ریشه خانواده­ی من به صلاح الدین ایوبی می‌رسد

سرویس فرهنگی به دخت؛  نویسنده و مترجم: محمدصادق آقاجری، وجیهه نیکخواه/

 

در تو سرودیم، در تو فرسودیم

با هراسمان جنگیدیم و نیایش کردیم

متحد می مانیم، شب و روز

با تو هیچ چیز غیرممکن نیست

ندای آزادی، ما را به­هم می­پیوندد

زندگیمان سرانجام معنایی پیدا کرده­است

بازگشتی نیست؛ صدای ما شنیده شده­است

و رویا دیگر ممنوع نیست

ای “میدان”! این همه وقت کجا بودی؟

 

قطعه شعر بالا، بخشی از ترانه­ایست که در اواخر سال 2011، خواننده­ی مصری، عایده الایوبی به­همراه گروه مصری کایروکی، به زبان عربی و خطاب به میدان التحریر مصر، اجرا کرد.

عایده الایوبی در سال 1964 در آلمان به دنیا آمد. پدر وی مصری و مادرش آلمانی بودند.  وی مدتی از دوران کودکیش را در آلمان سپری کرد و سپس به قاهره مهاجرت کرده و تحصیلات ابتدایی و متوسطه­ی خود را در مدرسه آلمانی قاهره گذراند.

او لیسانس خود را در رشته ریاضیات و کامپیوتر از دانشگاه آمریکایی قاهره دریافت کرد و در همان زمان تحصیل در دانشگاه، رو به موسیقی آورد. اولین اجراهای وی در دوران دانشجوئی و در سالن همان دانشگاه بود. او در این زمان بیشتر ترانه های فولکلور و موسیقی قدیمی مصر و منطقه شام را اجرا می‌کرد.

از اوایل دهه 90 به طور جدی در کنار شغل اصلی خود به عنوان یک مهندس کامپیوتر به خوانندگی روی آورد. وی در این دهه سه آلبوم منتشر کرد. عَلی بالی (1991)، من زمان (1993) و رفیق عمری (1996). اولین آلبوم کافی بود تا وی را به شهرت برساند. محتوای اجتماعی ترانه­ی “عَلی بالی” که درباره­ی مهاجرت مصریان در جستجوی کار به خارج از کشور بود و سبک خوانش ترانه‌ها، نام او را سر زبان­ها انداخت. وی در این دوران برخی از شعرهای محمود درویش شاعر بزرگ فلسطینی را نیز اجرا کرد. او همچنین در سال 1995 به طور افتخاری در یک فیلم سینمایی مصری ظاهر شد و ترانه­ی پایانی این فیلم را اجرا نمود.

تغییر پوشش

در سال 1996، همزمان با تحولی که در وی پدید آمد با انتخاب حجاب از موسیقی کناره گرفت و این دوری گزینی از جهان موسیقی تا سال 2009 ادامه پیدا کرد.

حجاب از دیدگاه ایوبی یک مقوله­ی روحانی است و آن را نعمتی می­داند که خداوند به او عطا کرده­است.

او درباره­ی انتخاب حجاب می­گوید “این یک تغییر طبیعی در زندگی یک زن مسلمان است؛ مسلمانی که تلاش می‌کند دینش را بشناسد، با حقوق و وظایفی که دارد آشنا شود و به شکلی دربیاید که خداوند از وی راضی باشد.”

 به گفته­ی خودش از کودکی در وی تمایلات دینی بوده است. ایوبی درباره­ی تمایلات مذهبی خود و خانواده اش می گوید:

“من در یک خانواده متدین و اصیل عربی به دنیا آمدم و ریشه خانواده­ی من به صلاح الدین ایوبی می‌رسد. با وجودی که مادرم آلمانی بود، پدرم اصرار داشت که من و برادرم در فضای جامعه­ی شرقی درس بخوانیم و زندگی کنیم. از این رو تمام خانواده برای زندگی به قاهره مهاجرت کردند و تحصیلاتم را در وطنم مصر، به پایان رساندم.

از همان سال­های کودکی تمام واجبات دینی را فراگرفتم و از سوی خانواده پدریم تشویق می‌شدم که فرایض دینی را انجام دهم، به همین دلیل هیچگاه لباس‌های نامناسب نپوشیدم و رابطه­ام با همکلاسی­هایم چه در مدرسه و چه در دانشگاه در کمال احترام بود. بعد از فارغ التحصیلی از دانشگاه آمریکایی قاهره و گرایشم به خوانندگی و کارم به عنوان مهندس کامپیوتر هیچ عملی انجام ندادم که از انجامش خجالت بکشم و هیچ­گاه در کلوب­های شبانه به خوانندگی نپرداختم.”

