دیدگاه برخی دختران به ازدواج تجاری شده
بمناسبت سالروز ازدواج خجسته ی حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (س)، «روز ازدواج»،گفت وگویی داشتیم با دکتر عالیه شکربیگی، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی در مورد وضعیت فعلی ازدواج در جامعه ایران. قسمت دوم گفتگو را ببینید.
سرویس اجتماعی به دخت؛ مشکات سخاوتی/
– موانع ازدواج جوانان را چه چیزهایی میدانید؟
– موانع ازدواج جوانان را میشود به چند دسته تقسیم کرد: 1-ساختاری 2- فردی 3- قانونی 4- ارزشی و هنجاری
موانع ساختاری، ریشه در شرایطی دارد که دولت برای تشکیل خانواده فراهم می کند. تصویب قوانین از جمله این شرایط است که می تواند مانع یا مشوق جوانان برای ازدواج باشد.
سوال من این است که تا کنون دولتها چه تسهیلاتی را برای ازدواج و اشتغال جوانان فراهم کردهاند؟ در رابطه با تحقیقاتی که در حوزه جوانان صورت گرفته، میبینیم که بین حرف و عمل شکاف وجود دارد. این تحقیقات در مراکز پژوهشی انجام شده، اما آیا متولیان امور، برای رفع موانع ازدواج جوانان، از این تحقیقات استفاده کردهاند؟
به نظر من لازم است گروهی تحت عنوان «کارگزاران پژوهشی» در سازمانها و وزارتخانهها تعریف شوند و نتایج پژوهشی را به طور خلاصه و کاربردی در اختیار مدیران سازمانها جهت مطالعه قرار دهند.
موانع فردی ازدواج نیز به آمادگی شخصی هر فرد برای ازدواج و ارزشهایی که به آنها معتقد است بستگی دارد، مثلا امکان دارد دختر خانمی دنبال فردی باشد که از نظر مادی شرایط خوبی داشته باشد و… در کل مفهوم ازدواج برای افراد متفاوت است.
موانع قانونی به موانعی گفته میشود که توسط قوانین ایجاد می شود، در حالی که انتظار این است که شرایطی برای کمک مالی به جوانان، کارآفرینی و غیره ایجاد شود.
موانع ارزشی و هنجاری؛ طبیعتا به واسطه ورود ماهواره به خانوادهها، دچار تحولات ارزشی و هنجاری هستیم. ارزشها و هنجارهای ازدواج نیز به عنوان مفهومی که در یک دورهای از زندگی برای دختر و پسر اتفاق میافتد، دچار تغییر شده است. حضور در فضای مجازی، دیدن ماهواره و قرار گرفتن در گروههای همسالان هم، نظام ارزشی و هنجاری آنها را تغییر میدهد.
– نبود شرایط ازدواج چه آسیبها و خطراتی را به دنبال دارد؟
– نبود شرایط برای ازدواج، به عنوان بستری که دختر و پسر را به آرامش میرساند، سبب میشود که جامعه با خطر بزرگی چون افزایش «خانههای مجردی» مواجه شود، که این خانهها شمشیری چند لبه هستند که شاید تا حدودی به استقلال جوانان کمک کنند، اما همه اثرات شان مثبت نبوده و گاه بسیار هم منفی است. دختران و پسرانی که به لحاظ مختلف با ازدواج رسمی مشکل دارند، به این خانهها مراجعه میکنند که به نوعی خانههای فساد هم هستند و به نیازهای خود از نظر غیرقانونی و غیر شرعی پاسخ میدهند و این مهمترین آسیب میتواند باشد که منجر به بیماریهای گوناگون از جمله «ایدز» خواهد شد که در مجموع هم به لحاظ روانی و هم فیزیکی آسیبها بسیار متفاوت است.
