دخترها می گویند: چرا مجردم؟
تا چشم شان به یک دختر مجرد می افتد، می پرسند: چرا تا به حال ازدواج نکرده ای؟ اما دخترها می پرسند: ازدواج ما دخترها چقدر دست خودمان است و چقدر به جامعه برمی گردد؟
سرویس اجتماعی به دخت/
افزايش سن ازدواج دختران و بروز پديده تجرد قطعي در بين آنان، از زمره تحولاتی است که درخانواده امروزی در نتيجه تغييرات کلان در سطح جامعه پیدا شده است.
بر اساس نتایج سرشماری سال 90 دختران هرگز ازدواج نکرده 30.4 درصد جمعیت زنان کشور را تشکیل می دهند البته تعداد این دختران نسبت به سال 85 که 42 درصد بوده است کاهش نشان می دهد اما با این وجود جمعیت قابل توجهی از دختران در کشور مجردند که موضوعی قابل تأمل است.
زمان ازدواج و تشکيل خانواده از عوامل مختلفي تأثير ميپذيرد. توسعه و نوسازي در دنياي جديد با تغيير سريع و قابلتوجه شرايط اقتصادي و اجتماعي افراد، تغيير در زمان ازدواج و تأخير آن را موجب شده است. فروپاشي نظامهاي خانوادگي گسترده، جايگزيني اقتصاد تجاري و صنعتي به جاي اقتصاد کشاورزي سنتي، پيچيدهترشدن تقسيم کار اجتماعي، گسترش تحصيلات همگاني و مشارکت بيشتر زنان در فعاليتهاي اقتصادي و اجتماعي خارج از خانه عواملي هستند که در تأخير ازدواج نقش دارند.
از طرفي، نبايد از نظر دور داشت كه پديده افزايش سن ازدواج و در ادامه بروز تجرد قطعي باعث اختلال در كاركرد طبيعي نهاد خانواده شده و به دنبال اين امر بهطور طبيعي شاهد وجود نابساماني‌هايي در سطح جامعه خواهیم بود. نابساماني‌هايي چون شيوع انواع فسادهاي اجتماعي، بحران ميل جنسي، فرار دختران و …
دلایل مختلف مجرد زیستن دختران
ریحانه۲۸ ساله و فوق دیپلم گرافیک است. او فکر می کند دلیل اصلی مجرد بودنش این است که تاکنون نتوانسته فرد ایده آلش را برای ازدواج پیدا کند.
ریحانه می گوید: به نظر من بی پولی یکی از دلایل عمده پسران و دختران برای ازدواج نکردن است، بسیاری از پسرها شغل و درآمد مناسبی ندارند و نمی توانند برای ازدواج برنامه ریزی کنند. زیرا خانواده دختر دوست دارد از آینده دخترش مطمئن باشند. حتی این روزها در میان اطرافیان و آشنایان می بینم که پسرها هم شغل و درآمد دختر برای شان اهمیت پیدا کرده است.
وی مخالف است که بالا رفتن تحصیلات علت تجرد دختران است و اضافه می کند: اتفاقا زنانی که تحصیلات بیشتری دارند، می توانند زندگی بهتری داشته باشند و در تربیت فرزندان هم موفقتر باشند. به علاوه این روزها آمار طلاق خیلی بالا رفته و زنی که تحصیلات و شغل مستقل داشته باشد می تواند، بعد از طلاق روی پای خودش بایستد.
بررسي علل بالارفتن سن ازدواج دختران و پيامدهاي تجرد قطعي براي آنان که توسط دکتر کرم حبیب پور گتابی انجام شده است نشان می دهد که پيدانكردن فرد مورد علاقه و دلخواه (43 درصد)، عدم تفاهم اخلاقي و اختلاف طبقاتي از يك طرف و غرور كاذب و ايدهآلگرايي از طرف ديگر (هر دو با 15.2 درصد)، سختگيري خانوادهها (7.6 درصد)، عدم علاقه شخصي به تشكيل خانواده و قبول مسئوليت زناشويي از يك طرف و عدم استقلال و مسئوليتپذيري پسران امروزي و وابستگي آنان به خانواده از طرف ديگر (هر دو با 5.1 درصد)، به ترتيب مهمترين دلایل تجرد دختران و تأخير ازدواج در بين آنان بودهاند.