درباره­ی اینکه از چه زمان و چگونه شد که به حجاب روی آورد می­گوید: ” همیشه به گام برداشتن در راه نزدیکی به خدا اهتمام داشتم, برای اینکه با اطمینان اولین گام­ها رو به سوی محبت الهی آغاز کنم آنچه در ظاهرم نقصان داشت پوشش سر بود. منتظر یک نیروی درونی بودم که در این راه کمکم کند و از خدا خواستم که این نیروی درونی را  به صورت ناخودآگاه در من جاری کند. زمان گذشت تا این‌که در رمضان 1996 دیدم که در روزهای اول رمضان یک شال روی سرم می­گذارم و این کار را در طول این ماه ادامه دادم. سپس تصمیم گرفتم که حجاب را ادامه بدهم.”

درباره واکنش‌ها به حجابش می­گوید بعضی از من درباره حجاب جدیدم سوال کردند و من از این سوال­ها متعجب می‌شدم و در جواب یکی از کسانی که از من دلیل این کار را پرسید گفتم چرا حجاب نداشته باشم، داشتن یا نداشتن حجاب در حیطه آزادی شخصی فرد هست.

بازگشت به عرصه­ی هنر

با اینکه پس از محجبه شدن گفته بود که به کار هنری خودم ادامه خواهم داد ولی نامی از وی در عرصه موسیقی نبود تا اینکه در سال 2009 آلبومی دینی به نام “توسل و رجاء” را منتشر کرد.

وی با انتشار این آلبوم به آنچه سال­ها پیش گفته بود جامه عمل پوشاند. او گفته بود: “مسیر هنری­ام با توجه به تغییراتی که در شخصیتم اتفاق افتاده تغییر خواهد کرد و من دیگر نمی­توانم همانند آنچه را قبلا ارائه داده­ام، انجام دهم. هر دوره­ای از زندگی انسان ویژگی­های خود را دارد و تقدیری، که متناسب با آن دوره می‌باشد. انسان باید به هر دوره­ی زندگی خود احترام بگذارد

پس از بازگشت به عرصه­ی هنر درباره­ی سال‌هایی که از این عرصه دور بود گفت: “دوری من از خوانندگی پس از این بود که مشاهده کردم افرادی وارد حوزه هنر شدند که نسبتی با این حوزه نداشتند. فضای هنری به سطحی رسید که احساس کردم در کنار آن­ها هنر من دیده نمی­شود، دیدم که بازار به یک سمت می‌رود و من در سمت دیگری قدم بر می‌دارم، به خصوص که تهیه کنندگان هم فرصت آنچه را که دوست داشتم ارائه کنم؛ به من نمی‌دادند. همچنین در این دوره ازدواج کردم و پس از اینکه مادر شدم مانند هر زن مسلمانی احساس کردم که اولویت با خانواده و کودکانم است. با این حال هنر را هم فراموش نکردم و آنچه را در این حوزه می­گذشت؛ دنبال می‌کردم.”

وی درباره­ی تناسب نوع پوشش خود و کارهایی که در آینده ارائه خواهد داد می­گوید: ” خواننده­های زیادی هستند که کارهای زیبایی در زمینه عاشقانه خلق می‌کنند؛ ولی با توجه به پوششی که دارم و تحولی که تجربه کرده­ام؛ ترانه عاشقانه با من تناسبی ندارد. در کارهای آینده­ام این موضوعات را نمی­خوانم و کارهای قدیم را هم در اجراهای زنده ارائه نمی­کنم؛ مگر کارهایی که مضمون میهنی یا اجتماعی داشته اند.”

رو آوردن به موسیقی دینی و صوفیانه

وی با حجاب و التزامات دینی رفتن به سوی اجرای اشعار دینی و صوفیانه را آغاز کرد. اعلام رسمی گرایش جدید هنری وی همان طور که پیشتر گفته شد در سال 2009 و انتشار آلبوم “توسل و رجاء” بود. آلبومی دینی که انگیزه­ی تجاری نداشت و وی این آلبوم را روی شبکه اینترنت قرار داد تا همه بتوانند این آلبوم را دانلود کنند. ایوبی می‌گوید این آلبوم آغاز دوره­ی جدید هنری من در کنار زندگی عادی­ام بود.

وی درباره­ی دوره­ی جدید هنری خود می گوید:” با اینکه در زمانی که در اوج موفقیت بودم عرصه­ی خوانندگی را ترک کردم ولی یقین داشتم که حکمت بزرگتری در این زمینه هست و آن علاقه­ی من به هنر صوفیانه بود.”

