از مستمری خانه داری چه خبر؟

سرویس اجتماعی به دخت/

با این که در سال 78 هیأت دولت مرکز امور زنان و خانواده نهاد ریاست جمهوری را موظف به تهیه و تدوین طرح بیمه زنان خانه دار کردT اما به دلایل مختلف این طرح هنوز هم به مرحله اجرا نرسیده است.

وعده و وعید  دولت

داستان خانه داری و شاغل بودن زنان در سال های اخیر به یکی از دغدغه های بیشتر خانواده های سنتی ایرانی تبدیل شده است. از آنجایی که هنوز فرهنگ کار بیرون از منزل برای بسیاری از مردان تعریف نشده و بسیاری از زنان کارمند بعد از ازدواج به دلایل مسائل خانوادگی مجبور به خانه نشینی و خانه داری می شوند،به نظر می رسد دولت آستین هایش را برای کمک به این معضل اجتماعی بالا زده است. تلاشی که البته هنوز هیچ ثمری برای زنان خانه دار نداشته و در حد وعده و وعید باقی مانده است. آنچنان که مرکز امور زنان و خانواده نهاد ریاست جمهوری ادعا می کند فقدان امنیت اجتماعی و اقتصادی و نداشتن آینده ای امن برای زنان خانه دار در هنگام بروز حوادث محتمل و قطعی نظیر از کارافتادگی، بیوگی، طلاق، بیماری، سالخوردگی، رهاشدگی و… به جهت تنگناها و نواقص سیستم تأمین اجتماعی و مطالبات زنان دراین خصوص و از سوی دیگر نگاه نظام جمهوری اسلامی به جایگاه و نقش زنان خانه دار منجر شده که همواره موضوع چگونگی بهره مندی زنان خانه دار از نظام تأمین اجتماعی به عنوان یکی از دغدغه های این مرکز مطرح باشد. بر این اساس برای اولین بار طرح صندوق تأمین اجتماعی زنان خانه دار در سال 1380 توسط این مرکز به دولت ارائه شد. نهایتا اجرای طرح بیمه زنان خانه دار در قالب اختصاص ردیفی از بودجه سالانه در سال 1381 بر عهده سازمان بهزیستی گذاشته شد. در نخستین سال اجرا این طرح در شش استان کشور به شکل پایلوت اجرا شد و زنانی که تحت پوشش قرار گرفتند برای برخورداری از بیمه بازنشستگی ماهانه مبلغ 5 هزار تومان به حسابی که از سوی سازمان بهزیستی تعیین شده بود واریز کردند. براساس آن طرح، زنان می‌بایست بین 22 تا 60 سال سن داشته باشند و پس از 20‌ سال بیمه پردازی می‌توانستند از مستمری پرداختی به کارکنان و بازنشستگان مشمول قانون استخدامی کشوری برخوردار شوند. اما اولین گام های دولت برای اجرای طرح بیمه زنان خانه دار به شکست کامل مواجه شد. درست پس از 5 سال و ابتدای سال 1386 این طرح از سوی سازمان بهزیستی لغو شد و اعتراض زنانی که حق بیمه پرداخت کرده بودند تنها منجر به بازگرداندن اصل پول شان شد.

راند دوم: پاسکاری بهزیستی به رفاه

بعد از آنکه سازمان بهزیستی ناتوانی خود را در اجرای طرح بیمه زنان خانه دار اعلام کرد، هیأت دولت در سال 1387، وزارت رفاه را مسئول بررسی و پیگیری این طرح اعلام کرد. در همین راستا با تشکیل کارگروهی متشکل از نمایندگان معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهور، سازمان تأمین اجتماعی، سازمان بیمه خدمات درمانی، سازمان بازنشستگی کشور، سازمان بهزیستی، کمیته امداد امام خمینی ره و مرکز امور زنان و خانواده ریاست جمهور این موضوع در وزارت رفاه بررسی شد. راند دوم این دوی ماراتن در همان سال توسط این کارگروه جدید آغاز شد.

تجربیات بهزیستی نشان می داد ایجاد صندوقی جدید برای تأمین هزینه های بیمه زنان خانه دار به نتیجه نمی رسد. بر این اساس تنها یک تبصره به ذیل ماده یک آیین نامه اجرایی قانون اصلاح بند ب تبصره سه ماده چهار قانون تأمین اجتماعی اضافه شد. تبصره ای که به موجب آن اجرای طرح بیمه زنان خانه دار درقالب بیمه حرف و مشاغل آزاد امکان پذیر می شود. با این تغییرات به ظاهر زنان خانه دار با رعایت شرایط مقرر دربیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد از سال 87 در زمره مشمولان تأمین اجتماعی قرارمی‌گیرند و می‌توانند در صورت تمایل به صورت خود اظهاری به عنوان خانه دار و با انعقاد قرارداد و پرداخت حق بیمه مقرر از تعهدات قانونی این سازمان برخوردار شوند. در واقع این اقدام چیزی جز همان اجرای بیمه «خویش فرما» برای زنان خانه دار نیست. بیمه ای که ضوابطی یکسان باشرایط صاحبان حرف و مشاغل آزاد دارد. بر این اساس در عمل هنوز هیچ حمایت خاصی از زنان خانه دار انجام نشده است. حتی محدودیت سنی که برای صاحبان  حرف و مشاغل آزاد در این قانون وجود دارد شامل زنان خانه دار هم می شود. طبق این قانون سن متقاضیان بیمه زنان خانه دار که فاقد سابقه پرداخت حق بیمه آن سازمان هستند در هنگام درخواست نباید از ‪۴۵سال تمام بیشتر باشد.

