندگان افراد فوت شده یک میلیون ریال سعودی و دو ویزای حج می دهیم و با این تطمیع ها تلاش داشتند تا وجهه خود را بهبود بخشند که البته به هیچکدام از وعده های خود هم عمل نکردند .

 

چه عید قربانی !

در عرفات، مراسم خوب برگزار شد؛ هم مراسم برائت و هم دعای عرفه . روزعید قربان ساعت یک ربع به 9 ، چشم پزشک ما دکتر نعمتی با من تماس گرفت و گفت اینجا ازدحام شده و عده ای فوت کرده اند. از آقای دکتر طباطبایی خواستم به آنجا برود و محل را شناسایی کند. ایشان بعد از بازدید از محل اعلام کرد که عمق فاجعه زیاد است. همان وقت بیشتر آقایان به محل حادثه شتافتند و به کمک حادثه دیدگان پرداختند . مسیر حجاج عبارت بود از خیابان جمره – سوق العرب که در بازگشت از رمی جمره این مسیر را بستند و مردم را به خیابان 204 هدایت کردند که مسیر ما نبود. بعد هم با بستن دیگر مسیرها، در این قسمت ازدحام شد و در اثر گرما و تشنگی عده زیادی جان خود را از دست دادند. شدت گرما و تشنگی و فشار به قدری بود که عده ای حتی ایستاده جان سپرده بودند .

 

نیروهای امدادی خشن و ناشی

متاسفانه نیروهای امداد و دفاع مدنی که امسال عربستان برای مراقبت و محافظت به کار گرفته بود افرادی جوان و نادان بودند و درکی از حج و امداد رسانی نداشتند، بویی از انسانیت هم نبرده بودند و با مردم رفتار بسیار بدی داشتند. در این قضیه ازدحام و فشار ایجاد شده سبب ایجاد موجی از جمعیت شد که حرکت را قفل کرد و همین باعث شد که مردم روی هم بیفتند، که گاهی شش یا هفت طبقه افراد روی هم قرار گرفتند. ضمن این که مسیر را هم نظامی ها بسته بودند و اجازه امداد رسانی نمی دادند . شرایط بسیار سختی بود . می گفتند افراد تشنه قبل از جان سپردن همه جارا تاریک می دیدند. امسال در ماه محرم روضه خوان ها و وعاظ وقتی به واقعه عاشورا می پرداختند و تشنگی امام (ع) و یاران شان را می گفتند، شاهدان و حاضران در فاجعه منا این تشنگی و عطش را از همه بهتر لمس می کردند. در این میان برخوردهای خشن برخی از مامورین را هم شاهد بودیم که مشغول موبایل بازی بودند و بعضی هم که می فهمیدند این حجاج ایرانی و شیعه اند، حتی آنها را زده بودند .

 

کار سخت امداد و نجات و شناسایی

در این شرایط برای ما بردن آمبولانس خیلی سخت بود، با این همه ما توانستیم 500 نفر را نجات بدهیم که 100 نفرشان خارجی و 400 نفر ایرانی بودند. اجسادی را هم که در حین حادثه شناسایی می کردیم، سعی داشتیم با گرفتن عکس و فیلم ثبت کنیم. سعودی ها با این کار ما هم برخورد کردند. روابط عمومی ما آقای مهندس ضرابی را دستگیر کردند و تا غروب فردا در بازداشت بود و به سختی توانستیم آزادش کنیم. کلا هر کس را که به شناسایی افراد اقدام می کرد، دستگیر می کردند و مانع شناسایی می شدند. این که شایع شد گاز سمی انتشار داده اند، صحت نداشت. ساعت 2 و 3 بعدازظهر به سمت جمعیت آب گرفتند و این کار سبب آسیب بیشتر به حادثه دیدگان شدو بوی زباله ای که بلند شد، بعضی فکر کرده بودند گاز سمی منتشر شده است. انتقال اجساد تا یک بعد از نیمه شب ادامه یافت.

 

برخورد بد با مجروحان

در بیمارستان در حالی که تخت خالی بود، مصدومین ما را روی زمین قرار داده بودند. سر این قضیه ما برخورد کردیم و مجروحان را به بیمارستان خودمان بردیم. کلا با مجروحان برخوردهای بد و نامناسبی صورت گرفت . بعد از شناسایی، مصدومان را به بیمارستان های دیگر می بردند و می گفتند مجهول است و از این جهت ما را با مشکل دیگری برای شناسایی مواجه می کردند.