عایده معتقد است که صدای خوب و استعدادش در آهنگسازی موهبتی است که خداوند به او عطا کرده و دوست دارد که آن را در راهی که به اسلام فایده برساند صرف کند. عایده این هنر خود را یکی از اشکال جهاد می‌داند؛ جهاد با سخن نیکو برای افراختن پرچم اسلام. وی معتقد است اشعار صوفیانه در خارج از مصر و نزد غیرمسلمانان هم محبوبیت دارد چرا که در آن روحانیتی را احساس می‌کنند که گم کرده­اند. او اشعار صوفیانه را در مدرسه­ی آلمانی قاهره اجرا کرده­است و می­گوید برخی حاضران با آنکه مسلمان نبودند و معنی اشعار را نمی دانستند از این اجرا بسیار استقبال کرده بودند.

به نظر وی شکل غلطی از اسلام توسط رسانه­ها به مردم اروپا منتقل می‌شود و معتقد است که می‌شود با تعامل مستقیم با این شهروندان و از خلال هنر صوفیانه شکل صحیحی از اسلام را به آن‌ها منتقل کرد. او بر این باور است که اشعار صوفیانه پنجره­ای است برای روحانیتی که بسیاری از علاقه مندان به هنر آن را گم کرده­اند و اهتمام به آن و توسعه اش میتواند سدی در برابر افراط گرایی دینی باشد.

عایده معتقد است اینکه یک زن اشعار دینی و صوفیانه را بخواند؛ بدعت­گذاری نیست و منعی در این زمینه وجود ندارد.

بُرده بوصیری

از جمله کارهایی که ایوبی روی آن وقت زیادی صرف کرده است قصیده بُرده بوصیری ست؛ قصیده­ای عربی که از بهترین اشعاری می­باشد که در مدح پیامبر گفته شده است. وی می­گوید: “سالهای زیادی را صرف این کرده تا بتواند شعرهایی سختی مثل شعر بُرده را بخواند. وقتی تلاش برای خواندن و آهنگسازی برده بوصیری را آغاز نمودم احساس کردم که تمام سختی‌ها در مقابل من زدوده شدند، گویا که خداوند چنین اجازه­ای را به من داد که این کار را ارائه کنم. نزدیک به 10 سال در قصیده برده غرق شدم تا بتوانم آن را به خوبی بخوانم و سپس آهنگ آن را بسازم، چرا که کلمات آن همانند قصاید دیگر کلمات عادی نیستند و برای فهم و هضم آن  باید با این قصیده زندگی کرد و زیبائی‌اش را حس نمود و این چیزی نیست که در یک لحظه به دست آید.”

وی می‌گوید به صورت مستمر به تلاوت و استماع قرآن اهتمام دارد و قواعد تلاوت و تجوید را به خوبی فراگرفته است تا بتواند این اشعار را به صورت صحیحی بخواند.

ایوبی و انقلاب مصر

پس از انقلاب 25 ژانویه مصر عایده که همچون بسیاری از مصریان در ایام این انقلاب در میدان تحریر حضور پیدا کرده بود، ترانه­ی “بحبک بلدی” را درباره­ی انقلاب مصر خواند. ترانه­ای که علاوه بر بعد ملی از درون مایه­ی دینی نیز خالی نیست. او درباره­ی انقلاب 25 ژانویه و ترانه­ی “بحبک بلدی” می‌گوید:

“حضورم در میدان تحریر به عنوان یک مصری که عاشق وطنش است حضوری طبیعی بود، من فرزندانم را نیز با خود به میدان التحریر آوردم چرا که معتقدم این انقلاب حادثه­ی مهمی بود که با حروفی از نور در تاریخ مصر نوشته می­شود. ترانه­ی “بحبک یا بلدی” هدیه­ی من با تمام محبت و تقدیر و احترام به انقلابیون 25 ژانویه بود، کسانی که تقریبا هر روز با آن­ها در تظاهرات حاضر می­شدم و عشقشان را به مصر می­دیدم.”

منابع

مصاحبه­ی عایده الایوبی با شبکه­ی ام بی سی مصر, 14 نوامبر2012, قابل دسترس در:

http://www.youtube.com/watch?v=mlXpb6lyATo

عايدة الأيوبي: لم أعتزل الغناء, ووهبت صوتي للإنشاد الصوفي, الاهرام الدولی, 28 آوریل 2010, قابل دسترس در:

http://digital.ahram.org.eg/Motnw3a.aspx?Serial=135220&archid=4

الثائرة عايدة الأيوبي, مجله الشباب, 1 آوریل 2011, قابل دسترس در:

http://digital.ahram.org.eg/articles.aspx?Serial=475048&eid=2314

عایده بعد الحجاب, مجله الشباب, جولای 1996, قابل دسترس در:

http://www.aidaelayoubi.com/wp/wp-content/uploads/2011/05/El-Shabab_Aida_1996.jpg

 /انتهای متن/