قريب به نيمي (49 درصد) از پاسخگويان از اينکه تاکنون ازدواج نکرده، هيچگونه اظهار پشيماني نکرده و نسبت به تصميم خود مبني بر تجرد کنوني مصمم بودهاند. ضمنآنکه نسبت زيادي (43.2 درصد) از آنها نيز از اينکه تاکنون، بنا به دلائل متعدد، ازدواج نکرده، احساس ندامت کردهاند.
در رابطه با پيامدهاي مثبتتجرد قطعي دختران براي آنان، استقلال و آزادي، نداشتن آقابالاسر و عدم محدوديت در تصميمگيري (39 درصد)، آسودگي خيال از بابت مشكلات زناشويي و عدم مسئوليتپذيري نسبت به همسر و فرزند (15.3 درصد) و پيشرفت و توسعه شغلي و اقتصادي (11.9 درصد) به ترتيب مهمترين پيامدهايي بودهاند كه دختران مجرد معتقد به آنان بودهاند.
همچنين، بهزعم پاسخگويان، مهمترين پيامدهاي منفي تجرد و عدم ازدواج دختران براي آنان عبارتند از: احساس تنهايي و انزوا (27.2درصد)، احساس افسردگي و سرخوردگي و همچنين احساس بيانگيزگي، بيهدفي و پوچي در زندگي (هر دو با9.7 درصد)، محروميت از داشتن فرزند و سرکوب احساسات و عواطف مادري (6.8 درصد) و محدودشدن، نداشتن آزادي و دخالت ديگران در کارها (8.5درصد).
وساطت مردم مهم است
دکتر کرم حبیب پور گتابی معتقد است: يکي از مهمترين دلائل تأخير ازدواج در بين دختران، پيدانکردن فرد مورد علاقه و دلخواه آنهاست. از اين رو، نقش مردم و وساطت آنان در معرفي جوانان مناسب ازدواج به یکديگر دارای اهمیت است. وساطت مردم در اين امر، مشکل دسترسي پايين دختران به فرد مورد علاقه را برطرف ميکند.
وی می افزاید: بررسي نشان ميدهد که دختران مجرد بعد از رسيدن به حالت تجرد قطعي، فاقد هرگونه پشتوانه اقتصادي و اجتماعي هستند. در اين باب، پيشنهاد ميشود دولت با برگزاري دورهها و ارائه برنامههايي در زمينههاي کسب مهارتهاي زندگي، فني و حرفهاي و تخصصي و …، زمينه توانمندسازي آنان را براي دوره تجرد قطعي فراهم آوردند.
این محقق اظهار می کند: بانکها و نهادهاي ذيربط ايجاد فرصتها و واحدهاي شغلي با حمايت و تسهيل شرايط، امکان دسترسي دختران مجرد به فرصتهاي شغلي مخصوصاٌ زودبازده را فراهم کنند. تسهيل شرايط دسترسي دختران مجرد نیازمند به مسکن ارزان قيمت و با شرايط مناسب از طرف وزارت مسکن و شهرسازي و بانک مسکن، کمک ديگري در فراهمکردن پشتوانه تداوم زندگی براي دختران مجرد بعد از فوت والدين است.
تجرد دختران یک مسأله جهانی
در نگاهی ساده زمانی که صحبت از مشکلات و مسائل دختران و زنان بی همسر است، دغدغه اصلی بر «همسر» متمرکز می شود. از این دیدگاه زنان باید زیر پوشش یا سرپرستی مرد به عنوان «همسر» زندگی کنند تا از مشکلات و مسائل آنان کاسته و یا به طور کامل حل شود؛ اما نگاه چیره در سطح جامعه از این نوع اندیشه فاصله زیادی گرفته است.
