ام فروه محدثی دانشمند بود

عطیه سادات یاسینی/

امام صادق(ع)ششمین امام شیعیان در سال 83 هجری قمری در مدینه متولد شدند. اسم مبارک آن حضرت، جعفر، کنیه شان ابو عبد الله و  مشهورترین لقب آن جناب، صادق بوده است.

پدر بزرگوارشان امام محمد باقر(ع) و مادرشان ام فروه نام داشته است. جد مادری ام فروه قاسم بن محمد ابی بکر و مادر ایشان فرزند اسماء دختر عبد الرحمن بن ابی بکر بوده.پدر ام فروه پسر خاله و از اصحاب معتمد امام سجاد محسوب می شده است.

موقعیت امام

در سالهای آغازین امامت امام صادق(ع)، گشایشی سیاسی در شرایط جامعه بوجود آمد که موجب شد ایشان بتوانند شاگردان بسیاری تربیت کنند و مجموعه ی غنی و پر محتوای احادیث را در مسائل مختلف فقهی و کلامی و معارف  حقایق اسلامی نشر دهند. از این رو مذهب شیعه را، مذهب جعفری می گویند.

مردم در این زمان آزادانه به امام روی آورده و مسائل فقهی و غیره را از ایشان می پرسیدند و جواب دریافت می کردند. می توان گفت در احیای مکتب اهل بیت، امام صادق و پدر بزرگوارشان بیشترین نقش را داشتند.

تعداد شاگردان امام را چهار هزار نفر شمرده اند و از ایشان  احادیث بی شماری نقل شده است.

نقش زنان در احیای علمی

در جریان نقل حدیث، زنان نقش مهمی داشته اند و مشخصا ام فروه  مادر امام صادق(ع) از جمله راویان  حدیث بوده اند.

تاریخ ام فروه را زنی فاضله، مومنه،عفیفه و با عصمت و شرافت معرفی کرده است. همسر با فضیلت امام  باقر و مادر امام ششم، فاطمه نام داشت و قربیه نیز به ایشان گفته می شد. کنیه ایشان ام فروه بوده است.

کلینی و مامقانی وی را راوی حدیث از فرزند عالی مقامش امام صادق بر شمرده اند.اصالت خانوادگی اوچنین است که پدرش از اصحاب معتبر امام سجاد و از جمله زنان ارادتمند به اهل بیت بوده  و خود او نیز از تمام بانوان عصر خود در مقام تقوی و پرهیز کاری سر آمد بود و به مقام بلند در ارزش های اخلاقی و انسانی رسیده بود.

امام باقر با تعبیرات زیبا از وی یاد کرده و امام صادق حرمت فوق العاده ای برای شان قائل بود. او در بین زنان مدینه جایگاه اجتماعی بالایی داشته و به آموزش و هدایت زنان و حل مشکلات دینی آنان می پرداخت. مردم به سبب این خصلت ها مادرامام صادق را “ابن المکرمه” (پسر مادر ارجمند)می گفتند.

ام فروه موقعیت علمی والایی در سایه خاندان وحی به دست آورد. از عبد الاعلی نقل شده او را در طواف خانه خدا، درحالی که چادر ساده ای بر سر داشت، مشاهده کردم. وی طواف را انجام می داد و با دست چپ حجر الاسود را لمس می کرد. مردی او را مورد انتقاد قرار داد و حرکت ایشان را مغایر با احکام طواف دانست، ولی ام فروه که فهمیده بود او از پیروان اهل بیت نیست با لحن اعتراض آمیزی به مرد گفت:ما خانواده  ای هستیم که از علم و دانش تو بی نیازیم.

،  مادر امام صادق، که به عالم آل محمد معروف بود، از فقهای هفتگانه مدینه بوده است. او در خانواده ی علم، دانش، بینش و فضیلت  می زیسته، پس طبیعتا از علم و دانش دیگران بی نیاز بوده است.

روایت بانو

ام فروه از امام سجاد روایت می کند: “ای ام فروه من برای گناهکاران از شیعیان خود هر شب و روز صد بار دعا  و برای آنان طلب آمرزش می کنم، چون ما برچیزی که داریم صبر می کنیم ولی آنان بر چیزی که نمی دانند صبر می کنند و فقط یرای پیروی و اطاعت از ما و حفظ عقیده و دینداری هر گونه مشقت و سختی را تحمل می کنند.

امام صادق درباره مادرشان فرمودند:مادرم مومن، متقی و نیکوکار بود و خدا نیکوکاران را دوست دارد.

باز فرمودند:مادر من از جمله بانوانی است که با ایمان بوده، پاکی و پرهیز کاری داشته، درستی و نیکوکاری شیوه او بود و خدا نیکوکاران را دوست دارد.

منابع:

منتهی الامال شیخ عباس قمی

فروع کافی

زندگانی امام صادق سید جعفری شهیدی

/انتهای متن/