من خودم تخت به تخت بیمارستان های آنها را دیدم و مجروحان را شناسایی کرده و عکس گرفتم. در بیمارستان های نظامی عکس گرفتن ممنوع بود ولی ما به هر صورت عکس تهیه می کردیم. در حدود 14 بیمارستان را تخت به تخت گشتیم . همان شب آقای اوحدی و قاضی عسگر، چند کمیته تشکیل دادند: کمیته های پزشکی ، حقیقت یاب و …

 

ایرانی صبور

در این میان حجاج ایرانی بسیار صبور بودند و با ما به ملایمت برخورد می کردند. هنگام دیدن عکس عزیزان شان برای شناسایی، تندی و بداخلاقی نمی کردند و سعی داشتند به ما کمک کنند.

همکاری عربستان باما بسیار ضعیف بود. اول اعلام کردند 700 نفر فوت شده در حالی که تنها در یکی از بیمارستان ها 900 حاجی درگذشته بود . در جای دیگر 2000 نفر فوتی وجود داشت . 21 کانتینررا با آقای اوحدی دیدیم که همه پر از جسد بود. کانتینرها مخصوص حمل گوشت مرغ بود و در شرایط نامناسبی قرار داشت. اینها را نمی گذاشتند ببینیم. اجساد عین فرش و گونی روی هم انباشته شده بودند. بوی تعفن، حالت بدی ایجاد کرده بود. تعدادی از اینها را سریع دفن کردند و گفتند بنا به حکم حکومتی اموات را باید دفن کنیم ، ما خودمان در هنگام عبور از پل، دفن اجساد را دیدیم .

بعد از مدتی دکتر هاشمی وزیر بهداشت و هیئت همراه رسید. شرایط برای ایشان توضیح داده شد ولی هنوز اجازه انتقال اجساد را نمی دادند . آقایان اوحدی و قشقاوی با دکتر هاشمی جلسه ای گذاشتند و گفتند دیگر احازه ندهید جنازه ای را دفن کنند و بقیه به ایران منتقل شوند. این کار همزمان شد با صحبت های حضرت آقا که در زمان بسیار مناسبی صورت گرفت و همه ما را نجات داد. بلافاصله بعد از این صحبت ها سعودی ها تغییر جهت دادند و به ما کمک کردند اجساد را منتقل کنیم. بعد از صحبت رهبری، همکاری ها بشدت بالا گرفت. در تمام این مدت دوستان تمام وقت فعال بودند. من خودم فقط در داخل ماشین می توانستم بخوابم.

 

عمق فاجعه

در هر حال ما در حادثه مکه و منا عزیزان زیادی را از دست دادیم. در منا جانبازی داشتیم که تنها فرزندش را به حج آورده بود که او را از دست داد . لازم به ذکر است که افراد دفن شده غالبا از کانتینرها بودند. آمار بالاتر از 7000 نفر بود . کشورهای دیگر هیچکدام پیگیر جنازه های شان نبودند و تنها ایران بود که به این امر اقدام کرد . زحمات همکاران را، مقام رهبری برابر با جهاد دانستند و گفتند که کشورهای غربی که برای مردن یک نفر در دنیا جنجال به پا می کنند، برای 700 نفر چگونه هیچ اقدامی نکردند و صدایی از کسی درنیامد الا از جمهوری اسلامی و ایشان خواستار پیگیری حادثه شدند و اینکه نباید این حادثه فراموش شود .

 

از منظر حقوق بین الملل

الهام آخوندان سخنران بعدی بود که از منظر حقوق بین الملل به بررسی قضیه پرداخت و گفت : ما باید بررسی کنیم عربستان چه تعهداتی داشته و چه تعهداتی را نقض کرده است. در حقوق بین الملل، حقوق بیگانگان و اتباع خارجی مطرح است.