از آنجا که ازدواج امری طبیعی، مشروع و منطقی در تمامی زمان ها و در همه جوامع بشری تلقی می شود، خواه ناخواه زنانی که در سنین ازدواج قرار دارند اما مجرد مانده اند، در وضعی نامعقول و غیر عادی به نظر می رسند.
این در حالی است که تجرد زنان و دختران جوان اینک به مسأله ای جهانی تبدیل شده است. برخی از مشکلات و مسائل این دسته از زنان در اغلب کشورها همگون و یکسان است، اما بخش دیگری از آن خاص فرهنگ ها و خرده فرهنگ ها، قومیت ها، ادیان و مذاهب مختلف، سنت های خاص، ارزش ها و سازه های مرسوم جوامع گوناگون است.
ازدواج نکردن بزرگترین مسأله نیست
در باره عوامل مختلف تنهایی دختران دکتر انور صمدی راد، استاد دانشگاه و آسیب شناس اظهار نظر می کند. وی با بیان اینکه نگهداری از یک یا چند تن از اعضای خانواده که دچار بیماری یا پیری، ازکارافتادگی و معلولیت هستند موجب مجرد ماندن تعدادی از دختران شده است، می گوید: این وضع در حالی است که هیچ گونه پاداش مادی، بیمه، مستمری و غیره به آنان تعلق نمی گیرد.
همچنین بسیاری از دختران به خاطر نداشتن خانواده ای برون گرا، معاشرتی و یا داشتن خانواده فقیر، مشکل دار، متعصب یا گسسته و پریشان، مجال و فرصت ازدواج برایشان فراهم نشده است. در نتیجه به رغم تمایل و آمادگی شخصی باید همچنان مجرد باقی بمانند.
دکتر صمدی راد می افزاید: از سوی دیگر وجود برخی سنت ها و آداب و رسوم مانند ازدواج دختران به ترتیب سن، لزوم موافقت پدر برای ازدواج، داشتن جهیزیه کامل، مهریه بالا و… را نیز می توان از عوامل مؤثر در ازدواج نکردن دختران برشمرد.
وی با اشاره به پژوهش خود بر 544 نفر از زنانی که هرگز ازدواج نکرده و در گروه سنی بین 28 تا 55 سال قرار دارند می گوید: برخلاف آنچه در ابتدا به نظر می رسد، ازدواج نکردن و نداشتن همسر، مشکل بزرگ و اساسی اغلب دختران مجرد نیست. چرا که 52.5 درصد دختران مجرد با این مطلب که نداشتن همسر، بزرگ ترین مشکل آنان است، مخالف یا بسیار مخالف بوده، 34 درصد آنان وابستگی به خانواده پدری و نداشتن استقلال مالی یا درآمد شخصی را مهم ترین مشکل خود می دانند.
برای ازدواج هیچ وقت دیر نیست
دکتر صمدی راد در ادامه با بیان اینکه 50.5 درصد دختران معتقدند برای ازدواج کردن یک دختر هیچ وقت دیر نیست، ادامه می دهد: این در حالی است که 70 درصد دختران ازدواج را یک امر ضروری دانسته و 49.5 درصد بیان کرده اند برای ازدواج دختران سن و یا محدوده سنی مشخصی وجود دارد که نباید از آن بگذرد.
این استاد دانشگاه بیان می کند: 80 درصد دختران تهرانی معتقدند امکان زندگی بدون دغدغه خاطر و نگرانی برای دختران مجرد در جامعه ما وجود ندارد، در مقابل 70 درصد دیگر به رغم داشتن سنی بیش از 28 سال تمایل به جدا شدن از خانواده و زندگی مستقل را ندارند.