– از نگاه شما بانوان ما به عنوان قشری مهم در جامعه، تا چه اندازه در تسهیل امر ازدواج موثرند؟
– طبیعتا بانوان به عنوان بازوی مهم ازدواج میتوانند در بحث ازدواج بسیار موثر باشند، مثلا توقعات مادی آنها که به دلیل ورود ارزشهای مادی در دختران ما بالا رفته است. هدف یک دختر خانم از ازدواج چیست؟ ما دچار خلط مفهومی در زمینه ازدواجیم، یعنی دختران ما مفهوم ازدواج را در فراهم کردن زندگی مالی و دنیوی خلاصه میکنند، البته این قسمتی از ازدواج است اما مفهوم دیگر ازدواج کسب معرفت است و زندگی در کنار انسانیست که فرد را کامل کند. دختران به دلیل کمرنگ شدن ارزشها، کمتر به بعد معنوی ازدواج اهمیت میدهند و در تحقیقات صورت گرفته، اولویت جوانان تغییر کرده و پس از تحصیل و اشتغال به ازدواج فکر میکنند و خیلی ازدواج برایشان در اولویت نیست.
بانوان به عنوان قشری مهم در نهاد خانواده و جامعه در آسان گرفتن بحث ازدواج بسیار میتوانند موثر باشند، از جمله پایینآوردن توقعات خود از ازدواج. نظام آموزشی و رسانهای را من بسیار در نگرش جوانان و بانوان موثر میدانم. آنها ازدواج را میتوانند به گونهای تعریف کنند که معیار اقتصادی در اولویت سوم و چهارم قرار گیرد. آیا هدف ازدواج فقط رفع نیازهای مادی است ؟ در واقع عدم آگاهی خلی از بانوان به ماهیت امر ازدواج، باعث شده که نتوانند در تسهیل آن به خوبی نقش ایفا کنند. الان دختران ما ازدواج را در گشت و گذار و دوستی میبینند و طلاق را هم امری ساده میپندارند. متاسفانه دیدگاه برخی دختران به ازدواج تجاری شده! یعنی به نوعی به سوی تجارتی شدن ازدواج در حرکتیم.
در پژوهشی که انجام دادیم، متوجه شدیم درصد بسیار پایینی از دختران و پسران نوجوان، هدفشان را از ارتباط و دوستی با جنس مخالف، ازدواج بیان کرده و بیشتر رفع نیازهای سطحی و مادی را عنوان کرده بودند. نسل جدید ارزشهای فراگرفته از شبکههای اجتماعی و مجازی را عملیاتی میکنند نه ارزشهای خانواده را و همین باعث شده که اخیرا ما «خانواده آنومیک» را در ایران مطرح کنیم.
– خانوادهها را در هموار کردن شرایط ازدواج برای جوانان تا چه حد موثر میدانید؟
– با توجه به گونههای مختلفی از نظام خانواده (سنتی، در حال گذار، مدرن و پست مدرن)، باید بسترهای خانوادهها را در نظر بگیریم و با توجه به گونههای مختلف، هر کدام ارزشهایی برایشان مهم است. مطمئنا خانوادهها با توجه به گونهای که در آن قرار دارند، در بحث ازدواج فرزندان شان تاثیرگذارند. مثلا هدف و نوع شکلگیری ازدواج در گونه سنتی با مدرن متفاوت است. اینکه خانوادهها در هموارکردن شرایط ازدواج برای جوانان موثرند یا نه، باید گفت بله بسیار زیاد، خانواده میتواند به عنوان بازوی عاطفی، اقتصادی، فرهنگی، حمایتی و اجتماعی بسیار در خدمت فرزندان باشد و فرزندان را در پشت سر گذراندن مشکلات کمک کند. به شرط اینکه خانواده و فرزندان تعامل مثبتی با هم داشته باشند.
اگر خانواده را ساختار و فرزندان را عامل بدانیم با تعامل و کنشگری مثبت آنها، امر ازدواج بسیار هموار خواهد شد. اکنون در لایههای زیرین خانواده باید دید چه بسترهایی وجود دارد و ماهواره و تاثیر آن در ازدواج ، چه ذهنیت فرهنگیای در خانوادهها ایجاد کرده؟
در نهایت دولت و رسانههای ملی، ضرورت نهاد خانواده را به عنوان مفهومی اجتماعی به خانوادهها باید القا کنند و برای اینکه بگوییم نهاد خانواده در ازدواج تا چه اندازه تاثیرگذار است، به تعامل این نهاد با نهادهای دیگر نیاز داریم.
/انتهای متن/