بیگانگان و کشورهای دیگر حقوقی دارند که بعضی عام و بعضی خاص اند. مهم ترین بحث، حفظ امنیت جان است. این تعهد، یک تعهد حقوق بشریست که این کشورها باید به نحو احسن، امنیت جانی اتباع خارجی را تامین کنند .در رابطه با عربستان، می توان گفت گاهی بحث توریست هاست که هر زمانی واردشده و هر جا می خواهند می روند و گاهی موسم حج است که در مکان و زمان خاصی صورت می گیرد و وظایف خاصی را برای این حکومت ایجاد می کند . شانه خالی کردنن عربستان از لحاظ حقوقی توجیه پذیر نیست و این کشور اولین و بدیهی ترین حقوق را نقض کرده است.

در تعهدات حقوق بشری، خودداری از هر نوع برخورد خشن و تحقیر آمیز مطرح است که در مورد حجاج دقیقا نقض شده است. دسترسی به مراقبت های پزشکی و بهداشتی از دیگر حقوق اولیه بشری برای شهروندان یا اتباع بیگانه است.

حق آب آشامیدنی، که افراد از از تشنگی جان دادند، نقض حقوق بشر است.

بحث دیگر حفظ حرمت جنازه مسلمانان است و اینکه بدون اجازه، دفن کردن که نقض حقوق بشر است.

 

دولت ها و جامعه بین الملل اقدام کنند

آخوندان تاکید کرد: در این حادثه تعهدات حقوق بشری زیادی نقض شده است که قابل پیگیریست . اگر کشوری نمی تواند در چنین امری مثل حج حقوق اتباع خارجی را رعایت کند باید از دیگر کشورها کمک بخواهد. در این واقعه دیگر کشورها خواستار کمک شدند ولی عربستان کمک ها را نپذیرفته است. دولت ها در این زمینه باید پیگیر باشند.

در باره نقض حقوق بشر همه جامعه بین الملل موظف به اقدام اند. در این مورد هم همینطور است. سازمان های حقوق بشری از جمله سازمان کنفرانس اسلامی طبق ماده 3 کنفوانسیون ژنو باید با ارائه راهکارهای حقوقی، کشور ناقض حقوق بشر را ملزم به رعایت حقوق مردم کند. اولین کار، عذرخواهی لفظی است که صورت نگرفته است و کارهای بعدی دیگری که باید مشخص شود و انجام گیرد. کار کمیته حقیقت یاب مستندسازی است یعنی کارهایی متقن بر اساس عکس ها، فیلم ها ، و اظهارات شاهدین باید صورت پذیرد.

بر اساس ماده 18 اعلامیه جهانی حقوق بشر سازمان ملل هر فرد زیان دیده ، حق اعتراض و طلب رسیدگی را دارد.

ماده کنوانسیون وین 1963 در مورد حقوق بیگانگان از طریق دفاتر سفارت ها هم قابل طرح و رسیدگی است.

در این موارد اگر کشوری از بررسی سر باز زند، می توان از طریق دادگاه بین المللی اقدام کرد. بحث دیگر در باره کمیته حقیقت یاب ، این است که می تواند در مستند سازی اسناد نقش زیادی داشته باشد. اما وقتی اثر بین المللی خواهد داشت که وجه بین المللی داشته باشد. در ترور رفیق حریری ، سازمان ملل کمیته حقیقت یاب تشکیل داد و این قضیه بین المللی شد .

 

سازمان های مردم نهاد هم مهمند

این کارشناس حقوق بین المل اضافه کرد: ما می توانیم از طریق سازمان های مردم نهاد و ان جی او ها ی بین المللی هم اقدام کنیم.

بیانیه های کتبی و شفاهی در مجامع جهانی قابل طرح است. سازمان کنفرانس اسلامی این ظرفیت را دارد . جذب ان جی اوهای بین المللی برای همکاری در شورای حقوق بشر و بین لمللی شدن مسئله مهم است . در کشتار غزه، هم کمیته حقیقت یاب بین المللی تشکیل شد و پیگیری جهانی صورت گرفت.