این پژوهشگر با بیان اینکه 90 درصد این دختران حمایت های قانونی و سیاست های اجتماعی را تبعیض آمیز و ناکافی می دانند، می گوید: نداشتن مسکن مستقل و مناسب، وجود نگرش های افراطی و اشتباه در مورد زندگی مستقل زنان مجرد، از مشکلات دختران بی همسر است که با مشکلاتی از قبیل نداشتن شغل و درآمد کافی برای اداره زندگی همراه شده و جنبه های گسترده تری به خود می گیرد.
تأخیر ازدواج بحران نیست
در این حال دیدگاه دیگری نیز وجود دارد. رئیس انجمن مددکاری ایران با اشاره به اینکه بالا رفتن سن ازدواج در کشور به هیچ عنوان نگران کننده نیست، می گوید: اوضاع امروز جامعه، ادامه تحصیل، یافتن کار و… از جمله عواملی هستند که باعث می شود سن دختران و پسران برای ازدواج افزایش پیدا کند، اما در صورت انتخاب صحیح، این امر مشکلی برای آنان ایجاد نمی کند.
دکتر مصطفی اقلیما می گوید: بر اساس آمارهای ارائه شده توسط سازمان ثبت احوال، در حال حاضر سن ازدواج دختران به 28 سال و پسران به 30 تا 35 سال افزایش پیدا کرده است.
وی با اشاره به اینکه بیشتر طلاق ها در سنین پایین اتفاق می افتد، می افزاید: اکثر تصمیم گیری های جوانان در سنین پایین غیر منطقی و از روی احساسات صورت می گیرد و هنگامی که دختران و پسران در 18 تا 22 سالگی ازدواج می کنند، برداشت درستی از زندگی ندارند.
وی معتقد است دختران پس از 25 سال و پسران پس از 30 سال می توانند به درستی تصمیم بگیرند.
به بیان وی در تمام دنیا سن ازدواج بالا رفته و این امر یک بحران نیست، بلکه نشان دهنده رشد فرهنگی در سطح خانواده های شهرهای بزرگ است. ضمن آنکه نوید می دهد دیگر خانواده ها فرزندان خود را وادار به ازدواج نمی کنند. البته هنوز در شهرهای کوچک و روستاها ازدواج در سنین پایین انجام می شود.
به گفته وی تنها مشکلی که در حال حاضر وجود دارد این است که برخی خانواده ها تصور می کنند دختری که از 30 سال گذشت، دیگر نمی تواند ازدواج کند و هرگز خواستگاری برای وی نخواهد آمد. در صورتی که به هیچ وجه این گونه نیست و بسیاری از ازدواج های موفق پس از 30 سالگی اتفاق میافتد.
تغییر طرز فکر جوانان
طاهره مجدزاده، مشاور اجتماعی در این باره می گوید: در گذشته تنها راهی که جوانان برای یافتن استقلال می شناختند، ازدواج بود. اما اکنون جوانان ازدواج را مانع بزرگی برای استقلال می دانند، حتی برخی فکر می کنند گرفتار شدن در چارچوب خانواده و تعهداتی که این موضوع ایجاد می کند، مانع از رسیدن به بسیاری از آرزوها و آرمان های آنان می شود. بنابراین ازدواج نمی کنند یا به بهانه های مختلف حاضر به قطع ارتباط زناشویی می شوند.
دکتر مصطفی اکبریان، جامعه شناس، دو عامل مهم را در بالا رفتن سن ازدواج دختران مؤثر می داند. به اعتقاد وی، عامل اول به نگرش و طرز تفکر دختران امروز نسبت به همتایان آنان در دهه گذشته برمی گردد، که دگرگونی اساسی یافته است. آنان خواسته ها و عواملی را مد نظر قرار می دهند که در نگاه دختران دیروز ارزش محسوب نمی شد.
عامل دوم به اوضاع اقتصادی جامعه برمی گردد. تورم اقتصادی حاکم بر جامعه و خواسته هایی که زنان از مردان دارند باعث می شود پسران از ازدواج سر باز زنند. در این اوضاع دختران وارد بازار کار می شوند تا سربار خانواده نباشند.
ادامه دارد…
محمد زاده/انتهای متن/