هنوز امیدی هست

معاون سرمایه‌های اجتماعی مرکز امور زنان و خانواده نهاد ریاست جمهوری که هنوز به تلاش های هیأت دولت برای اجرای طرح بیمه زنان خانه دار امیدوار است؛ دلیل طولانی شدن پروسه اجرایی این طرح را پیچیده بودن نظام های بیمه ای می داند. پروین هدایتی معتقد است خانه داری در ایران به عنوان یک شغل شناخته نشده و اولین چالش‌های طرح بیمه زنان خانه‌دار از همین نقطه آغاز می‌شود. دراین شرایط برقرار کردن بیمه مستمری طبق نظام‌های بیمه‌ای موجود برای آنان مشکل است، چرا که بر اساس آن باید برای فرد بیمه شونده، کارفرمایی معرفی شود. «فعلا به این نتیجه رسیده‌ایم که بخشی از بیمه زنان خانه دار در قالب بیمه‌های اختیاری مطرح شود. پیش از این، نظام بیمه مستمری یا شرکت بیمه‌ای که این نظام را پوشش دهد، وجود نداشت، بنابراین نمی‌توانستیم بیمه زنان خانه‌دار را جزو بیمه‌های اختیاری و در قالب بیمه مستمری تصویب کنیم. اما با پیگیری‌های انجام شده، بیمه مرکزی به یکی از شرکت‌های بیمه گر برای ارائه بیمه زنان خانه دار مجوز داده است. این شرکت با مرکز امور زنان و خانواده نهاد ریاست جمهوری وارد مذاکرات کارشناسی شده است و ابعاد مختلف طرح در حال بررسی است.» این توضیحی است که هدایتی برای وعده اجرایی شدن طرح بیمه زنان خانه دار در آینده نزدیک ارائه می دهد. او می گوید: « با شرکت بیمه‌گر درحال بحث درباره تسهیلاتی هستیم که در قبال تنظیم قرارداد بیمه باید از سوی شرکت‌های بیمه برنامه‌ریزی شود.»

هفت خوان مجلس

بعد از 10 سال پاسکاری های درون سازمانی در دولت، حالا نوبت به مجلس شورای اسلامی رسیده تا طرح بیمه زنان خانه دار را در دست بگیرد. بهانه ای که وزیر رفاه برای به سرانجام نرسیدن طرح بیمه زنان خانه دار مطرح می کند، نبودن قانون برای اجرای این طرح است. او توضیح می دهد: «طرح بیمه زنان خانه‌دار این طور که مطرح می‌شود، هیچ‌گاه به صورت قانون نبوده است اما زمانی که با طرح و تصویب در مجلس به صورت قانون در آید و متناسب با قانون اعتبارات لازم به آن اختصاص یابد، قابل اجرا خواهد بود.» در واقع هیأت دولت هنوز نتوانسته است لایحه ای را به مجلس ارائه کند که نگاه منطقی به موضوع بیمه زنان خانه دار داشته باشد. پرداخت حق بیمه زنان خانه‌دار معضل اصلی این لایحه است.

نسخه های بی نتیجه

تا‌کنون چند نسخه برای بیمه زنان خانه‌دار پیچیده‌شده‌است، یکی از این نسخه ها از سوی مرکز امور زنان و خانواده ریاست‌جمهوری به وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی فرستاده‌شده و بر اساس آن در یک پیشنهاد عجیب مردان از زمان عقد ازدواج ملزم می‌شوند که حق بیمه زنان‌شان را به صندوق بیمه گر پرداخت نمایند، به این ترتیب تمام نوعروسان بیمه می‌شوند و پس از آن می‌توان برای بیمه گروه‌های دیگر زنان نیز راه حلی پیدا کرد. ، اما نکته اینجاست که براساس کدام قانون مرد ملزم خواهد شد که بیمه همسرش را پرداخت کند و اگر هم قانونی به این مضمون تصویب شود مردان حاضرند با زنان بیکار ازدواج کنند تا مجبور شوند حق بیمه همسران شان را نیز پرداخت کنند؟

صندوق ویژه زنان خانه دار

فراکسیون زنان مجلس شورای اسلامی برای حل مشکل بیمه زنان خانه‌دار پیشنهاد داده که یک صندوق ویژه برای انجام این کار تاسیس شود. طیبه صفایی، رئیس این فراکسیون گفته که در زمینه بیمه زنان خانه‌دار و زنان سرپرست خانوار حرف زیاد و عمل کم است‌. از همین رو مهم‌ترین دلیل تأسیس صندوق ویژه، تأمین آینده مالی‌زنان خانه‌دار است.

بعد از همه این حرف ها، از آنجایی که جمعیت زنان خانه دار در ایران بسیار زیاد است، وجود چنین طرح و قانونی ضروری است، اما در صورتی که مسئولان دید وسیع تری داشته باشند، می توانند با ایجاد زمینه های اشتغال برای زنان این معضل را از ریشه حل کنند. شاید این دو طرح باید به صورت موازی طی دهه های آینده اجرا شوند.

بالاخره …

و درآخر همان سؤال اول را باید پرسید و از جامعه، از مردان ، از زنان و بالاخره از مسئولین باید پاسخی از سر تأمل خواست که :

آیا خانه داری یک شغل است؟ اگربله، چگونه با شغل دیگر برای زنان چمع می شود؟

اگر شغل است، آیا نیاز به درآمد و بیمه و … ندارد؟

و اگر شغل نیست چگونه بسیاری از مسئولین و دست اندرکاران ما با قاطعیت زنان را به خانه داری به عنوان بهترین کار برای زن دعوت می کنند؟

ابوالحسنی/انتهای متن/