 

پیگیری قضایی

خانم ولویون مشاور امور بانوان قوه قضائیه هم سخنران بعدی این نشست بودکه در زمینه قضیه مکه و منا اظهار داشت : دولت ها از نظر دیپلماسی وظیفه دارند مسایل اتباع شان را پیگیری کنند. این امر از طریق وزارت امور خارجه کشورمان باید صورت بگیرد. مقام معظم رهبری 6 مورد در این رابطه مطرح نمودند از جمله نرسیدن به مجروحین ، نیود امنیت ، …

در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 هم، دادستان کل را در امور بین الملل مسئول دانسته و او را مکلف به طرح اقامه دعوا در امور داخلی و خارجی و پیگیری آن کرده اند.

ماده 290 دادستان کل کشور را موظف کرده پیگیر این گونه مسائل باشد . دولت عربستان به حقوق بشر پایب ند نیست و به همین دلیل هم دادستان کل کشور خطاب به دادستان کل عربستان اعلام کرد که من شاکی ام و حفظ حقوق شهروندانم را از شما می خواهم.

23 کشور در حج امسال حضور داشتند و تلفات دادند و یکی از آثار منفی فرهنگی این فاجعه، ترس از حج است . دادستان کل کشور موظف است که مستندات شاهدان و شاکیان را جمع آوری کرده و قضیه را پیگیری نماید. در بسیاری از کشورهای اسلامی ، سازمانی متولی حج وجود ندارد و افراد ، خود بصورت انفرادی به حج می آیند اما در کشور ما سازمان حج و زیارت متولی این امر و مسئول رسیدگی به این ماجراست.

اتفاقا دادگاه بین المللی رفیق حریری، ما را به این امر می رساند که ما هم می توانیم این کار را انجام دهیم. حتی جنایت روآندا هم از طریق بین المللی پیگیری شد.

در این قضیه دادستان خواستار یک شکایت جمعی است که خطاب به مسئولان عربستان صورت گیرد و ما حتما پیگیر این قضیه خواهیم بود.

ظرفیت دیگر برای این موضوع ، استفاده از همین اختلاف حاکم در عربستان است. حج را یکی از شاهزاده ها اداره می کند که اختلافاتی با او دارند و بدشان نمی آید از طریق دادگاه بینن المللی این مساله پیگیری شود.

 

سخنان همسریکی ازشهدا

خانم یوسفی که همسر خود را دراین فاجعه از دست داده، سخنران بعدی این نشست بود که در سخنان کوتاهی گفت : این حادثه تکان دهنده بود و برای ما که عزیزمان را از دست دادیم، این روزها بسختی می گذرد. نباید بگذاریم این حادثه دچار مرور زمان شده و فراموش شود. همسر من یک فرد ارتشی بود که در جبهه توفیق شهادت نیافت ولی دراین حج بدون اینکه ثبت نام قبلی شود، مشرف شد و به شهادت رسید و در واقع به نظرم انتخاب شد . اگر در پیگیری خون این عزیزان کوتاهی شود، نه تنها به خداوند بلکه در برابر خانواده های این شهدا باید پاسخگو باشند.

خانم حشمتیان معاون سابق وزیر آموزش و پرورش هم در سخنانی اظهار داشت: همه ما می دانیم از طریق جامعه جهانی حرکت ها بهتر جواب می دهد. پس لازم است چند ان جی او از بازمانده ها و شاهدان این فاجعه شکل بگیرد و با سرعت و در عین حال دقت مستنداتی تهیه کنند و خواستار اقداماتی از طریق وزارت امور خارجه شوند.

ضمنا در مورد مفقودین باید پیگیری های دقیقی صورت بگیرد و سرنوشت این عزیزان مشخص شود. نهایتا برای مراسم حج آینده باید تمهیداتی فراهم کرد تا حج تعطیل نشود.

 

پیگیری حقوقی صورت می گیرد

سخنران بعدی جلسه یکی از حقوقدانان بود که بر پیگیری حقوقی فاجعه منا از طریق دفاتر ذی ربط در همه استان ها برای شناسایی حادثه دیدگان و طرح شکایت لازم تاکید کرد.

خانم دکتر روح افزا همسریکی از حادثه دیدگان مکه هم از مدعوین جلسه بود که به علت وجود مشکلاتی در این نشست حضور نیافت.

 

در پایان خانم دکتر الهیان که از برگزار کنندگان این نشست بود، تاکید کدر که همه دستگاه ها ی مربوطه باید با مشارکت فعال خود نگذارند این قضیه عظیم فراموش شود .

/انتهای متن/